Explosie van optimisme Europese ondernemers

Het Europese ondernemersvertrouwen is in maart sterk verbeterd. Waar komt deze onverwachte explosie van optimisme vandaan? 

Het zijn moeilijke tijden voor economen die de conjunctuur op de voet proberen te volgen, zoals ik in dit wekelijkse commentaar doe. Niet dat ik klaag hoor.

De voor de mondiale conjunctuur belangrijke Chinese cijfers zijn in de eerste maanden van het jaar altijd moeilijk te interpreteren. Ook kan extreem winterweer op het Noordelijk halfrond grote invloed hebben op de cijfers. Zoals in februari het geval was, zowel in de VS als in Europa. Tenslotte bevinden we ons nog steeds in een pandemie, wat ook al 'nieuw' is. Ik houd het daarom deze week maar kort en vestig de aandacht op enkele zeer opmerkelijke en bijzonder positieve ontwikkelingen.

Het meest opvallend deze week waren de diverse cijfers over het producentenvertrouwen, vooral die in Europa. De voorlopige cijfers van Markit lieten voor de Europese landen waar de cijfers voor maart zijn gepubliceerd. Zowel in Duitsland, Frankrijk, Italië, de eurozone en het VK zijn opmerkelijke verbeteringen zien. De nog wat meer gerenommeerde Duitse Ifo-index bevestigde dat beeld. Nu zijn de enquêtes waarop de cijfers zijn gebaseerd, gehouden voordat in de diverse landen de lockdowns zijn verlengd. Die verlenging kan echter nauwelijks een verrassing zijn geweest.

Duitsers eten, fietsen en kopen een bloemetje
De Duitse Ifo index steeg van 92,7 in februari naar 96,6 in maart. Zowel de beoordeling van de huidige situatie als de verwachtingen verbeterde. En alle sectoren deden mee. Uiteraard loopt de industrie voorop. Daar bereikten de verwachtingen de hoogste stand sinds 2010. Maar zelfs in de dienstensector keerde voorzichtig optimisme terug.

Vooral in IT-services zijn ondernemers optimistisch. De detailhandel blijft vanzelfsprekend een moeizaam verhaal, met uitzondering van supermarkten, fietsenwinkels en bloemenzaken. Dat geeft mooi aan hoe het onze oosterburen vergaat: ze moeten eten, gaan verder lekker fietsen en proberen de moed erin te houden door zich op te vrolijken met een bloemetje. Net gewone mensen toch?

De volgende grafiek laat de verandering van de Ifo-verwachtingscomponent zien, gemeten over 2 maanden. Wat deze grafiek zo aardig in beeld brengt, is hoe abrupt de recessie toesloeg een jaar geleden. De daling op deze manier berekend, was toen veel groter dan in de diepe recessie van 2008. What goes down must go up. Dus in de loop van vorig jaar was sprake van een stevig herstel. De laatste waarneming laat echter zien dat het herstel van vertrouwen toch best stevig is, zonder dat er een forse duikeling direct aan is vooraf gegaan.

Dit levert 2 cruciale vragen op: wat drijft deze verbeteringen en zijn ze houdbaar? Ik denk dat er 3 belangrijke verklarende factoren zijn. Ten eerste trekt de wereldhandel aan en daar profiteert Duitsland als geen ander van. Ten tweede denk ik dat ondernemers zich voorbereiden op het heropenen van de economie.

Dat kan door het teleurstellend trage vaccinatieproces in Europa (overigens nog wel sneller dan bijvoorbeeld in Australië of Japan) een paar weken of zelf maanden langer op zich laten wachten, maar het komt eraan. Een derde mogelijke factor is dat bedrijven zich hebben aangepast aan de moeilijke omstandigheden.

Of de onverwacht sterke verbetering van het ondernemersvertrouwen zich kan handhaven en zich vertaald in feitelijk economisch herstel, moeten we afwachten. Maar dit soort indicatoren hebben zich in het verleden bewezen als betrouwbare signalen voor de conjunctuur. Overigens duiden ook de monetaire ontwikkelingen op een behoorlijk herstel.

In februari bedroeg de groei van geldhoeveelheid M1 (munten en bankbiljetten) 15,4%. Dat is een hoog percentage en laat zien dat er een hoop bestedingskracht beschikbaar is. In Duitsland nam ook het consumentenvertrouwen behoorlijk toe in maart. Ook bij ons was sprake van een verbetering van het consumentenvertrouwen in maart, maar die verbetering was vrij marginaal.

Sterke Taiwanese exportorders duiden op investeringen in digitalisering Bedrijfsinvesteringen, vooral die in micro-electronica, lijken zich niet veel van de pandemie te hebben aangetrokken. Sterker nog, doordat veel bedrijven tegelijkertijd hun verdienmodellen vorig jaar onder druk zagen komen, hebben velen een vlucht naar voren gedaan en behoorlijk geïnvesteerd in digitalisering. Die trend lijkt zich stevig voort te zetten.

Taiwanese exportorders geven daarvoor een indicatie, doordat Taiwan een belangrijke exporteur is van micro-electronica. De exportorders van dat land lagen in februari 48,5% hoger dan een jaar eerder. Orders uit Europa namen zelfs 73,4% toe en de belangrijkste drijver hier achter waren elektronische producten. Natuurlijk zijn februari-cijfers van Taiwan soms lastig te interpreteren, in verband met Chinees nieuwjaar en nu ook door zogeheten basiseffecten. Vorig jaar sloeg de pandemie immers in Azië in februari al toe.

In de volgende grafiek laat ik daarom de waarde van Taiwanese exportorders zien over een periode van 12 maanden. In 2019 en begin 2020 was sprake van een daling in absolute zin, maar sindsdien gaat het een stuk beter en de recente kracht is opmerkelijk.

Nederlandse overheidsfinanciën veel beter dan verwacht in 2020
Volgens het CBS beliep het overheidstekort vorig jaar €34 miljard, ofwel 4,3% BBP. Dat is een veel geringer tekort dan De Nederlandse Bank in december nog verwachte: 6,3% BBP. Of we het hier over exact dezelfde maatstaf hebben, weet ik niet, maar uiteindelijk lijkt de verslechtering van de overheidsfinanciën aanmerkelijk minder ernstig dan eerder verwacht. De noodzaak om via ombuigingen orde op zaken te stellen is derhalve minder urgent dan verwacht.

Minder positief waren de cijfers over de consumptieve bestedingen van gezinnen in januari in ons land. Die lagen 13,5% lager dan een jaar eerder. Vooral bestedingen aan duurzame goederen waren zwak: -25,1%, de grootse daling 'ooit' (cijfers gaan terug tot 2000). De daling is opmerkelijk, omdat zulke bestedingen vorig jaar juist heel positief verrasten.

Heeft de consument zoveel bestedingen naar voren gehaald dat er sprake is van een zekere verzadiging? Is zij de 'retail therapy' zat? Laten we het er voorlopig op houden dat januari inmiddels ver in het verleden ligt en dat de meer recente cijfers over het ondernemersvertrouwen maatgevend voor de toekomst zijn.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.