Pessimisme bij ons, euforie in Duitsland

De Nederlandse consument wordt er niet bepaald vrolijker op. De CBS-index die het consumentenvertrouwen meet, is in maart voor de zesde maand op rij gedaald, dit keer naar het laagste niveau sinds november 2023. Met een stand van -34 ligt de index bovendien ver onder het gemiddelde vanaf 1986: -3,2. Dat is ronduit teleurstellend, want ik had gedacht dat de verbeterde koopkracht tot meer optimisme zou leiden. Niet dus.

Op alle vijf deelvragen van de enquête waarop de index is gebaseerd werd in maart lager gescoord dan in februari, maar de grootste daling deed zich voor bij de beoordeling van het economisch klimaat gedurende de komende twaalf maanden. Je bent geneigd te denken dat de berichtgeving rond de handelsoorlog van Trump hier de grootste boosdoener is. Ook alle berichten over de noodzaak onze defensie op orde te brengen en de impliciete boodschap van oorlogsdreiging dragen ongetwijfeld bij aan het gesomber.

In de eerste grafiek is te zien dat het Nederlandse consumentenvertrouwen redelijk in de pas loopt met dat in de eurozone als geheel (al was het maart-cijfer voor de eurozone nog niet gepubliceerd op het moment van schrijven). Dat is niet verrassend. Wat wel opvalt is dat het vertrouwen van Nederlandse consumenten zich de laatste maanden negatiever heeft ontwikkeld dan in de eurozone. Ik heb dat steeds toegeschreven aan de chaotische politieke situatie in ons eigen land.

Het volume van de investeringen in materiële vaste activa lag in januari 0,4% lager dan een jaar eerder. Dat klinkt niet best. Bedacht dient echter te worden dat bedrijven investeringen in transportmiddelen naar voren hadden gehaald in verband met de belastingwijzigingen per 1 januari en de veranderingen met betrekking tot milieuzones. In december lagen de investeringen nog 11,4% hoger dan een jaar eerder. Als je deze twee maanden samenneemt en middelt, staat er nog een mooie plus. Daar dient wel de kanttekening bij gemaakt te worden dat december 2024 een werkdag meer had dan december 2023 en januari 2025 had zelfs twee werkdagen meer dan januari 2024. De cijfers zijn hiervoor niet gecorrigeerd, dus misschien schetsen de cijfers een meer optimistisch beeld dan gerechtvaardigd is.

De werkloosheid in ons land is in februari uitgekomen op 3,8%, hetzelfde als in januari. In aantallen steeg de werkloosheid de laatste drie maanden met gemiddeld 7.000 per maand. Dat kwam vooral doordat meer mensen zich op de arbeidsmarkt meldden. De totale werkgelegenheid nam gewoon toe. Niets aan de hand.

AWVN waarschuwt
Cijfers van werkgeversvereniging AWVN laten zien dat de gemiddelde loonstijging van in februari afgesloten cao's 4,6% op 12-maandsbasis was. Het is de dertigste maand op rij met een stijging van meer dan 4%. De AWVN waarschuwt dat aanhoudend sterke loonstijgingen de concurrentiekracht van bedrijven uithollen. Het verlies aan koopkracht van enkele jaren geleden is volgens de AWVN voor vrijwel alle werknemers meer dan goed gemaakt. Ik denk dat dat klopt. De vakbonden stellen zich echter op het standpunt dat koopkrachtbehoud alleen te mager is. De arbeidsmarkt is heel krap en dat versterkt de onderhandelingspositie van werknemers.

In het verleden is mij opgevallen dat de relatie tussen loonafspraken en de kerninflatie veel sterker is dan die tussen loonafspraken en de inflatie in haar geheel. Misschien is het een kip-ei kwestie maar nu daling van de kerninflatie al even stagneert, is het misschien niet te verwachten dat de loonafspraken zich significant zullen matigen.

Euforie
Duitsland dreigt ten prooi te vallen aan euforie. De verwachtingen-component van de ZEW-index, die het vertrouwen van analisten in de Duitse economie meet, is in maart voor de tweede maand op rij fors gestegen: 51,6 in maart, tegen 26,0 in februari en 10,3 in januari. Ik geef toe, het is een tikkeltje overdreven om van euforie te spreken. De beoordeling van de 'huidige situatie' verbeterde licht, maar blijft op een extreem laag niveau.

De stijging van de verwachtingen-component is echter wel bijzonder. Ik heb de cijfers gecontroleerd vanaf 1991. In de circa 35 jaar sindsdien zijn de verwachtingen in twee maanden tijd slechts vier keer eerder nog sterker verbeterd dan nu. Destijds ging het om het einde van een recessie en herstel uit de pandemie. Dit keer is de oorzaak voor de verbetering vooral gelegen in het aantreden van een nieuwe regering en de plannen om stevig te investeren in de infrastructuur (en defensie) en de schuldenrem in belangrijke mate ongedaan te maken.

Fed laat rente onveranderd
De Fed heeft haar officiële tarieven deze week opnieuw onveranderd gelaten. Spelers op de financiële markten waren blij met de toelichting van Jay Powell en de projecties van de leden van het beleidscomité. De belangrijkste boodschap is dat de invloed van de invoerheffingen van Trump op de groei en de inflatie beperkt en tijdelijk zullen zijn.

We moeten natuurlijk afwachten of dat juist is. De laatste keer dat de Fed meende dat een opleving van de inflatie tijdelijk zou zijn, bleek dat vies tegen te vallen.

Datzelfde geldt eigenlijk voor de economische groei. Diverse indicatoren suggereren dat sprake is van een conjuncturele verzwakking, maar de Fed blijft bij monde van Powell van mening dat de economie er goed voorstaat.

Afsluitend
Nederlandse consumenten worden steeds somberder. Dat is opmerkelijk want de koopkracht stijgt. De chaotische politieke ontwikkelingen bij ons, de handelsoorlog van Trump en de gepercipieerde dreiging van een echte oorlog spelen hier waarschijnlijk een doorslaggevende rol.

De AWVN vindt dat cao-loonstijgingen van meer dan 4% de concurrentiekracht van bedrijven uithollen. Als zulke stijgingen aanhouden, dan zou de AWVN gelijk kunnen hebben. Gelet op de eveneens hoog blijvende kerninflatie vermoed ik dat de loonstijging zich niet snel zal matigen.

Analisten worden een stuk positiever over de vooruitzichten voor de Duitse economie. De plannen van de nieuwe regering onder leiding van Friedrich Merz zijn aanleiding voor een uitzonderlijk forse stijging van de verwachtingen-component van de ZEW-index. Een stijging zoals de index laat zien over januari en februari samen, komt zelden voor.

De Fed heeft de rente onveranderd gelaten en gezegd dat de handelsoorlog van Trump weliswaar tot lagere groei en hogere inflatie zal leiden, maar dat de effecten tijdelijk zullen zijn. De koersen van aandelen stegen op die uitspraak terwijl de kapitaalmarktrente daalde.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.