Meer faillissementen maar nog altijd ‘ondersterfte’

Het aantal faillissementen in ons land blijft stijgen. In september gingen 11% meer bedrijven failliet dan in augustus, maar de veranderingen maand op maand zijn volatiel. Over de eerste negen maanden van het jaar lag het aantal faillissementen circa 40% hoger dan een jaar eerder. Deze cijfers dienen in perspectief geplaatst te worden. In de pandemie daalde het aantal faillissementen fors. Kennelijk hield de steun bedrijven op de been die zonder pandemie en zonder steun onderuitgegaan zouden zijn.

Sinds medio 2022 loopt het aantal faillissementen weer op en sinds ruim een jaar overtreft dat aantal elke maand het gemiddelde niveau van 2018/19. Als je veronderstelt dat het aantal faillissementen zonder pandemie de laatste jaren gelijk zou zijn gebleven aan dat van 2018/19 dan is er nog altijd sprake van 'ondersterfte'. Die schat ik momenteel op zo'n 3.000 bedrijven. Het gaat nog even duren voordat we dat aantal hebben 'ingelopen'.

De keerzijde van dit alles is dat de daling van het aantal faillissementen tijdens de pandemie heeft geleid tot een spectaculaire verkrapping van de arbeidsmarkt. Nu het aantal faillissementen normaliseert, ontspant de arbeidsmarkt ook. Voor levensvatbare bedrijven die springen om personeel is dat goed nieuws.

FOTO1

Het volume van onze goederenexport lag in augustus 2,1% lager dan een jaar eerder. Er werden vooral minder machines, aardolieproducten en transportmiddelen uitgevoerd. Daarin herkennen we onze afhankelijkheid van Duitsland waar de industrie onder druk staat en waar vooral de autobouw en de chemie belangrijke sectoren zijn.

De Duitse industrie wist de productie in augustus trouwens wel met 2,9% maand-op-maand op te voeren. Dat is minder indrukwekkend dan het klinkt. In juli was sprake van een daling met 2,9%. Het volume van nieuwe orders daalde in augustus met 5,8% na en stijging van 3,9% maand op maand in juli.

FOTO2

CPB presenteert vier scenario's voor 2050
Sinds 1955 publiceert het CPB om de zoveel jaar bespiegelingen over de lange termijn. Deze week verscheen 'Kiezen voor later: vier scenario's voor 2050'. In deze boeiende studie schetst het CPB vier toekomstbeelden, elk gebaseerd op een andere maatschappijvisie. De berekeningen van het CPB maken duidelijk dat elk scenario voor-, maar ook nadelen heeft. In het scenario 'Markt' wordt vooral ingezet op het verhogen van de materiële levensstandaard. Dat leidt dan wel tot meer milieuschade dan de andere scenario's en tot meer inkomensongelijkheid. In het scenario dat de titel 'Autonoom' meekrijgt, wordt gestreefd naar zoveel mogelijk onafhankelijkheid van het buitenland. Dat blijkt, niet onverwacht, duur in termen van economische groei en dus materiële welvaart. Ook zijn relatief sobere sociale voorzieningen kenmerkend voor dit scenario. In het 'Duurzaam'-scenario krijgen we zoals bedoeld een duurzamere wereld, maar veel zaken worden aanzienlijk duurder wat de welvaart beperkt en de overheid bemoeit zich veel meer dan in de andere scenario's met allerlei details van ons persoonlijke leven. Het scenario 'Samen' mikt op solidariteit. De inkomensongelijkheid is in dit scenario minder dan in de andere, maar dat gaat ten koste van de totale welvaart. Hoge belastingen kenmerken dit scenario.

De becijferingen in de studie zijn met aanzienlijke onzekerheden omgeven. Dus voor wat het waard is, wil ik dit er wel over zeggen. Het gaat om een economische studie en ik ben zelf ook een econoom. Het is misschien beroepsdeformatie, maar mij vallen de verschillen in economische groei nogal op. In 'Markt' stijgt het bbp per hoofd van de bevolking, een fatsoenlijke maatstaf voor de gemiddelde welvaart, tussen nu en 2050 met 47%. Het scenario 'Autonoom' blijft daarbij ver achter met een stijging van slechts 6%. Ook 'Samen' en 'Duurzaam' blijven behoorlijk achter met respectievelijk 10% en 23%. Hoe groot de extra milieuschade is in 'Markt' becijfert het CPB niet. Dus of de extra welvaart in dit scenario voldoende is om die milieuschade te herstellen weten we niet.

Wat ik wel weet is dat veel mensen menen dat we geen groei meer nodig hebben. Bij verlies van welvaart schieten echter al snel de stoppen door, zoals we hebben kunnen zien toen de welvaart door een explosie van de inflatie een paar jaar geleden werd aangetast.

Wat ik verder interessant vind, is dat uit de becijferingen blijkt dat duurzaamheid welvaart kost. Voor mij is dat geen verrassing, maar voor vele anderen wellicht wel. De euforie dat we wel even 'groene groei' zullen realiseren alsof die de groei zonder duurzaamheid zal overtreffen wordt door de studie stevig de grond in geboord. Natuurlijk ben ik voor een duurzame wereld, maar het is wel goed dat mensen zich realiseren dat er aan duurzaamheidsbeleid kosten verbonden zijn, terwijl de duurzaamheidswinst lang niet altijd evident is.

Fed op en neer geschud door volatiele cijfers
In september verlaagde de Fed de officiële rentetarieven met 50 basispunten, een opmerkelijk grote stap voor een eerste renteverlaging. De notulen van die vergadering werden deze week gepubliceerd. Daaruit blijkt dat er een stevige discussie was gevoerd over 25 of 50 basispunten. Doordat de laatste inflatiecijfers voor de vergadering bepaald bemoedigend waren en de arbeidsmarktcijfers juist duidden op een behoorlijke afkoeling werd besloten tot een renteverlaging van 50 basispunten. Vervolgens was de naderhand gepubliceerde banengroei in september juist veel sterker dan verwacht en viel de inflatie over september ook hoger uit dan verwacht. Dat leidt nu tot twijfel over komende renteverlagingen. Volgens de verwachtingen van het beleidscomité van de Fed zou de rente voor de kerst nog met 50 basispunten worden verlaagd. Er zijn dit jaar nog twee vergaderingen.

Je kunt je blindstaren op al die cijfers en die zijn op korte termijn ook volatiel. Eén tegen- of meevallend cijfer is nog geen trend. Ik blijf bij mijn mening dat de Fed de rente de komende kwartalen nog aanzienlijk zal verlagen. Een belangrijke overweging is dat de rente op dit moment nog ruim boven het niveau ligt dat we waarschijnlijk neutraal zouden kunnen noemen.

Datzelfde geldt voor de rente van de ECB. Onze centrale bank heeft tot nog toe exact gedaan wat ik dacht dat ze zouden doen, namelijk de rente om de drie maanden met 25 basispunten verlagen. Verder verwachtte ik dat de ECB op een zeker moment het tempo zou versnellen of de stappen zou vergroten. Dat lijkt nu aanstaande. Veel marktparticipanten gaan ervan uit dat de ECB de rente de komende donderdag voor de derde maal dit jaar zal verlagen.

Het valt trouwens soms niet mee om uit de cijferbrij een helder beeld te krijgen over de stand van de conjunctuur. Soms worden cijfers immers behoorlijk herzien. Zo heb ik steeds verondersteld dat de Amerikaanse consument onder toenemende druk zou staan. De cijfers lieten zien dat consumenten een opmerkelijk gering deel van hun inkomen sparen. Dat is doorgaans niet houdbaar en leidt dan tot een verzwakking van de groei van de consumptie. Recent hebben de statistici die cijfers echter herzien. Nu blijkt dat de gezinsbesparingen helemaal niet zo laag zijn als eerder was gerapporteerd.

FOTO3

De Amerikaanse presidentsverkiezingen en de verkiezingen voor het gehele Huis van Afgevaardigden en een derde van de Senaat zijn in aantocht. 'Never a dull moment' als Donald Trump een van de kandidaten is. Voor ondernemers is het een onzekere tijd. Welke kant zal het beleid opgaan onder de volgende president? Volgens de maandelijkse enquête van de National Federation of Independent Business (NFIB, een belangenorganisatie voor het mkb) is de onzekerheid onder hun leden nog nooit zo hoog geweest als nu.

FOTO4

Afsluitend
Het aantal faillissementen onder bedrijven in ons land stijgt. Dat is onvermijdelijk want tijdens de pandemie zijn veel bedrijven op de been gebleven die onder normale omstandigheden zouden zijn omgevallen. Veel van die bedrijven zullen de komende tijd alsnog failliet gaan. Heel vervelend en pijnlijk voor de betrokkenen, maar het draagt ook bij aan enige ontspanning van de arbeidsmarkt.

De Duitse industrie staat nog steeds onder aanzienlijke druk en dat voelen wij ook. Een ommekeer lijkt nog niet nabij.

Het CPB heeft een interessante verkenning voor de lange termijn gepubliceerd. Hoewel de resultaten niet schokkend zijn, is de waarde van de studie dat becijferd wordt wat beleidskeuzes opleveren en wat ze kosten.

Recente cijfers werpen enige twijfel over het beleid van de Amerikaanse centrale bank. Die is in september het proces van verruiming voortvarend begonnen met een renteverlaging met 50 basispunten. Sinds die vergadering duiden cijfers op een robuuste arbeidsmarkt en tegenvallende inflatie. Toch denk ik dat de Fed de rente uiteindelijk per saldo vrij fors zal verlagen. Net zoals de ECB die komende donderdag weer een rentebesluit neemt, wat waarschijnlijk een verlaging zal zijn.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.