Wat biedt de toekomst?
Neonics slachtoffer van malafide regels
De 3 onlangs verboden neonicotinoïden: imidacloprid, clothianidin en thiamethoxam zijn de eerste slachtoffers geworden van de 'Bee Guidance', een omstreden toetsingscriteria waar chemiebedrijven en Europese lidstaten al bijna 5 jaar over discussiëren met de Europese Commissie (EC).
De European Food Safety Authority (EFSA) publiceerde in 2013 het 'Bee Guidance Document'. Dit 'richtsnoer' gebruikt wetenschappelijke onderzoeksmethoden om het gevaar van gewasbeschermingsmiddelen voor verschillende bijensoorten te toetsen. Sinds publicatie twisten de EU-lidstaten over de uitvoerbaarheid van deze richtlijn. Ook de EFSA gaf toe dat een aantal onderdelen gereviseerd moet worden.
Richtlijn onwerkbaar
Naast de EU-lidstaten, noemen ook de grote chemiebedrijven en hun brancheorganisatie ECPA de Bee Guidance onwerkbaar. Het zorgt ervoor dat ruim 75% van alle huidige geregistreerde werkzame stoffen onder de categorie 'Tier 1' valt, waarbij nader onderzoek verplicht is. Het gevolg is een rits aan onwerkbare eisen. Zo moeten er tests uitgevoerd worden in een gebied van 448 vierkante kilometer; groter dan het eiland Malta. Voor alle tests is niet voldoende ruimte in Europa. Het zorgde ervoor dat chemieproducenten Bayer, BASF en Syngenta al in 2014 een rechtszaak begonnen tegen de EC. Op 17 mei aanstaande volgt de uitspraak.
De reden voor de rechtszaak was het verbieden van 3 omstreden neonicotinoïden in bloeiende gewassen, waaronder koolzaad. Hetzelfde niet-goedgekeurde toetsingskader is nu gebruikt om de 3 stoffen voor alle landbouwtoepassingen in de open lucht te verbieden. "Het gaat om complexe materie en discussies die op wetenschappelijk niveau worden gehouden", zegt Hinse Boonstra, woordvoerder bij Bayer Crop Science. "Zo’n discussie is normaal. Echter, dat er besluiten worden genomen, op basis van een niet-goedgekeurd toetsingskader, is dat niet. Vandaar dat wij bij het Europees Hof van Justitie juridische vragen hebben gesteld."
Beschermdoelen
"De Bee Guidance kent zogenaamde beschermdoelen. Eén daarvan is dat, middels wetenschappelijke studies, aantoonbaar moet worden gemaakt dat een stof niet meer dan 7% van de honingbijen mag treffen. De praktijk toont echter aan dat er een natuurlijke fluctuatie is van tenminste 10%. Zo’n eis is daarom niet haalbaar, maar wordt wel als toetsingscriteria gebruikt", aldus Boonstra.
"Niet alleen neonicotinoïden moeten aan de richtlijnen voldoen, maar ook voor andere gewasbeschermingsmiddelen is het onwerkbaar." De ECPA beoordeelde dat de herregistratie van 27 werkzame stoffen niet door het toetsingskader komt, omdat er gegevens ontbreken. Het gaat hierbij om 19 herbiciden, 1 groeiregulator en 7 fungiciden. Deze middelen hebben geen effect op de gezondheid van bijen en een verbod draagt niets bij aan de bijenstand. "Het gaat niet alleen om chemische middelen, maar ook om biologische middelen", merkt Boonstra op.
Nieuwe regels
Europese belanghebbenden, fabrikanten, de ECPA en het College voor toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) pleiten voor werkbare regels, onder toezicht van een commissie met experts. Honingbijen zijn in dit onderzoek leidend voor alle bijensoorten. Een nieuw toetsingskader is gebaseerd op de huidige beschikbare wetenschappelijke studies. Daarmee blijft bij de eisen die EFSA in 2013 opstelde. Ook moeten de studies werkbaarder worden uitgevoerd.
De Bee Guidance geldt alleen als richtsnoer voor gewasbeschermingsmiddelen. De vlooienbanden voor dieren, waar de 3 neonicotinoïden ook in worden gebruikt, zijn biociden. Hiervoor geldt een ander toetsingscriteria.
Geen alternatieven
Boeren die denken dat het niet zo’n vaart loopt, hebben het volgens Boonstra mis. "Voor sommige toepassingen zijn alternatieven beschikbaar, maar veelal niet met een gelijkwaardige werking. Dit geldt met name voor de coating van zaden, bollen en knollen. Binnen de industrie wordt hier voortdurend naar gezocht, maar er ligt niets klaar. Simpelweg omdat het ongelofelijk moeilijk is om met een nieuw middel te komen. De eisen voor toelating zijn hoog en de procedure is lang. We praten over jaren vertraging in de lopende Europese toelatingen. Een versnelde toelating voor alternatieven is geen reëel vooruitzicht."
NGO’s, onderzoekers en natuurliefhebbers reageerden positief op het verbod, dat 27 april werd aangekondigd. Toch hebben ook zij genoeg aan te merken. Zo moeten meer neonicotinoïden worden verboden en moet de EC het verbod doortrekken naar de glastuinbouw, waar het tot nu toe wel toegelaten blijft. Ook wordt er gesproken over een verbod buiten de landbouw.
In de toekomst
Aangezien de meeste suikerbieten inmiddels in de grond zitten, heeft het verbod op zaadcoating met insecticide geen invloed op de oogst van 2018. Hoe moet worden omgegaan met overgebleven bietenzaad, weet Suiker Unie nog niet. Wordt het verbod officieel van kracht, dan mag vanaf oktober 2018 geen insecticide-gecoat zaaizaad meer worden gebruikt.
De laatste strohalm voor de sector is vooralsnog de rechtszaak, waarvan op 17 mei een uitspraak wordt verwacht. Besluit het Europees Hof van Justitie inderdaad dat de Bee Guidance onwerkbaar is, dan kan het op handen zijnde neonics-verbod een nieuwe wending krijgen.
Niels van der Boom
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
