Melkveehouder somber, al komt het met sector goed

De melkveehouderij is bijna dagelijks in het nieuws, op zich al geen goed teken. Het verlies aan derogatie betekent een forse financiële aderlating voor bedrijven die mest moeten afzetten en de stikstofproblematiek ettert ook maar door.

De somberheid over individuele bedrijven drukt ook de stemming over de toekomst van de sector. Hoewel Rabobank optimistisch is over de melkprijsontwikkeling en vraag en aanbod in evenwicht lijken te zijn. Hoe perioden van crisis de basis kunnen zijn voor betere tijden, werd me weer eens duidelijk bij lezing van de studie van Jaap van Duijn over het Westland.

Die is relevant nu ook voor de veehouderij het ministerie van LVVN en de sector sterk inzetten op technologische innovatie. Dat was precies wat de glastuinbouw in de crisis van de jaren '90 ook deed. Jaap van Duijn, zoon van een tuinder, promoveerde ooit als econoom op een proefschrift over de langetermijngolven in de economie en was jarenlang het gezicht van het beleggingsconcern Robeco. Na zijn pensioen verdiepte hij zich in de geschiedenis van zijn geboortestreek en dat leidde een aantal jaren geleden tot het koffietafelboek 'De Geschiedenis van het Westland' Die begint al ver voor de Romeinen en gaat niet alleen over de tuinbouw. Hier is relevant hoe hij de glasgroenteteelt in de jaren negentig beschrijft.

Overproductie en doordraaien
Na al meer dan een decennium van matige economische resultaten door energiecrises en hogere arbeidskosten was de crisis in de jaren 90 compleet. De Duitse consument had even genoeg van de Nederlandse tomaten en schakelde ook over op Spaanse sla. Te lang was er in Nederland vooral aandacht voor productie en productiekosten, te weinig voor de klant die geen Wasserbomben meer bliefde. De concurrentie uit Spanje, inclusief de Canarische eilanden en uit Marokko nam toe met overproductie en doordraaien op de veiling tot gevolg.

Tegelijkertijd waren de arbeidsomstandigheden beroerd en werden er op grote schaal illegale werknemers ingezet. Het oppervlaktewater in het Westland was sterk vervuild door lozingen van meststoffen en bestrijdingsmiddelen. De lage gasprijs vonden tuinders te hoog, maar was tegelijk een vorm van staatssteun waar de Europese Commissie en de concurrenten bezwaar tegen maakten. En het landschap van het Westland bungelde onderaan in de lijstjes van meest aantrekkelijke landschappen.

Veranderingen afdwingen
Maar, zo constateert Van Duijn, crises zijn vaak nodig om veranderingen af te dwingen. Er werd volop ingezet op technische innovatie. Smakelijker rassen met nieuwe afzetketens, energiebesparing, gesloten systemen, biologische bestrijding en nog veel meer. Met als gevolg dat na 2015 (bijna een generatie en een financiële crisis verder) er hoge inkomens worden behaald. Althans door de bedrijven die nog over zijn. Sinds 2000 decimeerde het aantal bedrijven in de glasgroenteteelt naar 30%. De nog resterende tuinders werden directeur van een B.V. waarbij overigens nog lang niet alle maatschappelijke problemen definitief zijn opgelost.

De varkenshouderij ging een vergelijkbare weg. Met de melkveesector gaat het dus ook wel goed komen. Het ministerie zet ook hier in op technologische oplossingen. Het is koffiedik kijken hoe die uitpakken: de koe blijft mogelijk vaker binnen in een gesloten systeem. De mest wordt verwerkt tot renure. Goed voor de veevoersector. De robot maait gras en als die goed te wegen en op kwaliteit te beoordelen is, kan de veehouder dat ook wel overlaten aan gespecialiseerde plantentelers. Net als jongvee, dat kan worden opgefokt door gespecialiseerde bedrijven in extensieve gebieden in de buurt van natuur. Wellicht dat de daling van het aantal bedrijven wel hard, maar toch net wat minder snel, gaat dan in de tuinbouw. Grond is duur. Of een dergelijk bedrijfsmodel maatschappelijk aantrekkelijk is, is een andere vraag; dit lijkt de richting.

Lichtende voorbeelden voor melkveehouderij
Voor de sector is de ontwikkeling in de tuinbouw en de varkenshouderij een lichtend voorbeeld. Eens komt het goed. En het lijkt erop dat ministerie en bedrijfsleven daar sterk op sturen, het succesvolle ontwikkelingsmodel uit het verleden staat niet ter discussie. Helaas gaat het wel ten koste van veel bedrijven. Hoe sterker de technologische innovatie, hoe minder er overblijven. Hun redding ligt deels in natuurbeheer en andere diensten. Zoals veel glasgroentetelers overschakelden naar bloemen. Ook voor die ontwikkeling trekt de overheid geld uit.

In deze onzekere tijden moeten veel melkveehouders rond de Kerst en in het nieuwe jaar moeilijke keuzes maken. Een kijkje in andere sectoren kan helpen. Wat dat betreft schreef Van Duijn een actueel geschiedenisboek.

Krijn J. Poppe

Krijn Poppe werkte bijna 40 jaar als econoom bij het LEI en Wageningen UR en vervult nu een aantal advies- en bestuursfuncties. Voor Boerenbusiness duikt hij in zijn boekenkast en bespreekt actuele ontwikkelingen aan de hand van klassiek geworden studies.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.