Komt na economisch zuur nu eindelijk het zoet?

Christine Lagarde, de president van de Europese Centrale Bank (ECB), rekent op een snellere economische groei in de eurozone. De Duitse ifo-index van het ondernemersvertrouwen is echter aan het dalen, alhoewel de banken in steeds mindere mate hun kredietvoorwaarden aanscherpen. De zogeheten ECB Bank Lending Survey laat minder slechte uitkomsten zien. De wereldhandel blijft zwak, maar de economie in de Verenigde Staten groeit harder dan verwacht. De Chinese bank probeert de kredietverlening aan te scherpen.

Tijdens haar persconferentie na de beleidsvergadering liet ECB-president Christine Lagarde zich donderdag voorzichtig optimistisch uit over de economische vooruitzichten. De inflatie is nog te hoog en het is prematuur om over renteverlagingen te spreken, maar ze is hoopvol dat de economie van de eurozone in de loop van het jaar zal aantrekken. Die hoop bleek gebaseerd op de lichte verbetering die in januari door de inkoopmanagersindex voor de eurozone werd geboekt. De tegenwoordig 'HCOB Eurozone Composite PMI' hetende index steeg van 47,6 in december naar 47,9 in januari. Daarmee werd voor de achtste maand op rij een cijfer van onder 50 geregistreerd, wat op krimp duidt, maar het was dan toch wel de hoogste stand sinds juli. 'Een kinderhand is gauw gevuld.' Maar ik moet wel zeggen dat inkoopmanagersindices niet veelvuldig van richting veranderen. Dus hopelijk kan de stijgende lijn die nu is ingezet, worden voortgezet. Naar verwachting draagt de lagere inflatie bij aan de koopkracht en daarmee de consumptieve bestedingen.

Een andere indicator van ondernemersvertrouwen is de Duitse Ifo-index. Deze daalde in januari juist voor de tweede maand op rij en noteert nog altijd ruim onder het langjarig historisch gemiddelde. In hoeverre het Duitse ondernemersvertrouwen meer dan elders wordt gedrukt door stakingen en de impopulariteit van de eigen regering is moeilijk te zeggen. Feit is dat de industrie in Duitsland ook onder grotere druk lijkt te staan dan elders.

Het voorzichtige optimisme van Lagarde leunt ook op de resultaten van de zogeheten 'Bank Lending Survey' van de ECB. Elk kwartaal wordt aan commerciële banken een reeks vragen gesteld over het proces van kredietverlening. Het volgende plaatje laat zien dat banken per saldo nog altijd zeggen dat ze hun kredietvoorwaarden aanscherpen. Maar de mate waarin dat gebeurt, is sterk verminderd. Het plaatje erna laat zien dat banken nog altijd per saldo rapporteren dat de kredietvraag door bedrijven krimpt. Ook hier neemt de mate van krimp echter af, zij het dat het beeld nog wel behoorlijk negatief is. Bovendien blijkt uit de enquête dat bedrijven nog weinig krediet vragen voor het doen van investeringen. De hoogte van de rente wordt opgegeven als een belangrijke factor waarom er weinig krediet wordt gevraagd. De ECB rekent erop dat de kredietverlening in de loop van dit jaar gaat verbeteren.

Nog niet vrolijk over de wereldhandel
Economische herstel in de eurozone kan niet alleen komen door hogere consumentenbestedingen en hogere bedrijfsinvesteringen, maar ook een aantrekkende wereldhandel kan een belangrijke impuls geven. Dat geldt zeker voor ons eigen land. Tot nog toe is er op dit terrein weinig reden voor enthousiasme. Hoewel de laatste tijd enige verbetering te zien leek in de handelsstromen in Azië, daalde het volume van de wereldhandel volgens berekeningen van het CPB met 1,4% in november 2023 ten opzichte van oktober. Daarmee werd een bescheiden toename in drie maanden op rij in één klap tenietgedaan.

De volgende grafiek laat zien dat er nog weinig opwaartse beweging zit in het volume van de wereldhandel. De problemen in de Rode Zee helpen daarbij niet mee.

En terwijl ik, zoals gezegd, de laatste tijd juist wat positiever werd over diverse indicatoren met betrekking tot de internationale handel in Azië, waren de cijfers over de Taiwanese exportorders in december (die eerder deze week werden gepubliceerd) een behoorlijke domper. Vooral exportorders uit Europa (-39% jaar-op-jaar, Japan (-31%) en de VS (-22%) waren zwak. Maar ook de orders uit China en Hong Kong waren lager dan een jaar eerder (-4%). De orders uit ASEAN-landen groeiden wel (+32%). Misschien blijkt de daling in december een incident.

Amerikaanse economie sluit 2023 sterk af
De Amerikaanse economie heeft de groeiverwachtingen in het laatste kwartaal vorig jaar overtroffen. De BBP-groeide bedroeg 0,8% ten opzichte van het derde kwartaal (geannualiseerd bedroeg de groei 3,3%). Ten opzichte van het vierde kwartaal 2022 was het Amerikaanse BBP in volume 3,1% hoger. De samenstelling van de groei was ook uitstekend, die was namelijk breed gedragen en niet afhankelijk van een enkele, incidentele factor. Op korte termijn lijkt van een recessie geen sprake. De druk op de Fed om snel te beginnen met renteverlagingen is daarom niet groot.

Helemaal rozengeur en maneschijn is het in de VS overigens evenmin. Voor een houdbaar groeipad moeten bedrijven wel blijven investeren. De orders voor kapitaalgoederen (exclusief defensiegoederen en vliegtuigen) namen in december weliswaar met 0,3% toe ten opzichte van november, maar de jaar-op-jaar groei zakte af van 2,2% naar 1,8%. Als er ook nog met prijsstijgingen rekening wordt gehouden, dan is in volume sprake van een lichte daling ten opzichte van december 2022.

Monetaire impuls in China
Zoals bekend kampt de Chinese vastgoedsector met significante problemen en de aandelenbeurs is al tijden in mineur. Er is de laatste tijd druk gespeculeerd over maatregelen die de beleidsmakers moeten nemen om de economie te steunen, maar de centrale bank had uitgeblonken in passiviteit. Er was hoop dat de centrale bank afgelopen maandag besloot tot een renteverlaging. Die kwam er niet. Wel verlaagde de centrale bank later in de week de reserveverplichtingen voor de banken. De bedoeling daarvan is dat de kredietverlening aan de vastgoedsector toeneemt. Deze actie leidde direct tot een ommekeer op de beurs, aandelen vlogen omhoog, al stokte die stijging op vrijdag. Of de maatregel veel soelaas gaat bieden, valt te bezien.

Afsluitend
Volgens Lagarde is het prematuur om aan renteverlagingen te denken, maar ze denkt wel dat een eerste renteverlaging in de zomer kan plaatsvinden. Ze is redelijk tevreden met de vorderingen in de strijd tegen de inflatie Europese banken scherpen hun kredietvoorwaarden nog altijd aan, maar minder dan de laatste kwartalen. De kredietvraag van bedrijven blijft zwak, maar minder zwak dan in de voorgaande kwartalen. Samen met een de eurozone inkoopmanagersindex die in januari iets minder negatief is geworden leidt dat tot optimisme bij Lagarde over de groeivooruitzichten voor de eurozone economie. Het Duitse ondernemersvertrouwen is in januari echter opnieuw gedaald.

De verbetering in de handelscijfers in Azië heeft nog niet geleid tot een aantrekkende wereldhand in andere regio's. Wel is de Amerikaanse economie in het vierde kwartaal vorig jaar harder gegroeid dan verwacht en heeft de Chinese centrale bank de reserveverplichtingen van de banken verlaagd. Dat is een poging de bedrijvigheid een impuls te geven. Of het voldoende is, moeten we afwachten.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.