Handelsembargo’s tegen Rusland zo lek als 'n mandje

Deze week wil ik het macro-economische nieuws even laten voor wat het is en de vraag adresseren hoe het staat met de effecten van de sancties die de EU tegen Rusland heeft ingesteld. In het bijzonder wil ik me richten op de maatregelen die de export naar Rusland aan banden proberen te leggen. Een hele reeks goederen mogen niet meer naar Rusland worden geëxporteerd, de sanctiegoederen.

Daarbij maak ik gebruik van Duitse handelscijfers, omdat die meer gedetailleerd en veel meer up to date zijn dan de onze. In 2021 exporteerde Duitsland voor circa €26,6 miljard aan goederen naar Rusland, Nederland voor circa €6,6 miljard. In het navolgende vindt u vooral veel grafieken. Die spreken eigenlijk redelijk voor zich. De verticale zwarte lijn in de grafieken staat bij februari 2022, de maand van de Russische inval in Oekraïne. De sancties zijn snel daarna begonnen en inmiddels is een hele reeks van sanctiepakketten successievelijk ingesteld.

De eerste grafiek laat zien dat de handelsembargo's de export van Duitsland naar Rusland sterk hebben verminderd. De maandelijkse waarde van die export is met zo'n 75% gedaald. Zo bekeken zijn de handelsbelemmerende maatregelen erg effectief.

Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en we horen allemaal dat een deel van die gedaalde export toch Rusland bereikt, maar dan via omwegen, via andere landen. Hieronder breng ik dat in beeld voor negen landen waarvan je kunt veronderstellen dat die een rol spelen in dit proces. De volgorde is bepaald door de huidige omvang van de Duitse export naar de betrokken landen, van klein naar groot.

De Duitse export naar Tadzjikistan stelt niet veel voor. Wel is op een gegeven moment sprake van een verzesvoudiging. Inmiddels daalt de waarde van deze handelsstroom weer, maar ligt nog boven het niveau van voor de oorlog.

Het beeld bij de Duitse export naar Armenië is ongeveer hetzelfde, maar de bedragen zijn aanmerkelijk groter.

Ook de Duitse export naar Moldavië is sinds het begin van de sancties toegenomen, zij het in mindere mate dan in de vorige twee gevallen. Moldavië heeft de ambitie tot de EU toe te treden. Zou dat het omzeilen van de handelsembargo's via dit land beperken? Je mag het wel hopen.

De Duitse export naar Kirgizië stelde nooit veel voor. Maar van al de plaatjes hier is dit toch wel het meest spectaculaire. €60 miljoen per maand blijft relatief gering, maar het is wel tien keer zoveel als in het verleden. Hoe moeilijk kan het zijn uit te zoeken wat en wie hier achter zitten?

Ook Georgië is een land dat zich overduidelijk leent voor het omzeilen van de handelsembargo's.

Het patroon van de handel met Oezbekistan wijkt af van de eerder getoonde plaatjes. De Duitse exportwaarde lijkt structureel verdubbeld, maar er zijn een paar enorme uitschieters. Je vraagt je af wat voor soort goederen er in die maanden via Oezbekistan in Rusland terecht is gekomen. Opnieuw: hoe moeilijk is het om uit te vinden wat hier in die maanden is gebeurd?

Ook de export naar Kazachstan is fors toegenomen, al is de laatste maanden sprake van een afname. Nog altijd ligt de maandelijkse exportwaarde van Duitsland naar dit land ruim €100 miljoen hoger dan voor het instellen van de handelsembargo's.

Servië wordt vaak genoemd als een land dat betrokken is bij de 'omweghandel'. Ik vind de grafiek niet zo overtuigend. In tegenstelling tot voorgaande grafieken zat er voor de oorlog al een duidelijke groei in de Duitse export naar dit land. Die groei is gebleven. Je kunt moeilijk vaststellen of en in hoeverre dat te maken heeft met het omzeilen van de handelsembargo's.

Turkije lijkt wel weer een land waar Duitsland na het uitbreken van de oorlog plots veel meer naar exporteert. Schommelde de maandelijkse exportwaarde jarenlang tussen €1,5 en 2 miljard, dat lijkt nu comfortabel boven €2,5 miljard te liggen.

Dit plaatje laat zien dat de daling van de maandelijkse Duitse exportwaarde naar Rusland slechts fractioneel groter is dan de toename van de exportwaarde naar het totaal van de bovengenoemde negen landen. Een deel van die toename is wellicht gewoon het gevolg van de economische groei in die landen. Maar de conclusie lijkt gewettigd dat de handelsembargo's voor een belangrijk deel omzeild worden, eigenlijk lijken die embargo's gewoon zo lek als een mandje.

Afsluitend
Na de Russische inval in Oekraïne heeft de EU een reeks sancties tegen Rusland ingesteld. Het doel daarvan is uiteraard om Rusland zodanig onder economische druk te zetten dat het de oorlog beëindigt. Handelsembargo's vormen een belangrijk onderdeel van de sancties. Het probleem bij zulke embargo's is dat handelspartners ze kunnen ontlopen door de handelsstroom geografisch te verleggen. De bovenstaande analyse leidt tot de conclusie dat de embargo's inderdaad in hoge mate omzeild worden. Wat we daar verder uit moeten concluderen, laat ik graag aan het oordeel van de lezer (en de beleidsmakers, uiteraard) over.

In mijn wekelijkse commentaar volgende week volgt deel twee van deze analyse die zich zal richten op de vraag hoe het nu eigenlijk gaat in de Russische economie. Hoe groot is de economische schade die de sancties (niet alleen de handelsembargo's) aanrichten in de Russische economie? Wordt vervolgd.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.