Strenge winter vertroebelt beetje zicht op economie

De Nederlandse consumenten zijn voor de derde maand op rij iets minder pessimistisch. Dat heeft waarschijnlijk alles te maken met de iets afnemende inflatie en onzekerheid. De Amerikaanse cijfers vallen tegen, maar dat ligt waarschijnlijk aan het strenge winterweer in december. De Chinese cijfers zijn iets beter dan verwacht, tijd om daar het Chinees Nieuwjaar te gaan vieren.

Het Nederlandse consumentenvertrouwen is in januari opnieuw iets verbeterd. Het was de derde maand op rij dat consumenten minder pessimistisch waren, al laat de eerste grafiek zien dat het vertrouwen in historisch perspectief nog altijd heel laag is. Wel zijn consumenten een stuk minder negatief over de komende 12 maanden dan over het afgelopen jaar. Het verlies aan koopkracht en de onzekerheid die zijn veroorzaakt door de torenhoge en tot voor kort steeds maar oplopende inflatie hebben er ingehakt. Het prijsplafond voor energie neemt een stuk onzekerheid weg en dat zal het consumentenvertrouwen in januari ongetwijfeld hebben geholpen. Hoe dit alles nu gaat uitwerken op de consumptie valt te bezien. Tot nu toe heeft de particuliere consumptie zich beter ontwikkeld dan op basis van de vertrouwenscijfers wellicht had mogen worden verwacht.

De loonstijging in ons land is de laatste maanden fors versneld. Volgens de cijfers van de AWVN stegen cao-lonen in de in december afgesloten cao's met gemiddeld 6,1%. Voor 2022 als geheel staat nu een gemiddeld cijfer van 3,8% in de boeken. In 2021 was dit nog 2,1%.

Een met de ontwikkeling van het Nederlandse consumentenvertrouwen vergelijkbaar beeld is te zien in de ZEW-index in Duitsland. Dit betreft een enquête onder economen en bedrijfsanalisten over de staat van en de vooruitzichten voor de Duitse economie. De beoordeling van de huidige situatie in Duitsland verbeterde van -61,4 in december tot -58,6 in januari. De verwachtingen voor de komende periode verbeterden veel meer: van -23,3 in december tot +16,9 in januari. De kans dat wij, onze oosterburen en andere landen in Europa kunnen ontsnappen aan een recessie neemt op deze manier toe.

VS getroffen door winters weer
Amerikaanse conjunctuurindicatoren voor december schetsen op het eerste gezicht geen erg florissant beeld. De productie in de verwerkende industrie daalde in december met 1,3% ten opzichte van november. Ten opzichte van een jaar eerder was de productie 0,4% lager.

Ook het volume van de detailhandelsomzetten daalde: -1,2% maand-op-maand.

Het ondernemersvertrouwen zoals dat door de New York Fed in hun eigen district wordt gemeten daalde fors in december. De zogeheten Empire State index kwam uit op -32,9 tegen -11,2 in november. De sub-index voor nieuwe orders daalde zelfs van -3,6 in november naar -31,1. Dit zijn erg lage niveaus. Het volgende plaatje laat zien dat de Empire State index in de afgelopen 20 jaar slechts tijdens de financiële crisis in 2009 en tijdens de pandemie lagere waarden bereikte.

Tegenover deze negatieve cijfers stond dat het aantal aanvragen voor werkloosheidsuitkeringen in de week van 14 januari juist is gedaald tot 190.000. Dat is een erg laag niveau. De vraag die dit oproept is hoe de sterke arbeidsmarkt te rijmen valt met de verslechterende conjunctuurindicatoren. Het kan zijn dat de arbeidsmarkt gewoon iets achterloopt. Dat is eigenlijk wel een bekend fenomeen. En zeker in een tijd van arbeidsschaarste kan het zijn dat bedrijven mensen blijven aannemen zelfs als hun omzetten teruglopen. Maar ik denk dat we de verklaring voor de verslechterende conjunctuurindicatoren in eerste instantie in het weer moeten zoeken. Het was in december zeer koud in grote delen van de VS. Slechts twee keer eerder (zo lang dit wordt geregistreerd) viel er meer sneeuw in december dan vorige maand. Het openbare leven werd danig verstoord. Vooral vlak voor de Kerst werden er bijvoorbeeld grote aantallen vluchten geannuleerd.

Ik zou dus nog even voorzichtig zijn met de interpretatie dat de economie duidelijk verzwakt en dat die verzwakking de Fed dwingen spoedig te stoppen met renteverhogingen. Inmiddels moeten we er wel vanuit gaan dat de Fed in de volgende fase van het verkrappende beleid is beland. Fed-baas Powell heeft het in het verleden mooi uitgelegd. De afgelopen tijd ging het vooral over de vraag hoe snel de Fed de rente moest verhogen. Maar nu staat de vraag centraal tot welk niveau de rente omhoog moet. In een volgende fase komt de vraag centraal te staan hoe lang de rente dan op dat hoge niveau moet blijven. Op 1 februari krijgen we daar weer meer tekst en uitleg over van Powell. De Fed heeft de Fed Funds rate in 2022 sterk verhoogd: van 0-0,25% aan het begin van het jaar tot 4,24-4,5% nu. Het lijkt zeker dat die rente de komende maanden tot boven 5,0% wordt verhoogd.

Deze week leidde de publicatie van de producentenprijzen over december ook tot enig 'inflatie-optimisme'. De producentenprijzen zijn in december met 0,5% gedaald en de kerninflatie bedroeg slechts een bescheiden 0,1% maand-op-maand. Dat is natuurlijk goed nieuws. Wel moet men zich realiseren dat de ontwikkeling van de producentenprijzen heel sterk door de olieprijs wordt beïnvloed, zoals het volgende plaatje laat zien.

Een kleine frustratie
Nu ik het hierboven toch over het weer in de VS heb gehad, moet ik toch een kleine frustratie delen. Deze week heb ik aan een paar vergaderingen deelgenomen en daarin werd kort gesproken over de gedaalde Europese gasprijs. Vrij algemeen werd die daling toegeschreven aan de opwarming van de aarde. Ik kan daar slecht tegen. Kennelijk hebben die mensen vanuit hun huis een goed overzicht over de hele aarde. Zeker, het is in de tweede helft van december en in het eerste deel in januari bij ons warmer geweest dan normaal, maar, zoals gezegd, in de VS – en ook in Canada – is het juist veel kouder geweest dan normaal. Dat was ook in Noord-Azië en in grote delen van Australië het geval. Het narratief van de opwarming is zo krachtig dat het te pas en te onpas wordt ingezet, zonder dat mensen naar de cijfers kijken. Ik vond het volgende plaatje op de website klimaatgek.nl. De in het plaatje gebruikte cijfers zijn van het KNMI. (Tg staat voor de gemiddelde dagtemperatuur.) Zo te zien is het in Nederland in de eerste helft van december duidelijk kouder geweest dan normaal, in de tweede helft juist warmer. Gemiddeld genomen zal het het gemiddelde niet veel ontlopen. Maar dit terzijde… ik moest het even kwijt.

China: beter dan verwacht
De Chinese economie is door de lockdowns vorig jaar stevig geraakt. Ik vermoed dat de abrupte beëindiging van die lockdowns daar ook iets mee te maken heeft. Toch zijn de meest recente cijfers minder negatief dan verwacht. Het volume van de industriële productie lag in december 1,3% boven dat van een jaar eerder. Dat is uiteraard nog altijd groei, maar voor China is het een erg laag percentage. Voor de pandemie was een tempo van ca. 6% groei normaal. De detailhandelsomzetten lagen 1,8% lager dan een jaar eerder. Dat klinkt vrij desastreus en dat is het ook, maar toch is het minder slecht dan verwacht. In november lagen de detailhandelsomzetten nog 5,9% lager dan in november 2021.

Het Chinese BBP bleef in het vierde kwartaal onveranderd ten opzichte van het derde kwartaal. Ook dat was beter dan verwacht, want er was op krimp gerekend. Ten opzichte van een jaar eerder bedroeg de groei 2,9%. Ook dat is heel laag voor China.

Nu de economie weer open is, mag een opleving worden verwacht. Die zal nog wel even moeten wachten. Eerst vieren de Chinezen komende zondag hun nieuwjaar en aansluitend blijft de economische bedrijvigheid gedurende twee weken op een laag pitje wanneer de Chinezen aan het vakantievieren zijn. Ook valt te bezien hoezeer de explosie van het aantal corona-besmettingen de productie zal hinderen. Daarnaast worstelt China met een aantal bekende problemen, waarvan vooral die in de vastgoedsector nijpend zijn. Toch ligt een groeiversnelling in de loop van het jaar in de rede.

Afsluitend
Het zicht op de mondiale economie wordt een beetje vertroebeld, vooral doordat Amerikaanse conjunctuurindicatoren geraakt lijken te zijn door het strenge winterweer in december. De komende tijd raken we ook het zicht op de Chinese economie een beetje kwijt doordat de Chinezen nieuwjaar gaan vieren. De inmiddels fors gedaalde Europese gasprijs helpt de Europese economie. Overigens is ook de olieprijs gedaald. Hoewel de gasprijs in Europa nog wel bijzonder hoog blijft ten opzichte van voor de pandemie is dit toch goed nieuws. Het risico van een vervelende recessie neemt hierdoor af. Nederlandse consumenten worden iets minder pessimistisch, met de nadruk op 'iets'.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.