Nederlandse consument blijft behoorlijk depri

Ierland in tweede lockdown, wat doet Nederland? Vindt er een afruil plaats tussen belangen volksgezondheid en economie? De Nederlandse consument blijft behoorlijk depri, al verbeteren de bestedingen. China blijft de belangrijkste groeimotor en de rest van de wereld profiteert. En in de Verenigde Staten gaat het herstel onverstoorbaar verder.

Ierland is afgelopen woensdag opnieuw in lockdown gegaan. Voor een periode van 6 weken mogen inwoners niet verder bij hun huis vandaan dan 5 kilometer, tenzij voor 'essential travel'. De politie controleert dit door 'check points'. Dat valt niet mee, want hoe bewijs je dat je reis gerechtvaardigd is en hoe bewijst de politie het omgekeerde? Het lijkt erop dat de politie de burgers niet zozeer wil afschrikken met de dreiging van boetes, maar met het risico van lange reistijden door de files die door de check points worden veroorzaakt.

'Non-essential' winkels zijn weer dicht en in de horeca is het, zoals al eerder, 'take-away only'. Zelfs de golfclubs zijn gesloten. Toch is deze Ierse lockdown minder stringent dan die in maart-mei. Zo blijven de scholen (voorlopig) open en ook de bouw gaat dit keer door. De Ierse maatregelen zijn stringenter dan die in Nederland, ofschoon de Ierse cijfers met betrekking tot besmettingen en sterfgevallen niet slechter zijn dan die in Nederland.

De beslissing om een lockdown in te stellen, lijkt vooral ingegeven door de druk op de zorgsector. Het ziet er niet naar uit dat de autoriteiten er in de zomerperiode in zijn geslaagd de capaciteit in de zorg uit te breiden. En hoewel dat misschien makkelijker klinkt dan het is uit te voeren: is dat niet goedkoper dan de economische schade die nu wordt geleden om overbelasting van de zorg te voorkomen?

Afruil tussen belangen volksgezondheid en economie?
Inmiddels woedt een discussie onder economen of economische schade primair wordt veroorzaakt door de lockdown van de overheid of door het veranderde gedrag van mensen nu er een gevaarlijk virus rondgaat. Veel recent onderzoek concludeert dat laatste. Ook landen met een bescheiden lockdown krimpen economisch aanzienlijk. Volgens deze zienswijze is er geen afruil tussen de belangen van de volksgezondheid en economische belangen. Het terugdringen van het virus is ook goed voor de economie. Vervolgens wordt dit dan weer gebruikt als argument voor een strikte lockdown.

Het is nog maar de vraag of die redenering klopt. Als je ervan uitgaat dat we het virus wel terug kunnen dringen, maar niet uitroeien, lijkt deze strategie uit te draaien op een herhaling van zetten. Oftewel: lockdown, gevolgd door versoepeling, weer gevolgd door lockdown, enzovoort. Het is twijfelachtig of dat economisch goed gaat uitpakken.

Recalcitrant of rationeel
Bovendien is het de vraag of het gedrag van mensen steeds hetzelfde blijft. Bij de eerste golf beperkten mensen hun bewegingen en daarmee hun bestedingen vrijwillig. In deze tweede golf houden de mensen zich slechter aan de voorschriften. Moet dat worden gezien als recalcitrant of als rationeel? Wat voor dat laatste kan pleiten, is dat de cijfers (ziekenhuis- en IC-opnames, sterfgevallen) tot dusver (!) suggereren dat de gevaren voor de gezondheid minder groot zijn dan ze bleken in de eerste golf en dan derhalve eerder verondersteld.

Het kan daardoor best dat het vrijwillige gedrag van mensen en niet de overheidsmaatregelen tijdens de eerste golf weliswaar de primaire oorzaak van de economische schade was, maar dat het in de tweede golf wel eens andersom kan zijn.

Nederlandse consument blijft behoorlijk depri
Het consumentenvertrouwen in ons land is volgens de maatstaf van het CBS in oktober teruggevallen tot -30 (-28 in september en -31 bij het dieptepunt in mei). Feitelijk beweegt de index zich sinds mei in een krappe horizontale marge. In juni en juli verbeterde het vertrouwen wel ietsjes, maar sinds het aantal coronabesmettingen weer is toegenomen, is het vertrouwen weer verzwakt.

Dit is geen goed nieuws, al ontwikkelen de bestedingen zich iets positiever en daar gaat het uiteindelijk om. Het volume van consumptie door huishoudens is sinds het dieptepunt in april (-17,1% jaar-op-jaar) in elke maand verbeterd. Maar het tempo van die verbetering zwakt af. In juli lag de consumptie 6,4% lager dan een jaar eerder, in augustus verbeterde het naar -5,8%. Dat blijft een stevige min.

China blijft de belangrijkste groeimotor
De berichten over de Chinese conjunctuur blijven positief. In het derde kwartaal groeide de Chinese economie met 2,7% ten opzichte van het tweede kwartaal, toen een plus van 11,7% werd geregistreerd. Ten opzichte van hetzelfde kwartaal vorig jaar verbeterde de BBP-groei van 3,2% in het tweede kwartaal tot 4,9%. Dat was iets lager dan verwacht en ook nog beneden de circa 6% die voor de crisis gebruikelijk was.

De cijfers over de productie in de industrie en detailhandelsomzetten waren sterk in september. De industriële productie lag 6,9% hoger dan een jaar eerder, dat is een hoger groeicijfer dan het gemiddelde van voor de coronacrisis. Kennelijk vindt er inhaalproductie plaats. Het herstel van de detailhandelsomzetten is de laatste maanden zwakker geweest dan dat van de productie. Consumenten betrachten kennelijk voorzichtigheid. Maar de Chinese consument komt terug. In september lag de omzet van de detailhandel 3,3% hoger dan een jaar eerder. Dat is beter dan de +0,5% van augustus, maar nog wel duidelijk lager dan voor de coronacrisis.

De rest van de wereld profiteert
Met regelmaat het ik het belang van het Chinese herstel voor andere landen benadrukt. Hoe dit loopt, begint helder in cijfers elders tot uitdrukking te komen. De wereldhandel herstelt. Neem de Japanse exportcijfers. In mei hadden Japanse exporteurs nog een teruggang van bijna 30% jaar-op-jaar geboekt. In september bedroeg de min slechts 4,9%. Dat is natuurlijk nog altijd niet om over naar huis te schrijven, maar wel beter dan in de voorgaande maanden.

Ook in Europa laat het Chinese herstel zich voelen. De Duitse industrie is veel meer gericht op de handel met China dan bijvoorbeeld de Franse. Voorlopige cijfers van IHS Markit over het ondernemersvertrouwen (PMI) in oktober laten zien dat industriële bedrijven in Duitsland snel optimistischer worden. Zeker in vergelijk met hun Franse collega's. In het persbericht schrijft IHS Markit dat Duitse ondernemers gewag maken van: '…a record increase in order book volumes, supported by a surgence in export business'. Het ligt voor de hand dat vooral de handel met China daarvoor verantwoordelijk is.

Op het niveau van de eurozone als geheel nam het vertrouwen in de industrie toe (54,4 versus 53,7 in september), maar daalde het vertrouwen van bedrijven in de dienstensector (46,2, na 48,0 in september). De samengestelde PMI index voor de eurozone zakte terug van 50,4 in september tot 49,4 in oktober. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de tweede coronagolf en aanscherping van de maatregelen ter indamming van die golf.

Opvallend was de toename van het vertrouwen van Britse ondernemers in oktober (industrie: 54,1 tegen 53,1 in september, diensten: 56,1 na 54,0; en de samengestelde index: 56,6 tegen 53,9). Misschien reflecteert dit voorbereidingen op brexit. Bedrijven die internationaal handelen moeten hun administratieve en logistieke zaken op orde hebben voor het einde van het jaar. Daarnaast leggen sommige bedrijven voorafgaand aan brexit misschien voorraden aan. Als die redenering klopt, kan je een neerwaartse correctie na de jaarwisseling verwachten. Maar het kan natuurlijk ook zo zijn dat de Britse economie veerkrachtiger is dan die in de continentale landen.

Amerikaans herstel gaat onverstoorbaar verder
Bij het tweede debat tussen presidentskandidaten Trump en Biden ging het er rustiger aan toe dan bij het eerste. Dat kwam de inhoudelijkheid van het debat zeker ten goede. De keuze is nu aan het electoraat. We gaan het zien.

De Amerikaanse huizenmarkt blijft sterk. De vertrouwensindex van de National Association of Home Builders steeg in oktober naar 85. Dat is de hoogste stand die ik kan terugvinden (cijfers tot 1985). In lijn met dat vertrouwen nemen ook de huizenverkopen steeds sneller toe. In september lag het aantal verkochte bestaande woningen bijna 21% boven het niveau in september 2019.

Ook de ontwikkeling op de Amerikaanse arbeidsmarkt blijft positief. Natuurlijk ligt hier nog een enorme uitdaging. Vorige week leek de daling van het wekelijkse aantal aanvragen voor werkloosheidsuitkeringen te stokken. Dat lijkt echter ruis. In de week tot 17 oktober werden 787.000 aanvragen gedaan, tegen 842.000 in de week ervoor.

Het totale aantal werkloosheidsuitkeringen daalde in de week tot 11 oktober tot een nog altijd aanzienlijke 8,4 miljoen, een miljoen minder dan de week ervoor. Deze daling geeft de veerkracht van de Amerikaanse arbeidsmarkt weer, maar is wellicht ook deels veroorzaakt doordat sommige uitkeringsgerechtigden het recht op een uitkering hebben verloren door de duur van hun werkloosheid.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.