Doelsturing zonder visie op landbouw, kan dat?

Het hoofdlijnenakkoord is inmiddels een paar weken oud. Na de eerste optimistische geluiden zien we inmiddels ook steeds meer grondige analyses voorbij komen die ook aandacht hebben voor de minder sterke kanten van het hoofdlijnenakkoord. Wat ik vooral jammer vind, is dat er geen beeld is van hoe de hele food- en agrisector eruit moet zien in 2040, maar daarover later meer.

Het hoofdlijnenakkoord bevat zeker een aantal goede zaken, van maatregelen voorschrijven tot doelsturing, van landelijke algemene doelen tot meer gebiedsspecifieke doelen. Inzetten op innovatie, waarbij innovatie niet synoniem is aan techniek, maar zich ook richt op innovatieve management maatregelen. Allemaal zaken waar volgens mij niemand op tegen is. Persoonlijk ben ik natuurlijk ook blij met een structurele inzet op agrarisch natuurbeheer. Die €500 miljoen is dan wel niet helemaal wat er nodig is, maar het is wel een serieuze stap. Nu nog zorgen dat het langjarige contracten worden en de vergoedingen kunnen concurreren met het saldo dat de ondernemer normaal haalt op diezelfde grond.

Ik moet altijd wel een beetje lachen bij het zinnetje dat ik volgens mij in alle regeerakkoorden van de laatste decennia voorbij heb zien komen: we zullen de administratieve lasten gaan verminderen. Mijn ervaring is dat dit nog geen kabinet is gelukt, maar we gaan het zien.

Niet nieuw
De inzet die het kabinet wil plegen richting Brussel om de nitraatwetgeving aan te passen en toch weer een derogatie te bepleiten, zijn zeer begrijpelijk. Hoewel dit ook wetenschappelijk prima te onderbouwen is, leert de ervaring dat het in Brussel vaak niet om de juiste onderbouwing gaat maar over het vinden van voldoende medestanders die jouw belangen delen. Dat laatste daar ben ik nog niet van overtuigd. Daarnaast wil het nieuwe kabinet de nationale wetgeving voor stikstof aanpassen. Ze willen de kritische depositiewaarde (KDW) uit de wet halen en een drempelwaarde invoeren van 1 mol. Dit moet de vergunningverlening weer vlot trekken en Pas-melders van een geldige vergunning voorzien. Alhoewel dit goede ideeën zijn, zijn ze niet nieuw. Het huidige kabinet heeft hier ook al hard aan getrokken. Helaas tot nu toe zonder resultaat.

Verdwijnen transitiefonds
Al met al staan er voor de landbouw eigenlijk geen zaken in het hoofdlijnenakkoord waar je echt op tegen zou kunnen zijn, behalve misschien dan het verdwijnen van het transitiefonds. De doelen voor klimaat en stikstof blijven namelijk ongewijzigd, dit gaat hoe dan ook een grote inspanning vragen van de hele food- en agrisector. Financiële steun vanuit een transitiefonds was daarbij zeer welkom geweest. Maar wat ik echt mis is een beeld van hoe dit kabinet de toekomst van de land- en tuinbouw ziet. Er wordt nergens een beeld geschetst van hoe de sector er over vijftien à twintig jaar uit zou moeten zien. Hoe verbouwen en produceren we dan ons voedsel? Hoe ziet ons dieet er dan uit en wat heeft dat voor gevolgen voor de primaire land- en tuinbouw?

Kortom: ik mis vooral een visie op de toekomst. Het gevaar is dat we zonder die visie ons weer helemaal richten op de onopgeloste problemen van gisteren en vandaag, maar dat we niet kijken naar de uitdagingen van morgen en overmorgen. Een probleem ontstaat namelijk altijd in het hier-en-nu maar een echte oplossing biedt perspectief voor de komende tien of vijftien jaar. Om dat perspectief te kunnen bieden moet je het lef hebben om te beschrijven hoe je wil dat de toekomst eruit gaat zien op basis van ontwikkelingen die we nu al zien.

Geen visie gepresenteerd
Nu zeg ik wel dat dit kabinet geen visie heeft gepresenteerd, maar eigenlijk moet ik natuurlijk zeggen dat de vier formerende partijen geen visie hebben gepresenteerd. Het kabinet moet nog gevormd worden. Bovendien is alles wat niet in het hoofdlijnenakkoord benoemd wordt een vrije kwestie. Over alles wat dus niet benoemd is mag het aanstaande kabinet zelf op zoek gaan naar draagvlak in de Tweede Kamer.

Hier ligt natuurlijk een prachtige kans voor de nieuwe minister van LVVN -ik weet niet of ik aan deze nieuwe naam ga wennen maar dat terzijde - om zijn of haar stempel te drukken op de toekomst van de land- en tuinbouw. Ik zou de nieuwe minister dus adviseren om samen met de Kamer tot een visie te komen die landbouw, natuur, voedsel en volksgezondheid aan elkaar verbindt. Alleen vanuit een visie kun je namelijk komen tot langetermijnbeleid dat de individuele ondernemer richting, kaders en zekerheid biedt waarop je kunt investeren in de toekomst.

Alex Datema

Alex Datema is directeur Food & Agri bij Rabobank en tevens melkveehouder in Briltil (Groningen). In zijn opinieartikelen schetst hij zijn visie op de agrarische sector en het voedselsysteem.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.