Interview Helma Lodders
'Innovaties moeten veel beter worden ondersteund'
Helma Lodders is de nieuwe voorzitter van Vee&Logistiek Nederland. Zij volgt daarmee Henk Bleker op. Lodders vertrok in maart als VVD-landbouwwoordvoerder uit de Tweede Kamer, maar kwam nadien in het nieuws door haar kritische houding in de toeslagenaffaire bij het openbaar maken van de notulen van de ministerraad. Boerenbusiness sprak met Lodders over haar nieuwe job en blikt met haar terug op deze bewogen weken.
Helma Lodders maakte vorig jaar zelf bekend niet voor een nieuwe termijn van 4 jaar de Tweede Kamer in te willen gaan. Zij was uiteindelijk 11 jaar als volksvertegenwoordiger actief voor de VVD. Zij hield zich daarbij bezig met de thema's landbouw, voedselkwaliteit en aangelegenheden rondom de Belastingdienst. Hoewel de toeslagenaffaire het meest uitgemeten is in de media, stond Lodders ook haar mannetje in zaken die de landbouw aangaan. Over het inefficiënte opereren van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit, bleef zij bijvoorbeeld vragen stellen: "Ze zijn bij mij aan het verkeerde adres om te vragen of ik een toontje lager kan zingen."
Een hele andere rol voor u als voorzitter van Vee en Logistiek Nederland, de brancheorganisatie voor bedrijven actief in de veehandel en transport. Wat zijn precies de belangen waarvoor u gaat strijden?
"Allereerst verdiep ik me de komende tijd in de dossiers en leer de leden van het bestuur goed kennen. Hier rollen ongetwijfeld aandachtspunten uit die om aandacht vragen. Het is een sector waarin veelal familiebedrijven actief zijn, die met elkaar ongeveer €5 miljard omzetten. Dat is iets wat ik in ieder geval ga benadrukken: het is een sector die er toe doet en die het bovendien op een goede manier wil doen. Voordat ik me echt hard kan maken voor deze bedrijven, neem ik eerst een duik in de dossiers."
Ondanks dat u Kamerlid af bent, kwam u enkele weken terug uitgebreid in het nieuws. U werd in de vrijgegeven notulen over de toeslagenaffaire onder meer 'weinig behulpzaam' genoemd. Hoe kijkt u daar nu op terug?
"Toen ik las dat ik als kritisch werd bestempeld, wat ik zelf overigens ook wel vond, zag ik dat zeker als compliment. Daarvoor ben ik naar Den Haag gekomen. Hiermee kan ik de brug slaan tussen samenleving en de politiek. Het feit dat ik activistisch wordt genoemd, vond ik heftig om te lezen. Zeker ook omdat ik nooit de vraag heb gehad vanuit het kabinet: 'Zien wij iets over het hoofd? Neem ons mee in jullie interpretatie van de feiten'. Dat voelde soms wel als eenrichtingsverkeer. Bovendien was dat niet alleen het geval in de toeslagenaffaire. Zo ben ik bijvoorbeeld met collega Jacco Geurts van het CDA heel kritisch geweest over de inefficiëntie van de NVWA en de kosten die dat met zich meebrengt voor ondernemers. Ook in dat dossier hebben wij weinig medewerking ervaren."
U heeft zelf besloten om niet voor een nieuwe termijn in de Tweede Kamer te gaan. U heeft geen druk ervaren om dat te doen?
"Nee, zeker niet."
En er is vertrouwen in de VVD en partijleider Mark Rutte?
"Absoluut. Ik ben lid en blijf lid van de VVD. We hebben geprobeerd bepaalde dossiers op tafel te brengen. Dossiers waarvan ik, maar ook collega Kamerleden, vonden dat er dingen niet goed gingen. Uiteraard wordt over deze zaken gesproken, maar dat wil niet zeggen dat bij alle andere dossiers ook van alles misgaat. Het is nu belangrijk om lering te trekken. En dan met name over de handelswijzen bij de dossiers waar zaken niet goed zijn gegaan. Ik zie en hoor dat het kabinet, inclusief Mark Rutte, nu kritisch terugkijken om te kijken wat zij daar van kunnen leren. Ze willen in de toekomst meer informatie delen. Dat zijn belangrijke elementen om te verbeteren."
Zijn ondernemers in agri en food bij de VVD nog op het juiste adres, kijkend naar partijen als BoerBurgerBeweging, JA21 en Forum voor Democratie die agrarische ondernemers ook willen binden?
"We hebben natuurlijk voor grote uitdagingen gestaan. Vraagstukken ook die om oplossingen en acties vroegen die niet altijd leuk waren. Het begon natuurlijk met de fosfaatoverschrijdingen, waarvoor het fosfaatrechtenstelsel in het leven is geroepen. Vervolgens kwam het stikstofdossier, waarin ook harde noten moeten en moesten worden gekraakt. Op bepaalde momenten moest er dus wel iets gebeuren. Als je niet tot een oplossing komt, ben je verder van huis. Ik snap heel goed dat dat misschien niet altijd maatregelen zijn waar de sector om stond te juichen, maar ze waren wel noodzakelijk. Ik begrijp dat agrarisch ondernemers zich daardoor afvroegen: voel ik me nog thuis bij de partij? Persoonlijk heb ik altijd het belang van de landbouw goed naar voren proberen te brengen en ik hoop dat de nieuwe landbouwwoordvoerders elkaar goed weten te vinden. Een gezamenlijk geluid kunnen laten horen. Uiteindelijk kan je alleen niet veel bereiken en is samenwerking noodzakelijk."
Is de politieke zeggenschap van agrarisch Nederland kleiner geworden nu meer 'boerenzetels' versnipperd zijn op rechts, bij partijen die waarschijnlijk buiten het kabinet vallen?
"Vooropgesteld: het is goed voor de sector dat het geluid wordt gehoord, maar ik weet niet of je veel gaat bereiken met enkel een activistische toon. Tuurlijk moet je af en toe duidelijk uitspreken waar je voor staat en moet je met de vuist op tafel slaan. Dat heb ik de laatste jaren ook veelvuldig gedaan. Uiteindelijk gaat het er om dat je de belangen van de sector behartigt en zorgt dat je met goed beleid bezig bent. Is versnippering goed? Alleen doe je niet veel, maar we hebben 3 partijen met 1 zetel. Dus bij elkaar opgeteld, kom je natuurlijk ergens. Bovendien denk ik wel dat deze partijen de politiek scherp kunnen houden."
U ervaarde zelf wel voldoende ruimte om vanuit de fractie van een regeringscoalitie een kritisch geluid te laten horen?
"Zo ervaar ik dat zeker. Ze zijn bij mij ook aan het verkeerde adres zijn wanneer ik word gevraagd een toontje lager te zingen. De reden dat ik bijvoorbeeld zo kritisch was op dossiers als de NVWA en de toeslagenaffaire is dat ik oprecht vind dat er dingen niet goed gaan. De ruimte om deze problemen te adresseren en te benoemen heb ik altijd gehad en voel ik mij absoluut niet gesensibiliseerd. Het belang van de coalitie onderken ik, maar dat zegt niet dat je geen kritische vragen mag stellen. Ik heb me altijd vrij gevoeld om de dingen te zeggen die ik wilde zeggen."
Heeft uw kritische houding ten opzichte van de NVWA ook resultaat opgeleverd?
"Zeker. Ook daarover zijn we continu in gesprek geweest en ik ben altijd de problemen blijven duiden. In mijn ogen is de NVWA niet de efficiënte organisatie die het moet zijn. Je hebt de plicht als overheid om zuinig om te gaan met geld dat door onze bedrijven wordt opgebracht. Als de NVWA dan niet goed opereert, worden de kosten simpelweg doorgeschoven naar de ondernemers. Dat is niet correct. Resultaat dat we inmiddels hebben geboekt, is dat het doorgeven van €10 miljoen extra NVWA-kosten via hogere tarieven niet zijn doorberekend aan de sector."
Tip voor de nieuwe minister van landbouw?
"Ga het land in. Spreek met ondernemers. Wees nieuwsgierig en kijk waar zij tegenaan lopen. Het gesprek moet worden geïntensiveerd om wederzijds begrip te creëren. Vervolgens moet er op basis daarvan een langetermijnvisie komen. Geef een richting aan en geef een ondernemer daarbij de tijd en financiële ruimte om dat te realiseren. Alles moet wel kunnen worden betaald. Zorg voor bijvoorbeeld fiscale regelingen en een verdienmodel om doelstellingen te kunnen halen."
Is het de taak van de overheid een verdienmodel te realiseren?
"Nee dat niet. Het is echter wel belangrijk dat de overheid er naar kijkt. Als blijkt dat ondernemers bepaalde kosten niet in de markt terug kunnen verdienen, betekent het misschien ook wel dat we te hard van stapel lopen. Dat moet dan wel mee worden genomen in de besluitvorming."
Heeft u het idee dat op het ministerie het idee leeft dat met name de landbouw meer moet doen in het stikstofdossier?
"Dat is moeilijk te zeggen. Dat gevoel is er wel en dat begrijp ik. Je ziet natuurlijk vooral wat er in jouw sector gebeurt en dan lijkt het alsof er in andere sectoren weinig aan de hand is. Ik ben er echter van overtuigd dat wanneer je na dit gesprek ondernemers in andere sectoren belt, dat zij hetzelfde ervaren. Ik denk wel dat de erkenning ontbreekt voor alles wat er in de agrarische sector al wel is gedaan. Dat mag wel eens een keer worden gezegd. Als je daarop verder borduurt, kan je ook beter het gesprek aan gaan: joh, jullie zijn als sector goed bezig, maar we moeten met elkaar nog een aantal laatste stapjes zetten."
Er moeten dan dus duidelijke doelstellingen voor de sector gemaakt worden?
"De overheid moet niet zelf willen innoveren. Dat werkt niet. Ze moeten zeggen: hier willen we naar toe werken. Innovatieve boeren, tuinders maar ook uit aanverwante sectoren moeten de handschoen dan zeker oppakken. Een duidelijke doelstelling in combinatie met financiële/fiscale prikkels kan dan veel in gang zetten. Vervolgens heb ik ook gepleit voor een innovatie-gezant. Deze kan een coördinerende rol spelen om innovaties snel goedgekeurd te krijgen. We zien te vaak dat procedures rondom de acceptatie van innovaties veel te stroperig en langzaam verlopen. Dit triggert natuurlijk niet het ondernemerschap. Hier is voor de overheid ook echt een rol weggelegd: om deze zaken snel te faciliteren. Innoveren zit in de genen van ondernemers in dit land. Nu zijn er u te veel beperkingen, waardoor veel ontwikkelingen voor lange tijd onnodig worden geblokkeerd. Er moet meer stimulans komen om te innoveren: kortere procedures en minder bureaucratie, maar ook een realistisch financieel perspectief."
Stef Wissink
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
