Interview Robert Hoste
'2019 wordt turbulent jaar voor varkenssector'
Met het oog op de stoppersregling in de varkenshouderij valt een productiedaling te verwachten. Daarnaast is er door de uitbraak van Afrikaanse varkenspest in China een ontwikkeling op gang gekomen die de Europese varkensprijzen mogelijk (sterk) gaat beïnvloeden.
Aan het woord Robert Hoste, econoom varkensproductie bij Wageningen Economic Research (WUR). Hij blikt terug op 2018 en kijkt vooruit op wat komen gaat.
Wat is jouw samenvatting van de ontwikkelingen op de varkensmarkt in het afgelopen jaar? Circa 1 jaar geleden zei je nog dat 2018 geen goed jaar zou worden.
"De verwachting die ik 1 jaar geleden had, is uitgekomen. Je kan spreken over een zinkgat voor de marges, in vergelijking tot 2016 en 2017. De dalende prijzen kwamen door een groeiende zeugenstapel, waardoor er meer vleesvarkens op de markt kwam. Daarbij stagneerde de afzet van varkensvlees naar China. In 2017 werd de export nog gesteund door een relatief zwakke euro, maar dat was in 2018 minder het geval. Los daarvan was een prijsdaling te verwachten, op basis van het natuurlijke verloop van de varkenscyclus. De export van varkensvlees is de afgelopen jaren steeds meer op China gaan leunen. Dat maakt dat de pieken en dalen van de cyclus heviger zijn geworden."
"Vooral voor zeugenhouders was 2018 een slecht jaar, zo blijkt ook uit de inkomensraming van de WUR. Vleesvarkenshouders hebben het voordeel dat zij hun verliezen middels de biggenprijs deels kunnen afwentelen op zeugenhouders. De reden van de lage biggenprijs komt door de Europese prijszetting. Dat wil zeggen dat de hoogte van de prijs afhankelijk is van de afnamebereidheid van vleesvarkenshouders in bijvoorbeeld Duitsland of Oost-Europa. Daar zitten veel 'gelegenheidsmesters' die niet opleggen als het perspectief op de varkensmarkt niet goed is. En dat was in 2018 het geval."
InterPIG publiceerde onlangs een rapport met een overzicht van de kostprijzen van de belangrijkste varkensproducerende landen. Daaruit blijkt dat de Nederlandse kostprijs vorig jaar €0,20 per kilo hoger lag dan in bijvoorbeeld Denemarken. Kun je dat verschil verklaren?
"De kostprijs van de Nederlandse varkenshouderij loopt inderdaad achter op andere (Europese) landen. Dit heeft vooral met de mestafzetkosten te maken, maar ook met de voerprijs. In een land als Denemarken hebben varkensbedrijven meestal ook een akkerbouwtak, of andersom. Hierdoor kunnen zij goedkoop voergewassen produceren en bovendien de mest op eigen land afzetten. Het verschil met Denemarken laat zich ook verklaren door technische prestaties. Gemiddeld genomen produceerde 1 Deense zeug vorig jaar 2,5 vleesvarkens per jaar meer dan 1 Nederlandse zeug. In 2011 was de productie per zeug nog gelijk. Dit verschil scheelt in kostprijs al snel €5 per big."
"In een droog jaar als 2018 kan grondbinding ook een nadeel zijn. Door de droogte vallen de akkerbouwopbrengsten tegen en zijn de Deense en Duitse varkenshouders genoodzaakt om voer aan te kopen. Dit slokt een groot deel van de liquiditeit op en dat zijn ze niet gewend. Een voordeel bij een nadeel is dat de sojaprijs relatief laag is, waardoor de kosten nog meevallen. Dit neemt niet weg dat Deense varkenshouders in een lastig parket zitten. Circa 1 op de 5 varkenshouders in Denemarken zou op het randje van een faillissement verkeren. Deense varkensbedrijven zijn vaak gefinancierd op basis van de grondwaarde. Enkele jaren geleden is de grondprijs flink gekelderd, waardoor veel (varkens)bedrijven onder water staan. Dit komt de weerbaarheid niet ten goede."
- Robert Hoste
"Het blijkt dat alleen een flink kostprijsverschil nog niet alles zegt. Ook zijn er grote verschillen tussen bedrijven. In hele slechte jaren zijn er in Nederland nog altijd bedrijven die geld verdienen, en andersom zijn er in goede jaren bedrijven die nog geld inleveren. Er is voor goede ondernemers in de varkenssector nog prima een boterham te verdienen."
En als we dan kijken naar 2019, wat verwacht je van de varkensprijzen?
"Dat kan 2 kanten op. In het ongunstigste scenario liggen de opbrengsten in lijn met afgelopen jaar. In een gunstiger geval kunnen opbrengsten als in 2016 worden gerealiseerd. Een belangrijke factor die de markt gaat beïnvloeden, is of de Chinese import van varkensvlees gaat toenemen nu het land is getroffen door Afrikaanse varkenspest. Stel dat 5% van de Chinese productie wegvalt, dan is dat 2,5% van de wereldproductie. Dan komen er importen vanuit de hele wereld, inclusief de Europese Unie (EU), Brazilië, de Verenigde Staten (VS) en Rusland."
"Ergens dit voorjaar zal wel duidelijk worden of China daadwerkelijk meer varkensvlees gaat importeren. Tegen die tijd is ook duidelijk hoe groot het varkensaanbod in Europa is. Lage prijzen leiden vaak tot een krimp in het aantal zeugen, en daarmee in een krimp van de Europese productie van varkensvlees. Ik verwacht dat de komende maanden zal blijken welke richting de varkensprijzen gaan kiezen."
Wat kun je zeggen van het varkensaanbod in Nederland, met het oog op de stoppersregeling in de varkenshouderij?
"Waarschijnlijk gaan er relatief veel bedrijven stoppen, gezien deze voor 1 januari 2020 moeten voldoen aan het 'Besluit emissiearme huisvesting'. We schatten in dat 25% van de bedrijven een 'gedoogstopper' is. Dit zijn vooral kleinere bedrijven, en dan vooral de bedrijven met vleesvarkens. Mogelijk gaat een beperkt deel door, omdat zij voldoen aan de gestelde eisen. De varkensrechten van de stoppers blijven op de markt, waardoor de productie mogelijk op termijn door andere bedrijven wordt overgenomen. Naast de stoppersregeling, staat ook de warme sanering op de planning. Hierdoor zal 2019 een turbulent jaar gaan worden voor de Nederlandse varkenshouderij."
We hebben al kort over China gesproken, waar Afrikaanse varkenspest op dit moment de gemoederen bezighoudt. Welke ontwikkelingen zie je in andere belangrijke afzetmarkten, zoals bijvoorbeeld Zuid-Korea?
"In een land als Zuid-Korea wordt de varkenssector zwaar gesubsidieerd, waardoor de ontwikkeling langzaam gaat. Je zou het kunnen vergelijken met de situatie zoals die hier was in de jaren '80. Toen werd er in de Nederlandse varkenssector veel geld verdiend, waardoor de noodzaak tot innovatie achterbleef. Dit veranderde naarmate de prijzen slechter werden."
"Je kan zeggen dat de ondernemersmentaliteit in Zuid-Korea ontbreekt en dat zie je terug in de hoge kostprijs. Qua vleesconsumptie wordt duidelijk onderscheid gemaakt tussen binnenlands en geïmporteerd varkensvlees. Het Amerikaanse en Europese vlees wordt vaak voor industriedoeleinden gebruikt. De potentie voor extra export is overigens niet heel groot, gezien de consumptie waarschijnlijk niet veel meer gaat toenemen. Het is vooral een verdringingsmarkt tussen buitenlandse aanbieders."
Wouter Baan
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.