Hey Chatty, maak voor de zomer een bemestingsplan

Dat de digitalisering nog lang niet is uitgewerkt, blijkt uit de lancering van de software ChatGPT. Die levert je nu stukken tekst van menselijke kwaliteit. Het leidt tot veel discussie of dit niet al te handig is voor scholieren. "Wie schrijft, die blijft", lijkt zijn langste tijd gehad te hebben. Boeren hebben er op korte termijn niet zoveel aan, maar die zagen hun diploma handmelken al eerder overbodig worden door de melkrobot.

Zulke veranderingen zijn niet nieuw, we gaan van de ene industriële revolutie naar de andere. Carlota Perez schreef daar in 2002 een klassieker over: Technological revolutions and financial capital – the dynamics of bubbles and golden ages. De eerste industriële revolutie begon eind 18de eeuw met de mechanisatie in de Engelse textielindustrie. Volgens recent onderzoek vooral in streken waar veel geld was verdiend in de slavenhandel en waar ondernemerschap was, omdat boeren er marktgerichte ondernemers waren.

Daarna kregen we een tweede revolutie, omdat de stoomtechniek snel goedkoper werd met als gevolg dat spoorwegen de wereld veranderden. Vervolgens eentje rond staal, elektriciteit en de zware machine-industrie, met de Eiffeltoren als symbool. Daarna kregen we de eeuw van de olie, chemie, de auto en de massaproductie. En nu zitten we in de vijfde industriële revolutie, het informatietijdperk. Die tijdperken zijn niet zozeer gebaseerd op een uitvinding, maar op het feit dat fabrikanten kans zien de kern-technologie in een snel tempo steeds goedkoper te maken. Zo verdubbelt de capaciteit van microchips sinds 1971 nog steeds elke 18 maanden. Een productiviteitsstijging en dus prijsdaling waar die van landbouwproducten bij in het niet valt.

Golven bestaan uit vier fasen
Perez maakt aannemelijk dat al die golven uit vier fasen bestaan: het begint met investeringen van mensen die geld over hebben en wel wat in zien in de ideeën van de ingenieurs-uitvinders. Daarna neemt speculatie echter de overhand. De verwachtingen zijn zo hoog gespannen dat elke beurswaardering te laag lijkt. Tot de effectenbeurs klapt en het realisme terugkeert. De techniek is dan zo ver dat niet alleen de nieuwe bedrijfstakken (zoals ooit de spoorwegen of auto-industrie en nu de telecommunicatie) volwassen worden, maar ook de oude bedrijfstakken de nieuwe technologie omarmen. De financiële en economische crisis vergroot de bereidheid in die oudere bedrijfstakken om hun werkwijzen en de regelgeving aan te passen – dat is vaak nodig voor een succesvolle toepassing. En tot slot komt er een laatste fase, waarin vooral de nadelen van de technologie de aandacht vragen: files, vervuiling. Als de maatschappij geluk heeft, dient zich dan weer wat nieuws aan, waarmee die problemen worden bestreden.

Het is altijd lastig om te bepalen waar je in de geschiedenis precies bent aangeland. Als die golven een jaar of 60 duren dan zijn we wel over de helft. Perez dacht dat de Nasdaq crisis van 2000 de beurscrisis van deze golf was. Misschien houden historici het later wel op de Lehman Brothers crisis van 2008. Hoe dan ook, als de theorie klopt dan zien we komende tien tot twintig jaar nog een forse impact van de digitalisering op de oudere bedrijfstakken, zoals de landbouw en de voedselindustrie. Dan zijn we nu met de introductie van robots, drones en zelfrijdende machines waar we in de jaren vijftig met de tractor en de gewasbeschermingsmiddelen waren: aan het begin.

Informatietijdperk lijkt een behoorlijk lange golf
Het informatietijdperk lijkt een behoorlijk lange golf die de maatschappij ingrijpend verandert. Sommige banen verdwijnen, andere komen op. Sociale media helpen mensen zich te organiseren, maar bedreigen ook het verenigingsleven en de democratie. Het wordt aantrekkelijker om markten voor standaardproducten te vervangen door specifieke ketens met contracten. De supermarkt wil informatie hoe duurzaam de productie is, de NVWA kijkt real-time mee op de camera's in het slachthuis. En de meningen gaan uiteenlopen of dat bij de verworvenheden van de technologie in de derde fase of bij de nadelen hoort, die in de vierde fase zo centraal staan.

Zelf kijk ik uit naar het moment waarop we onze werkwijzen aanpassen en al die papieren facturen en leveringsoverzichten vervangen zijn door digitaal leesbare berichtjes, zodat software al mijn administratie regelt. Dan hoef ik een Agri-ChatGPT alleen maar te vragen 'hey Chatty, geef eens mijn stoffenbalans over het afgelopen half jaar en maak een bemestingsplan voor de zomer". Die wereld lijkt me dichterbij dan ooit.

Krijn J. Poppe

Krijn Poppe werkte bijna 40 jaar als econoom bij het LEI en Wageningen UR en vervult nu een aantal advies- en bestuursfuncties. Voor Boerenbusiness duikt hij in zijn boekenkast en bespreekt actuele ontwikkelingen aan de hand van klassiek geworden studies.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.