'Liever investeren in een melktap dan duur fosfaat'

Ooit waren ze intensieve melkveehouders in Brabant, nu boert de familie Van der Cruijsen biologisch in het Gelderse Angerlo. Eind de jaren '90 besloten Wilbert (60) en Astrid (57) het roer om te gooien en in 2007 werd het melkveebedrijf verplaatst. Sinds zes jaar heeft de boerderij een Bed & Breakfast die uitstekend draait. Een paar jaar geleden is daar een boerderijwinkel met melktap bijgekomen. "Dankzij onze ligging leent ons bedrijf zich hier uitstekend voor, maar we snappen heel goed dat deze verbreding voor een polderboer minder toevoegt."

_^.Melkveebedrijf De Klaver zoals het bedrijf van familie Van der Cruijsen heet, is in veel opzichten atypisch te noemen. Naast dat er gepassioneerd biologisch wordt geboerd, is het melkveebedrijf gelegen op Landgoed Bingerden wat al honderden jaren in het bezit is van de familie Van Weede. Het ligt in de geliefde Liemersstreek, ten zuidoosten van Arnhem. Wilbert en Astrid verhuisden hier in 2007 samen met hun drie kinderen naartoe. Ze pachten op het landgoed 50 hectare en het woonhuis en bezitten zelf de opstallen. Daarnaast wordt in de omgeving nog grond gepacht van Natuurmomenten. "Ik was in Brabant een topmelker met toen al gemiddeld 9.500 liter per koe", vertelt Wilbert met pretogen. Toch besloot hij het roer rigoureus om te gooien door als een van de eersten in Nederland om te schakelen naar biologisch. "Iets knaagde aan me, eigenlijk ging het te goed. De productie was geweldig, maar de dierenarts moest naar ons zin te vaak langskomen. Bovendien boerden wij in een waterwingebied en ik voelde aan dat dit op termijn problemen zou kunnen geven."
 

'Ze verklaarden ons voor gek'
Zodoende begon de melkveehouder zich te oriënteren op de biologische melkveehouderij. Toentertijd was dat nog heel ongewoon, herinnert Wilbert zich. Al wil hij zichzelf geen biopionier wil noemen. Die waren volgens hem al eerder begonnen. Het echtpaar werd van alle kanten afgeraden om hun plannen uit te voeren. "Aan de bar in het café in Brabant verklaarden ze me allemaal voor gek. En adviesbureau DLV rekende me voor dat het financieel nooit uit zou kunnen." De goedbedoelde negatieve adviezen bleken echter kiemzaadjes te zijn. Wilbert is iemand die tegen de stroom inzwemt en Astrid houdt hem daarin niet tegen. Toevallig draagt hij tijdens het interview een shirt met als opschrift: Embrace the unknown. "Dit typeert mij wel een beetje", zegt hij met een lach.

Na de verhuizing naar Angerlo werd in een minder vertrouwde omgeving verder geboerd. De omgeving en bodem zijn weliswaar anders, maar echt wennen hoefde de familie niet. Wilbert zegt lachend: "Ook hier vieren ze carnaval, dus we voelden ons als snel thuis. Bovendien kwamen onze zestig koeien mee uit Brabant, ook dat voelde vertrouwd." Met de machinepark en het melksysteem heeft Wilbert niet zoveel, met de koeien des te meer. Ondertussen melken ze zeventig Fleckvieh-koeien. "Dit sterke dubbeldoelras levert ook goed vlees op en kan prima af zonder mengvoer. De koeien krijgen overigens wel krachtvoer. Dit telen we grotendeels zelf via gewassen als tarwe, veldbonen en erwten. De gemiddelde melkproductie ligt jaarlijks op 7.000 kilo per kilo bij 4,3% vet en 3,6% eiwit. Uiteraard kan het door de weersomstandigheden hoger of lager zijn. Dat is heel wat minder dan we in Brabant molken, maar we zijn hier dik tevreden mee."

In plaats van dure fosfaatrechten
Als gepassioneerd biologisch boer verloochend Wilbert zijn afkomst niet. "Ik begrijp gangbare melkveehouders heel goed en respecteer hun denkwijze. In mijn studieclub ben ik de enige die biologisch boert, maar onze werkwijze heeft soms ook haken en ogen. Tussen gangbaar en bio zit in mijn optiek veel tussen. Van elkaar proberen we over en weer te leren." Meedoen aan de boerenprotesten hebben Wilbert en Astrid niet gedaan, maar de onvrede in de agrarische sector kunnen ze maar al te goed plaatsen. Zelf hebben ze ook nog de nodige frustraties van een paar jaar geleden, toen de fosfaatrechten werden ingevoerd. "Wij waren knelgeval en zitten nog altijd met een flinke overcapaciteit in de stal die toen net gebouwd was." Toch besloot de familie niet om dure fosfaatrechten bij te kopen. In plaats daarvan werd een verbredende tak geïntroduceerd door zes jaar geleden een B&B te beginnen en recenter een boerderijwinkel met melktap. Dat levert volgens hen meer op dan een paar extra koeien melken. De bezoekers komen uit heel Nederland en af en toe verwelkomen ze ook buitenlanders. Vooral in het hoogseizoen is het volle bak met bijna 90% bezetting. "Soms boeken we dan bewust een paar dagen niks in, om even vrij te zijn", vertelt Astrid die zich met name op de B&B richt. "Vaak komen onze gasten even kijken in de melkput en sommigen helpen zelfs mee. Dat zijn mooie momenten, waarbij er meestal een wereld voor hen opengaat", ervaart Wilbert.

Op het melkveebedrijf is het op zomerse dagen een komen en gaan van bezoekers. Zowel toeristen als de lokale bevolking weten het melkveebedrijf goed te vinden. Het gesprek met Wilbert en Astrid voeren we aan de picknicktafel, vlak voor de winkel. Een bezoekend echtpaar besluit even aan te schuiven en luistert aandachtig mee. Ze komen uit de Achterhoek en zijn een dagje fietsen. Vroeger waren ze ook melkveehouder, maar intussen al jaren met pensioen. Het boerenvak trekt nog altijd. Wat ze van biologische productiewijze vinden? "Bio is best, als het maar betaald wordt", vindt de voormalige boer. Even later stappen ze weer op fiets, met vlees en kaas uit de boerderijwinkel in de fietstas.

De boerderijwinkel die twee jaar geleden werd gerealiseerd, blijkt een heuse publiekstrekker. De winkel is gerealiseerd in een blokhut en oogt kneuterig, zoals je op een boerderij als deze verwacht. Via de melktap wordt de rauwe boerderijmelk afgezet. Daarbij bieden ze vlees en kaas aan, eveneens van de eigen koeien. Ook de eieren van de eigen hobbykippen vinden gretig aftrek. Een bezoeker die binnenkomt grijpt helaas mis, omdat de leg van die dag al is verkocht.

"De melktap loopt als een trein", vertelt Astrid enthousiast. "Het assortiment vullen we aan om compleet te zijn." Per saldo wordt maar een beperkt deel van de melkproductie via de eigen boerderijwinkel afgezet. De rest gaat naar coöperatie CZ Rouveen, waar Wilbert en Astrid goed over te spreken zijn.

Verdiencapaciteit
In hoeverre de boerderijwinkel en B&B bijdragen aan het verdiencapaciteit? "De B&B is een noodzakelijke aanvulling geworden, zou je kunnen zeggen. De boerderijwinkel levert een leuk extraatje op; dan praat je over een paar honderd euro per week aan omzet." De extra baten zijn volgens het echtpaar een welkome aanvulling, maar je moet het zelf ook leuk vinden dat je soms wordt platgelopen door consumenten. "Ons melkveebedrijf leent zich er uitstekend voor, gezien we langs populaire fietsroutes liggen niet zover bij de bewoonde wereld vandaan. Daarom hebben we ook €10.000 geïnvesteerd in een melktap. Voor een boer in de polder voegt een boerderwijwinkel waarschijnlijk minder toe, zo realistisch moet je zijn. Daarom kan ik er slecht tegen dat sommige politici een boerderijwinkel aandragen als generieke oplossing voor het boereninkomen", vertelt Wilbert.

Wat het echtpaar ook dwarszit, is het actieplan van landbouwminister Piet Adema om de biologische productie op te voeren naar 15%. "Naar ons idee moet de biologische productie de markt volgen en niet andersom. Anders verdwijnt de meerprijs die noodzakelijk is om de extra kosten op te vangen. Bovendien zijn de bestaande biologische boeren dan de dupe. Toen wij in 1999 omschakelden, was 3% van de melkveehouderij biologisch. Nu is dat volgens mij zo'n 4%. Zo snel gaat het dus niet."

De komende jaren willen Wilbert en Astrid op de huidige voet verder, maar stilstaan is geen optie. "Wij willen ons verder ontwikkelen. Een kalf bij de koe houden, zou heel mooi zijn. Maar om dit in te passen in je systeem, is niet eenvoudig. Verder is het verbeteren van de bodem een voortdurend proces, wat mooi is om te volgen." De bedrijfsopvolging is nog niet geborgd. De drie kinderen van het echtpaar kozen andere paden en nemen het bedrijf niet over. Wilbert en Astrid zouden het mooi vinden als iemand anders het bedrijf doorzet. Dit zou kunnen met relatief beperkte financiële middelen. "Er zit wellicht een 'maar' aan pachten, maar de andere kant van de medaille is dat je als beginnende boer niet in dure landbouwgrond hoeft te investeren. Hopelijk vinden we te zijner tijd een goede opvolger, want dat verdient dit bedrijf."

Deze serie reportages wordt gemaakt in samenwerking met platform Zoekdeboer, dat burgers inspireert om bij de boer op bezoek te gaan.

Wouter Baan

Wouter Baan is hoofdredacteur van Boerenbusiness. Hij richt zich daarnaast op zuivel, varkens en vleesmarkten. Ook volgt hij de (bedrijfs)ontwikkelingen binnen de agribusiness en interviewt hij CEO’s en beleidsmakers.

w.baan@boerenbusiness.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.