'Investering in betere bodem beter belonen'

Krijn Poppe heeft maandag een rapport van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) over de bodem overhandigd aan landbouwminister Carola Schouten. Dit rapport, met het advies een zo groot mogelijke groep boeren te belonen voor investeringen in betere bodem, deed nogal wat stof opwaaien.

Poppe, tot voor kort senior onderzoeker bij Wageningen UR en voorzitter van de commissie die het rapport heeft samengesteld, licht de inhoud toe. De Rli heeft een paar jaar gewerkt aan analysering en advisering over de kwaliteit van de bodems op het platteland. 

Verzuring, verzilting, vermesting, verdroging, verdichting en een verhoogde kwetsbaarheid kenmerken volgens deze groep van adviseurs de kwaliteit van de bodems. Om het tij te keren adviseert Rli meervoudig gebruik van bodems, bijvoorbeeld voor landbouw en voor koolstofopslag of voor bos en wateropslag. Provincies kunnen deze aanbeveling meenemen in de zogeheten Nationale Omgevingsvisie die zij uitwerken. 

Dieper wortelende gewassen
Multifunctioneel gebruik kan waardedaling van landbouwgrond tot gevolg hebben, maar dat hoeft niet per se, zegt Poppe. "Nu zijn CO2 rechten fors gedaald in waarde tot onder de €25. Maar het ligt voor hand dat ze in de toekomst weer flink gaan stijgen naar €50 en meer. Op een zeker moment wordt het lonend om dieper wortelende gewassen zoals luzerne te gaan telen. Dan zorgen de opbrengsten door CO2 vastlegging juist dat de grond zijn waarde behoudt."

De raad adviseert het opzetten van een monitorings- en kennissysteem, waarin meer informatie wordt verzameld en gedeeld. Ook de bestaande wet- en regelgeving moet worden aangepast voor bijvoorbeeld pacht, mest en fiscaal beleid. Grondeigenaren en gebruikers kunnen gestimuleerd worden tot duurzaam gedrag met op maat gesneden beloningsvormen, bijvoorbeeld via het GLB-beleid van de Europese Unie.

Aansluiten op Planetproof
Deze zogenaamde ecotoeslagen zijn al in een ver gevorderd stadium van ontwerp en er lopen tests, vertelt Poppe. Hij vindt het belangrijk dat het ministerie niet opnieuw het wiel gaat uitvinden maar aansluit bij bestaande systemen in de levensmiddelenwereld, zoals 'on the way to Planet Proof'.

Het is ook van groot belang dat niet alle EU budget van de eerste naar de tweede pijler verschuift, die naar een meer specifieke groep boeren gaat voor allerlei vormen van plattelandsontwikkeling.  Poppe: "Het moet gaan om belonend toeslagenbeleid dat rechtstreeks op het boerenerf terecht komt. Een zo groot mogelijke groep moet blijven meedoen aan het toeslagenbeleid."

Duurzame pacht
Het duurzaam pachten en verpachten, gericht op een behoud van bodemkwaliteit en het vastleggen van CO2, is minder eenvoudig dan het lijkt. Weliswaar is het sturen op organische stofgehalte in de bodem niet zo moeilijk, al verschillen de meningen of je de stijging nauwkeurig kunt meten. Het spanningsveld heeft vooral te maken met het rendement van de pacht. Die is het hoogst als hoog saldo gewassen in een zo groot mogelijk frequentie achter elkaar geteeld kunnen worden.

De raad is niet per definitie tegen geliberaliseerde pacht. De combinatie van hoogsalderende gewassen met het scheuren van grasland is soms duurzamer dan het lijkt, aangezien de verterende graszode weliswaar een verlies aan vastgelegde koolstof betekent maar het gescheurde grasland maakt de teelt van de hoog saldo gewassen wel duurzamer, in vergelijking met vruchtwisseling zonder grasland.

Einde aan drijfmest
Poppe: "In ieder geval kan de overheid eisen stellen aan grond die ze zelf in bezit heeft. Het Rijksvastgoedbedrijf en gemeentelijke en provinciale overheden kunnen duurzaamheidsdoelen opnemen in de pachtvoorwaarden. We moeten in het pachtbeleid terug naar heel vroeger. Toen was het ook heel normaal dat verpachters eisen stelden aan het onderhoud van het land. Hoeveel er werd bemest en waarmee."

De mestwetgeving moet ook worden herzien. Net als de commissie Remkes adviseert de raad de minister op termijn geleidelijk te stoppen met drijfmest. Dan ontstaat er ook vanzelf een andere dynamiek op de mestmarkt en wordt het gebruik van kunstmest ontmoedigd, denkt Poppe. Ook adviseert de raad net als de commissie Remkes om veel aandacht te schenken aan bosbouw, en herstelwerkzaamheden in bos- en natuurgebieden te stimuleren. Bijvoorbeeld door te investeren in subsidies voor dit doel.

Fiscale maatregelen
Hoge grondprijzen leiden tot intensivering van het grondgebruik en de huidige fiscale vrijstellingen van inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting, erf- en schenkbelasting houden de grondprijzen hoog. Die belastingen zijn gericht op voortzetting van het huidige bedrijf, ongeacht of de bodem wel of niet duurzaam wordt gebruikt.

Hetzelfde geldt voor fiscale vrijstellingen die worden gegeven voor bos- en natuurbeheer. Poppe: "Een oplossingsrichting voor dit probleem is om aan deze belastingmaatregelen eisen van duurzaam grondgebruik te koppelen."

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.