BB 10 jaar Even bellen met
'Protectionisme grote zorg voor uiensector'
Boerenbusiness bestaat 10 jaar. In het kader van dit jubileum blikken we terug én kijken we vooruit naar belangrijke gebeurtenissen in de sector. Welke ontwikkelingen spelen een grote rol in de sector en waar moeten we ons komende jaren op voorbereiden? Vandaag een gesprek met Gijsbrecht Gunter, voorzitter van Holland Onion Association (HOA).
Een jaar zoals dit jaar is niet eerder voorgekomen. Het zorgde vooral voor onzekerheid, ook in de uiensector. Toch lijkt het erop dat de uienmarkt in eerste instantie niet zo zwaar getroffen is door de coronacrisis als andere agrarische markten. Dat onderschrijft HOA-voorzitter Gijsbrecht Gunter: "Het oude seizoen heeft weinig last gehad van de coronacrisis, de afzet nam zelfs toe. Toch merken we nu wel wat problemen, met name op praktisch gebied."
2020 is voor de landbouwsector een uitdagend jaar als gevolg van de coronacrisis. Welke gevolgen heeft dit gehad op de uiensector?
"In de uiensector kunnen we gevolgen van de coronacrisis verdelen in 2 perioden. In de eerste periode van de crisis, wat de lockdown tot gevolg had, merkte de sector hier nog maar weinig van. Er was zelfs meer afzet, wat zich vertaald heeft in een exportrecord van 1,2 miljoen ton. De laatste maanden zien we echter dat de exportstromen vanuit regio's als Azië en Zuid-Amerika richting Europa afnemen als gevolg van het virus. Dat heeft gevolgen voor de beschikbaarheid en prijs van het retourtransport. We gebruiken doorgaans namelijk die lege containers en nu is het lastig om die voldoende en tegen een aantrekkelijke prijs te verkrijgen. Daarnaast zijn in sommige gebieden lokale wisselkantoren dicht, waardoor de dollarstroom opdroogt en het doen van zaken minder vlot verloopt. Allemaal praktische zaken die de handel nu iets bemoeilijken."
"En wat uiteraard ook meespeelt, is onzekerheid. Niet alleen op het gebied van de coronacrisis, maar bijvoorbeeld ook rond de brexit. Als een product wereldwijd verkocht wordt, dan is het belangrijk dat je zekerheid hebt in alle afzetgebieden. Dat staat nu onder druk. Ik maak mij zorgen om deze ontwikkelingen. Over het algemeen ben ik positief ingesteld voor de toekomst, maar afzet moet wel breed bijven om een stevige basis te bieden voor een gezonde handel. Die voorzichtigheid zie je ook terug bij verwerkers en exporteurs."
Als we verder terug in de tijd gaan en kijken naar de afgelopen 10 jaar. Welke gebeurtenissen en/of omstandigheden hebben dan grote invloed gehad op de uiensector?
"Het feit dat de export fors is gegroeid, heeft zeker invloed gehad op de sector. Het is positief dat we de uien inmiddels naar 140 landen versturen en elk jaar komen daar weer landen bij. Vorig jaar bijvoorbeeld nog India dat met misoogsten kampte en normaliter juist een concurrent is. We werken continu aan nieuwe markten en ik vind het mooi om te zien hoe leden dat individueel of in collectief verband voor elkaar krijgen. Ook het areaal in Nederland neemt verder toe. Je ziet dus dat boeren afgelopen jaren steeds meer voor uien hebben gekozen. Ook is het goed om te zien dat we elkaar als sector beter hebben weten te vinden, waardoor we nu echt samenwerken in bepaalde projecten. Denk daarbij onder meer aan de MH-verlenging, CBS-oogstraming en Uireka-projecten."
"Ik maak mij daarentegen wel wat zorgen over het groeiende handelsprotectionisme. Zo viel Rusland ineens af door een tegenactie op Europese sancties, waardoor de uienexport tot vandaag de dag het gelag betaalt. Ook het openen van de markt in China is een kwestie van de hele lange adem. De volgorde bij dat land is peren, paprika's, tomaten en dan pas uien. Op dit moment loopt het dossier 'tomaten' nog en dus moeten we nog geduld hebben, of moet wellicht voorrang geboden worden aan uien als dat meer kans van slagen heeft. Zelfs binnen Europa wordt het handelsprotectionisme steeds meer zichtbaar. In hoeverre helpt Noord-Europa het zuiden van Europa om de economie en daarmee de Europese handel en gemeenschappelijke valutamunt in de benen te houden? Het nationalistische sentiment speelt verder op, terwijl de handel juist gebaat is bij open grenzen."
"Ook vanuit de Tweede Kamer leeft dit op. Ongeveer 8% van de uien wereldwijd wordt geëxporteerd. Dat betekent dat 92% voor de lokale markt is (local-for-local). Toch vragen een aantal partijen in de Tweede Kamer zich hardop af of we moeten blijven sjouwen met voedsel. In mijn ogen wordt er echter niet zoveel gesleept met voedsel als soms politiek verondersteld. En daarbij kun je bijvoorbeeld Hollandse langedag uien alleen in de smalle regio tussen Denemarken en Parijs telen vanwege daglengte en klimaat. Dit product leent zich dus uitstekend voor export. Neem Senegal als voorbeeld: wanneer een land eigen productie heeft (zogenaamde kortedag uien die kort houdbaar zijn), zijn wij niet actief. Daarover worden duidelijke afspraken gemaakt. We spelen in op lokale tekorten en komen dan dus pas met de Nederlandse ui daar aanzetten."
Welke ontwikkelingen verwacht u dat in de komende jaren een grote invloed gaan hebben op de sector?
"Op dit moment komt de wereldwijde productie uit op zo'n 90 miljoen ton, met een vraag vanuit 7,2 miljard mensen. Als de wereldbevolking in 2050 groeit naar 10 miljard mensen en die eten gemiddeld 15 kilo uien per hoofd van de bevolking, dan heb je dus zo 150 miljoen ton uien nodig. Dat is 60% meer dan nu. Er is dus een grote marktpotentie, maar de vraag is: waar komen al die uien vandaan? Ik hoop natuurlijk uit Nederland, maar dat is niet realistisch. Ook hier lopen we tegen een maximum aan."
"Het thema handelsprotectionisme komt hier weer terug. Er zullen altijd gaten gevuld moeten worden op de wereldmarkt, zeker met toenemende misoogsten als gevolg van de klimaatverandering. India en Brazilië waren daarvan vorig seizoen sprekende voorbeelden. De vraag is of wij die uien mogen blijven leveren. Vroeger werd handel beperkt door importtarieven, maar wij Nederlanders konden daar goed mee omgaan. Nu zie je dat het instrumentarium om importen, en daarmee ook de Hollandse ui, tegen te houden veel breder wordt ingezet. Denk bijvoorbeeld aan barrières op het vlak van voedselveiligheid, residuen en fytosanitaire restricties. Dat is wel iets waar ik mij zorgen over maak, mede omdat de aanleiding steeds vaker politiek is in plaats van op rationele gronden. Als Brazilië en/of India een misoogst hebben als gevolg van extreme regenval, laat Nederland dan gewoon ons mooie product erheen verschepen zodat de lokale bevolking eten heeft."
Als we specifiek kijken naar het inperken van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Verwacht je daar dan ook meer problemen mee in de toekomst?
"Ja, absoluut. Op de lange termijn zien we zeker een toekomst zonder chemie, maar dit is echt op de lange termijn. We hebben al grote stappen gezet, maar op dit moment zijn veel middelen gewoon nog onmisbaar om telers voldoende zekerheid te bieden. Het middelenpakket voor specifiek de uienteelt wordt in razend tempo uitgedund en voor sommige middelen zijn gewoon nog geen alternatieven. Een voorbeeld is het verbod op zaadcoating. Bij zaadcoating breng je enkele grammen actieve stof per hectare onder de grond aan, maar als je als alternatief volvelds moet spuiten, dan gebruik je als snel kilogrammen en spuit je ook nog eens in de lucht. Zaadcoating is naar mijn mening een mooie vorm van precisielandbouw. Het gevolg van het verbod hierop is dat er per hectare meer actieve stoffen gebruikt worden."
"Begrijp mij niet verkeerd; we willen in de toekomst echt wel toe naar een uienteelt zonder de chemie van gisteren en vandaag, maar daarvoor is nog veel onderzoek nodig. Daarbij speelt voor Nederlandse telers ook mee dat de gewenste kwaliteit geleverd moet blijven worden en moeten we een opbrengst kunnen behalen waarmee we concurrerend blijven op de wereldmarkt. Uiteraard zijn er niches voor biologische producten of specialiteiten, maar om onze rol in de wereldhandel te kunnen blijven pakken, dienen we gesteund te worden door duidelijk en faciliterend beleid. Niet door de waan van de dag of politiek sentiment."
Waar liggen de kansen en uitdagingen voor de uienteler?
"Een kans is dat er in de toekomst meer uien nodig zijn om de wereldbevolking te voorzien van uien. De teelt zal dus niet verdwijnen. De grootste uitdaging is het feit dat we in Nederland op een groeiend aantal plekken te maken hebben met een zoetwatersysteem dat niet is ingericht op de behoefte van de gewassen en dat de druk van schimmels (zoals fusarium) en insecten toeneemt. Voor de telers wordt het zo lastig om op betrouwbare manier uien te telen en enigszins verzekerd te zijn van een mooie opbrengst. Het vereist nieuwe teeltsystemen en daarom zetten we daar als Uireka volop op in. Het wordt noodzakelijk weerbare gewassen te telen. We moeten onderzoeken welke gewassen je wel en niet bij elkaar kunt plaatsen en misschien moeten we zelfs kijken naar strokenteelt. De landelijke uiendag in Colijnsplaat blijft dan ook waardevol. Ik was positief verrast over de resultaten van een aantal proeven. Bij sommige proeven werd 25 ton extra van 1 hectare gehaald."
Waar liggen tenslotte de kansen en uitdagingen voor de uienhandel?
"Er blijft natuurlijk sprake van het eerdergenoemde marktperspectief dat er in de toekomst 60% meer uien nodig zijn om aan de vraag te voldoen. De totale wereldexport is afgelopen jaren gegroeid van 6% naar 8%. Stel dat dit doorgroeit naar 9% en Nederland levert daar nog steeds 20% van, dan spreek je over 2,7 miljoen ton en kan je stellen dat de toekomst er rooskleurig uitziet. Deze uien kunnen echter, zoals eerder gezegd, niet allemaal van Nederlandse bodem komen, maar vooral via de logistieke draaischijf via Nederland passeren."
"De beperkte hoeveelheid Hollandse uien kun je ook als voordeel zien: Hollandse uien worden dan een soort limited edition. Afgelopen jaren hebben we deze Hollandse ui in mijn ogen te veel als commodity verkocht, terwijl we ons heel goed kunnen onderscheiden op de kwaliteit. Een 'Holland-label' creëren en ons product daarmee goed in de markt zetten is wellicht een optie. Op het gebied van echt onderscheidende meerwaarde bevalt nog veel te behalen in de toekomst."
Kimberly Bakker
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
