'Boer kan online zelf de supermarkt spelen'

Het online bestellen van voedsel moet de bundelingskracht zijn voor de Nederlandse agrarische sector. Boeren en tuinders kunnen het contact met de consument én burger optimaliseren, door hun aanbod lokaal via een online platform aan te bieden. "De boer kan online zelf voor supermarkt spelen."

Dit zei Kees Maas, één van de initiatiefnemers van Boer Bewust, dinsdag 12 oktober op een expertbijeenkomst ter gelegenheid van Thank a Farmer Day en Dutch Food Week. Daar was het centrale thema hoe waardering van de boer en tuinder, zowel maatschappelijk als in de foodketen, letterlijk en figuurlijk verder kan worden verbeterd. Met de waardering van de Nederlandse burger voor de boeren, zit het volgens Dirk Duijzer, voorzitter van de Topsector Agri&Food, wel snor. Uit peilingen komt de agrarische sector telkens uit de bus als een van de meest gerespecteerde sectoren.

Daar komt de sterk groeiende populariteit voor streekmarkten en boerenwinkels nog bij, signaleert Ron Methorst, Lector Omgevingsinclusief Ondernemen bij Aeres Hogeschool in Dronten. "In de coronacrisis zijn deze lokale markten booming geweest. Burgers wilden terug naar de oorsprong van het eten. Dat leeft enorm. Met boerendiversiteit kan daar op worden ingespeeld. Eigen meerwaarde met je eigen producten creëren."

Binnen een jaar een eigen supermarkt
In deze trend ziet Maas ook de kiem voor een mogelijke krachtenbundeling tussen agrarisch ondernemers in de land- en tuinbouw. Boeren en tuinders kunnen zelf immers een online platform oprichten, waar zij hun producten lokaal aanbieden. Maas maakt daarbij de vergelijking met online supermarkt Picnic. "Met de huidige techniek en kennis van logistiek en distributie kunnen we binnen een jaar een eigen supermarkt opzetten."

Dit beaamt Ruud Tijssens, Director Public & Cooperative Affairs bij Agrifirm. Hij ziet ook boeren 'enorm veel initiatieven aan het ontwikkelen zijn' om via een directe weg hun producten aan burger en consument te verkopen. "Wij zijn aan het kijken hoe wij hen als Agrifirm kunnen helpen. De focus is dan met name om via de lokale retail de regionale verbinding te versterken."

De 'local-for-local' trend is een goede manier om consumenten beter te informeren over de herkomst en de productie van voedsel. Want aan deze kennis schort het generiek nog chronisch, zo waren alle deelnemers van de bijeenkomst het eens. "De Nederlandse consument weet eigenlijk niet goed waar voedsel vandaan komt en wat er in zit. Daar zit ook het gebrek aan de waardering voor voedsel en de boer. De herkomst en productiewijze moet beter dan nu duidelijk worden gemaakt", aldus Anita Scholte op Reimer, hoofd kwaliteit en duurzaamheid bij supermarktketen Albert Heijn.

Verdeling van marges in de keten
Knelpunt is dat de Nederlandse burger niet bewust is van de waarde van voedsel, zo merkt Carin van Huët, directeur Food&Agri van Rabobank Nederland op. De burger denkt ongeveer een kwart van zijn budget uit te geven aan voedsel, maar in werkelijkheid is dit 8%. "En dat voor het meest veilige geproduceerde voedsel. Die perceptie moeten we veranderen." Dat is een hele opgave, geeft Gert Sikken, directeur agro development bij Cosun aan. "De burger heeft het gevoel dat voedsel best duur is, maar hij geeft er relatief weinig aan uit."

De discussie is ook niet zozeer hoeveel de Nederlandse consument aan voedsel besteed, maar volgens Kees Maas meer hoe de marges in de keten worden verdeeld. "Dankzij de boer hoeft de Nederlandse burger slechts 8% van zijn inkomen aan voedsel te besteden. Daar mogen we hem best dankbaar voor zijn." Op welke wijze meer geld naar de boer kan stromen voor zijn duurzame voedselprestaties, is niet eenvoudig. Scholte op Reimer merkt op dat Albert Heijn samenwerkt met vaste groepen boeren in gesloten ketens voor onder meer kip en zuivel. "Zij krijgen een vaste vergoeding voor de extra prestaties die zij leveren en op deze wijze geven we de waardering van onze klanten weer terug aan de boer. Wij werken nu met duizend boeren in onze versketens, dus het is niet een oplossing voor alle boeren. Ook de consument in het buitenland moet het Nederland product gaan waarderen."

In de communicatie tussen boer en burger valt nog veel winst te behalen om het vertrouwen in elkaar verder te verbeteren. Aeres-lector Methorst vertelt dat het goed is om het beeld ook om te draaien. "Wat weten boeren eigenlijk van de burger? Weten zij waarom de burger zo denkt en wat de burger bezig houdt? Die mindset is ook nodig om zelf te weten wat je wilt uitstralen en vertellen."

Technische oplossingen niet altijd juist
Vanuit dat perspectief vliegt de agrarische sector de communicatie niet altijd goed aan, constateert Menkhorst. "De sector is druk met innoveren, maar vergeet soms dingen. Hoe zit het met de weidevogels, hoe zit het met de insecten? Dat zijn zaken die we naar buiten toe goed moeten uitdragen." Agrifirm-directeur Ruud Tijssens beaamt dit. "Het is een kernpunt om ook te leren luisteren en de vervolgvraag te stellen: waarom zeg je dit eigenlijk? Wij als sector reageren altijd technisch, met bijvoorbeeld een Kringloopwijzer of een Biodiversiteitsmonitor. Maar dat is niet het echte antwoord in de communicatie richting de burger."

Boer Bewust-initiator Kees Maas ziet daarbij door de actuele discussies over stikstof en recent nitraat ook een polarisatie van het debat, waarbij de agrarische sector juist verder van de burger lijkt te komen te staan. "Het lijkt ons niet te lukken om de discussie op een faire wijze met elkaar te voeren. De boer voelt die waardering niet, want hij spreekt en hoort mensen die hem nog meer restricties en regels in het vooruitzicht stellen."

Een politieke speelbal
Casper Holl, hoofd agro economisch beleid en voedselzekerheid van het ministerie van Landbouw, erkent dat dit een complex vraagstuk is. "In algemene zijn er zorgen over het vertrouwen. De dialoog tussen de overheid en boer is ingewikkeld geweest. De koplopers in de agrarische sector zitten graag bij ons aan tafel, maar hoe krijg je de middengroep mee? Dat is waar het om draait. Wij hebben op enkele terreinen harde Europese grenzen waar we ons aan moeten houden. Dan moeten we streng zijn en daar is bij de boer begrip voor. Maar boeren willen helderheid voor de lange termijn. Dat is voor mij als ambtenaar soms ook frustrerend als wij die niet kunnen geven, door de politieke keuzes die worden gemaakt in Den Haag of Brussel of soms elders. Daar ben je soms een speelbal van. Continuïteit staat bij ons echt bovenaan, al zijn er soms problemen met harde deadlines die moeten worden opgelost. Dat levert soms spanning op."

Wil de Nederlandse agri- en foodsector haar huidige sterke positie behouden, dan moet zij nationaal en internationaal een sterke rol blijven spelen. Alleen dan kan ons land de huidige innovatiekracht ten toon spreiden, waarvoor het internationaal wordt gewaardeerd. "Een ding dat onze sector kenmerkt is de internationale focus met hoogwaardige exportproducten", geeft LNV'er Holl aan. "De natuurlijke productiegrenzen in Nederland komen in zicht of zijn soms overschreden. Wat betekent dat voor de benadering van het buitenland? Moeten we minder internationaal opereren en ons meer naar binnen richten? En wat betekent dit voor de voetafdruk van de Nederlandse voedselimport, want zo'n 70% van de landbouwgrond die we consumeren ligt buiten onze landsgrenzen. Willen we daar ook verandering in krijgen?"

Verandering van het politieke frame
In deze transities, zoals bijvoorbeeld verduurzaming van de bedrijfsvoering en in eiwit, blijft het zaak de Nederlandse innovatiekracht op volle sterkte te houden, oordelen alle deelnemers. Dat Nederland de tweede landbouwexporteur is ter wereld, mede door de reëxport vanuit de Rotterdamse haven, is hierbij niet van belang. "Wil je agrarisch innovatieland blijven, dan moet je alle ontwikkelingen en transities hier kunnen uitvoeren. Een innovatie hier kan ook een oplossing zijn voor een probleem elders", oordeelt bankier Van Huët. "Het doel is niet om de nummer 2 exporteur van de wereld te zijn", vult Casper Holl aan, "maar het doel is om ons systeem te verduurzamen. Dat is een verandering van het politieke frame."

Eric de Lijster

Eric is lid van de redactie van Boerenbusiness. Als telg uit een akkerbouwfamilie stroomt het boerenbloed bij Eric door de aderen. Hij beschouwt zich als een generalist, maar wel met een voorliefde voor economie, trends, markten en marketing.

e.delijster@boerenbusiness.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.