BB TV Aardappeldebat deel 2
Toekomst aardappel valt of staat met samenwerking
De aardappelteelt kan niet zonder nauwe samenwerking in de sector. Die samenwerking begint bij het structureel betalen van een kostprijs plus. Dat is de conclusie die getrokken kan worden uit het Boerenbusiness Aardappeldebat over de toekomst van de aardappelteelt. Aan tafel zaten Dick Zelhorst (Aviko Potato), Wim van de Ree (Nedato) en Jan van Hoogen (Agrico).
De aardappelexperts kregen ieder een drietal prikkelende stellingen voorgeschoteld. De fritesaardappelsector in Noordwest-Europa zet in op een forse groei van de aardappelafzet. Daar hoort een areaaluitbreiding bij. Tegelijk staan bouwplannen onder druk, wordt de lat op het gebied van duurzaamheid steeds hoger gelegd en komt het verdienmodel van de teler steeds verder in de knel.
Kostendekkende teelt
Ook bij Aviko Potato is de strategie op groei gericht. Zo'n 4% per jaar tot 2027, zo vertelt Dick Zelhorst. Hij is Global Agro & Supply Officer bij het bedrijf. Aviko opent deze maand de deuren van zijn nieuwe fabriek in het Belgische Poperinge. Daarnaast wordt de productie in China en Polen uitgebreid. "De uitdaging is om ook groei in de grondstofvoorziening te realiseren. Dit kan alleen wanneer een kostendekkende teelt met een plus wordt geboden. Doe je dat niet, dan daalt het areaal. Dit jaar hebben we dat kunnen zien." Vooral buiten Nederland ziet Zelhorst kansen om het areaal uit te breiden. In Frankrijk ruilen aardappeltelers de export- en tafelrassen in voor fritesaardappelen, zodat daar meer mogelijkheden ontstaan.
Naar verwachting neemt het aantal aangesloten telers in de toekomst af. Zelhorst ziet dat vooral in het buitenland bedrijven groter zijn. Toch blijft ook kleinere familiebedrijven interessant omwille van hun vakmanschap. Over deze consolidatie bij verwerkers is hij minder zeker. De meeste verwerkers zijn geclusterd in een relatief klein gebied. Toch zijn het veelal krachtige familiebedrijven, vooral in België, met een duidelijke strategie. "Belgen groeien in eigen land en exporteren hun product. Toch zien we langzaam die strategie veranderen. Er is interesse om lokaal te produceren. De Noord-Amerikaanse industrie is machtig. Als er mogelijkheden zijn om partijen in Europa over te nemen dan doen ze dat."
Substantiële prijsstijging
De afgenomen contractprijs dit seizoen werd volgens de Aviko-man ingegeven door de 2 moeizame seizoenen die het bedrijf heeft gehad. "70% van onze afzet viel weg door corona. Het gevolg was dat we de contractprijzen licht verlaagde. We moeten het vertrouwen bij de teler nu terugwinnen. Telers maken nu de afweging: kies ik voor graan of aardappelen. Die keuze wordt in het najaar gemaakt. Een substantiële prijsverhoging is vereist, ook op structurele basis. We gunnen de teler zijn boterham maar moeten als exporteur wel competitief blijven. Noord-Amerika is onze grootste concurrent. Zowel op kwaliteit als prijs winnen we het voor nu.
Wim van de Ree, agrarisch directeur van coöperatie Nedato, hoopt eveneens telers voor zich te kunnen winnen door een breed scala aan prijsinstrumenten aan te bieden. Daarnaast ziet hij kansen voor het bundelen van de vrije aardappelen. "De echt volledig vrije telers verdwijnen steeds meer. Ik ben er van overtuigd dat er een vrije handel blijft bestaan, juist door de grotere fluctuaties dankzij weersinvloeden. Je kunt niet 100% van de aardappelen vastleggen. Deze meeleveraardappelen moeten geprijsd worden. De afzet bundelen kan een prima mogelijkheid zijn."
Nieuwe prijsvorming vereist
De manier waarop deze aardappelen worden geprijsd verdient volgens hem wel discussie. "We hebben nu PotatoNL, maar dit wordt niet voldoende benut. Er zijn te weinig transacties uit een kleine cirkel. De prijsvorming moet constructiever en objectiever. Bijvoorbeeld door een onafhankelijke derde partij die zelf zijn informatie verzamelt. In andere sectoren gebeurt dat ook, dus waarom niet bij aardappelen." Van de Ree krijgt bijval van zijn tafelgenoten over deze gedachte. Het imago van de prijsvorming is nu negatief, zo is het idee. De sector moet daar samen verbetering in brengen.
Het belang van een kostendekkende marktprijs is groter dan ooit. Worden extra duurzaamheidseisen geëist, dan moeten deze vergoed worden bovenop de marktprijs. "Bij PlanetProof was dit een harde eis en dat is gelukt. Telers krijgen 3 cent extra betaald bovenop de marktprijs. Spreek je dit af, dan merk je dat de sector bereid is om te verduurzamen, mits het kostendekkend is. In 1990 bestonden er al vergaande plannen om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen te verlagen. Ondanks veel protesten bleek het 10 jaar later te kunnen. Zetten we samen de schouders eronder, dan is veel mogelijk."
Pootgoedteelt heeft nauwelijks uitbreidingskansen
De druk op het pakket aan gewasbeschermingsmiddelen, maar ook het klimaat en de bodem voelt ook de pootgoedsector. "Een alternatief teeltgebied voor pootgoed buiten de huidige plekken is er niet", zegt Jan van Hoogen, CEO van Agrico. "In Nederland zien we het areaal stabiel rond de 40.000 hectare blijven. In Frankrijk is dat de gegroeid van 10.000 naar 22.000 hectare. Nieuwe gebieden zijn er niet, ook niet buiten Europa. Je bent verbonden aan kustregio's en er moet een goede logistiek zijn. Vooral dat laatste ontbreekt vaak. In de VS moeten ze 2000 kilometer rijden naar de haven van Seattle."
Toch moet Agrico in de toekomst meer uitgangsmateriaal zien te leveren wil de verwerkende industrie kunnen groeien. Nieuwe rassen die substantieel meer opbrengen per hectare ziet Van Hoogen niet op de markt komen. "De aardappel wordt al duizenden jaren veredeld. Je zit inmiddels aan de max van wat mogelijk is. We hebben met Fontane veel geluk gehad. Een hoge opbrengst is 1, maar de stabiliteit is ook belangrijk. Fontane kan die leveren, jaar op jaar.
Met elkaar
Duidelijk is dat de gehele keten een enorme uitdaging te wachten staat. Zeker wanneer je de groeiambitie van de industrie naast de ambities van de Europese politiek legt. Voor de teler is het belangrijkste argument een kostendekkende prijs te kunnen realiseren die hem vertrouwen geeft en mogelijkheden om te blijven investeren. Alleen met elkaar, van producent tot consument, kan de sector dat realiseren.
Dit was het tweede deel in een tweeluik van het Boerenbusiness Aardappeldebat over de toekomst van de aardappelteelt. Klik hier voor het eerste deel van het debat.
Niels van der Boom
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
