Interview Marc Jansen
'Overheid riskeert verstoring marktwerking'
De supermarktbranche wordt niet bang van de plannen van minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit). Zij wil boeren en tuinders meer macht in de keten geven. Daarentegen worden er wel vraagtekens gezet bij de doeltreffendheid van deze nieuwe wetgeving. Marc Jansen, directeur bij Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), vreest bovendien voor verstoring van de marktwerking.
Hoe kijkt het CBL naar de plannen van de minister, en welke knelpunten zien jullie in de keten?
"Wij vinden het goed dat de boeren en tuinders hun eigen marktmacht organiseren en wij stimuleren dat ook. Als je niet alleen kunt opereren, bijvoorbeeld omdat je te klein bent, dan moet je plannen maken en naar medestanders zoeken. Zorg dat je samen een vuist kunt maken. Feitelijk gebeurt dit al ruim 100 jaar, want de meeste boeren zijn verenigd in coöperaties."
"De omnibusregeling verruimt de mogelijkheden voor de boeren om onderling afspraken te maken, waarbij de Autoriteit Consument en Markt (ACM) een oogje dichtknijpt. Dat is op zich prima, zo lang dit maar niet tot monopolies leidt. We moeten oppassen dat niet 1 partij de markt bepaalt. Marktwerking is de basis van een gezonde economie. Concurrentie maakt ketens en bedrijven sterker en zorgt uiteindelijk voor de beste producten en hoogste kwaliteit. Wij vinden het wel zorgelijk dat de overheid steeds meer ideeën oppert die die marktwerking kunnen verstoren."
Nieuwe wetgeving moet ervoor zorgen dat primaire producenten straks afspraken mogen maken en samen kunnen optrekken tegen oneerlijke handelspraktijken. Is dat terecht?
"Ook wij zijn tegen oneerlijke handelspraktijken. Partijen moeten op een normale manier zaken met elkaar kunnen doen en afspraken nakomen. Wat ik wel bezwaarlijk vind, is de volstrekte eenzijdigheid van de nieuwe wetgeving. Deze suggereert dat boeren hier beter van worden, maar dat is nog maar de vraag. De wet gaat bepaalde handelspraktijken verbieden en op microniveau voorschrijven wat afnemers niet meer mogen. Daarmee wordt de contractvrijheid ingeperkt, waar met name grote fabrikanten van zullen profiteren."
Is het een goede zaak dat Schouten de Taskforce Verdienvermogen heeft ingesteld om het verdienmodel van boeren in kaart te brengen?
"Eigenlijk is het de omgekeerde wereld dat de Nederlandse overheid naar het verdienmodel van ondernemers gaat kijken. Normaal is er een markt, daar speel je als ondernemer op in en daar maak je een prijs en dus een verdienmodel op. Naar ons idee is dit vooral een poging van de overheid om haar beleid te bewerkstelligen en de markt daarvoor te laten betalen."
"Zelf zit ik in de klankbordgroep van de Taskforce, die overigens ook kijkt naar allerlei andere randvoorwaarden, zoals de financieringen en de vergunningstrajecten. Dit wordt in kaart gebracht en ik ben benieuwd wat daar uit gaat komen. Het is belangrijk dat in ogenschouw wordt genomen dat Nederland een exporterend land is."
De ACM moet via de agro-nutrimonitor inzicht geven in de prijsvorming van landbouwproducten. Wat verwacht u hiervan?
"Dit is al de derde keer dat de ACM dat doet. De afgelopen 2 onderzoeken leverden een redelijk consistent beeld op, en er waren geen partijen die bovenmatig geld verdienden. Ik verwacht niet zozeer dat dit onderzoek nieuwe inzichten oplevert. Het zou goed zijn als de ACM het zichzelf niet te makkelijk maakt. Neem niet alleen 'single products' als ei en paprika onder de loep, maar kijk ook eens naar een product als tomaat dat overal in verwerkt wordt en veel verschillende inkoop- en eindprijzen kent. Of ga eens de tientallen ingrediënten van pizza na."
Hoe kijkt het CBL naar de inrichting van ketens, zoals Vion dat voor de varkenssector voor ogen heeft, waarbij wordt samengewerkt op basis van langetermijnafspraken?
"Wij noemen dat 'dedicated supply chain', waarbij groepen boeren en supermarkten zaken afstemmen. Ik denk dat het juist goed is om op deze manier mee te denken met de eindklant. Wij zijn tevens een voorstander van afspraken op de lange termijn. Door hoge eisen aan elkaar te stellen, kunnen we tegemoetkomen aan de vraag uit de samenleving. Daarnaast biedt het zekerheid, niet alleen voor telers, maar ook voor supermarkten die zeker willen weten dat de leverancier morgen en over 1 jaar ook nog steeds kan leveren."
Herkent het CBL zich in het geluid dat supermarkten niet betalen voor een duurzaam product dat rekening houdt met dierenwelzijn, klimaat, biodiversiteit?
"Daar herkennen wij ons helemaal niet in. Neem de keurmerken Beter Leven en Kip van Morgen en biologische producten, daar wordt gewoon voor betaald. Wanneer die meerprijs niet bij de boer terechtkomt, zou hij failliet gaan. Ik vind het jammer dat deze geluiden een drempel vormen voor telers om om te schakelen. Met de nieuwe plannen zet de minister de boer en supermarkt lijnrecht tegenover elkaar, terwijl er naar ons idee juist steeds meer samenwerking en tevredenheid is."
Wat is het effect van de plannen van minister Schouten op de lange termijn?
"Ongeveer 80% van de Nederlandse agrarische productie is bestemd voor export. Afspraken die nu gemaakt worden, gelden echter alleen voor de productie voor supermarkten in Nederland. Ik denk dat er in de komende jaren een nog hardere scheidslijn gaat komen tussen de boeren die voor de Nederlandse supermarkt (kostprijsplus) produceren en producenten die afhankelijk zijn van de grillige wereldmarkt."
Jeannet Pennings
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.