Bijna geruisloos werd 11 mei 2021 de wijziging van de dierenwet van Leonie Vestering van de Partij voor de Dieren door zowel de Tweede- als Eerste Kamer aangenomen. Als er binnenkort geen ander voorstel wordt aangenomen, treedt dat amendement op 1 juli 2024 in werking. Er zijn grote zorgen dat dit tot veel onzekerheid onder veehouders en een golf aan rechtszaken leidt. Er liggen meerdere nieuwe voorstellen op tafel. De grote vraag die boven het debat hangt: wat gaat de grootste partij, de PVV tijdens de stemmingen doen?
Het amendement Vestering bepaalt dat het 'niet langer is toegestaan om een dier pijn te doen of bij een dier letsel te veroorzaken, dan wel de gezondheid of het welzijn van het dier te benadelen met als doel om het dier op een bepaalde manier te kunnen huisvesten'. Dit betekent onder meer dat onthoornen of couperen niet meer zijn toegestaan. Ook is het volgens de wet dan niet toegestaan 'om dieren te houden in een huisvestingssysteem dat hen permanent de mogelijkheid ontneemt om hun natuurlijke gedrag te vertonen'.
Het amendement Vestering werd destijds door toenmalig landbouwminister Carola Schouten (ChristenUnie) ontraden, omdat zij voorzag dat het niet uitvoerbaar zou zijn. Ook volgens haar partijgenoot, demissionair landbouwminister Piet Adema, is de wetswijziging onuitvoerbaar voor veehouders en niet handhaafbaar voor toezichthouders. Dit vanwege de onduidelijkheid over de eisen waaraan veehouders moeten voldoen. Het kabinet begon in oktober 2022 met gesprekken voor een convenant Dierwaardige Veehouderij. Hoewel ze volgens Adema 'ontzettend ver' zijn gekomen, heeft dat niet geleid tot afspraken omdat het kabinet ondertussen viel.
De minister is daarom nu met een nota van wijziging gekomen, waarin op hoofdlijnen maatregelen worden omschreven die later in algemene maatregelen van bestuur (AMvB's) moeten worden vastgelegd. Tot 2030 gaat het om maatregelen die relatief weinig investeringen vragen. De beslissingen over de maatregelen voor de langere termijn zouden aan volgende kabinetten overgelaten moeten worden.
Concessie Partij voor de Dieren
Volgens Esther Ouwehand - die de enorme triomf voor haar partij ziet verworden tot een pyrrusoverwinning – wordt met de wijzigingen die Adema voorstelt verbetering van het dierenwelzijn 'verre van bereikt' en bovendien het verbod op ingrepen teruggedraaid, waardoor het uitvoeren van fysieke ingrepen gedoogd zal blijven. Daarom heeft ze zelf een nieuw amendement ingediend waarin niet-medische ingrepen per 2025 niet meer zijn toegestaan en waarin ze duidelijker maakt wat natuurlijk gedrag moet inhouden. Nieuwe stallen en verbouwingen moeten volgens haar voorstel per 2025 voldoen. Voor grootschalige aanpassingen aan bestaande stallen geeft ze ruimte aan 'het investeringsritme van bedrijven en de afschrijvingstermijn van stallen'. Uiterlijk op 1 januari 2040 moeten alle stallen dan voldoen aan de gestelde eisen. Die datum heeft ze overgenomen van de nota van wijziging van de minister. Ze noemt het nieuwe voorstel een 'zeer pijnlijke concessie'.
Onverwachte samenwerking
Partijen tasten in het duister waarvoor de PVV gaat stemmen en dat maakt het heel moeilijk om hun positie te bepalen. Dit leidt tot onverwachte samenwerkingen, zoals tussen D66'er Tjeerd de Groot en VVD'er Thom van Campen die samen een voorstel voor een wetswijziging indienden. De Groot kan zich eigenlijk vinden in het voorstel van Ouwehand, maar is bang dat dit niet op een meerderheid kan rekenen. Voor Van Campen is de beweegreden juist dat Adema nog geen meerderheid heeft voor zijn nota van wijziging. In hun gezamenlijke amendement worden de vijf domeinen van Mellor die uitgaan van positief welzijn voor het dier wettelijk vastgelegd (de vijf vrijheden uit het Brambell-rapport vervallen). Stallen voor varkens, pluimvee, melkvee en kalveren moeten uiterlijk 2040 aan de maatregelen voldoen en de AMvB's voor een dierwaardige veehouderij moeten eind 2024 naar de Tweede Kamer zijn gestuurd. Dat vindt Adema te vroeg, aangezien de Eerste Kamer een wetswijziging eerst nog moet goedkeuren en er ook nog geen nieuw kabinet is.
Maar ook met een latere datum ontraadt de minister het voorstel. Volgens Adema houden de amendementen van zowel Ouwehand als De Groot/Campen te weinig rekening 'met de financiële en economische implicaties voor betrokken veehouders' en komt 'een stapsgewijze aanpak, die mede noodzakelijk is om de kosten die gepaard gaan met de dierwaardige veehouderij op te brengen vanuit de markt, onvoldoende tot uitdrukking'. Flankerend beleid dat aanpassingen voor veehouders financieel mogelijk moet maken, kan Adema niet steunen vanwege zijn demissionaire status.
Pieter Grinwis (ChristenUnie) diende samen met Ouwehand en Eline Vedder (CDA) een voorstel in om maatregelen voor een dierwaardige veehouderij te financieren vanuit het Transitiefonds (bedoeld voor natuurdoelen). Ook dit amendement wordt door de minister ontraden.
Alleen het amendement André Flach (SGP)/Vedder laat de minister aan de Kamer. Daarin worden geen concrete doelen opgenomen, maar bepaald dat dieren 'niet permanent' de mogelijkheid wordt onthouden te voorzien in de gedragsbehoefte en dat er 'een redelijke overgangstermijn' wordt vastgesteld waarin dierhouders investeringen kunnen terugverdienen. Behalve de amendementen is er ook nog een hele trits moties waarover gestemd moet worden.
Hoe gaat de PVV stemmen?
In 2021 werd het amendement Vestering aangenomen met een meerderheid van 89 van de 150 Kamerleden. De partijen die voor stemden én nog steeds in de Kamer zitten, zijn: PvdD, D66, GroenLinks, PvdA, SP, FVD, JA21, Volt en PVV. Samen hebben zij in principe nog steeds een meerderheid, maar de verhoudingen zijn flink verschoven. Het is vooral interessant wat de PVV, met 37 zetels nu de grootste partij, gaat doen. Maar die houdt de kaarten dus tegen de borst.
"Er staat een olifant in de kamer en dat is de PVV", vatte Bromet het gisteren (maandag 11 maart) samen tijdens het vervolg van het wetgevingsoverleg door de landbouwcommissie van vorige week. In het verleden heeft de PVV de PvdD vaker aan een meerderheid geholpen bij voorstellen over dierenwelzijn, maar de partij heeft er veel nieuwe Kamerleden bij. Jeanet Nijhof-Leeuw bijvoorbeeld, die afgelopen donderdag tijdens het Boerencongres van LTO niet wist te vertellen waarom de PVV voor een motie voor het uitfaseren van de bio-industrie heeft gestemd. En natuurlijk zijn daar de formatiebesprekingen waarvoor de PVV al veel water bij de wijn heeft gedaan.
Het werd er allemaal niet duidelijker op gisteren. Het lijkt op een schaakspel waarbij de spelers geblinddoekt zijn. Tijdens het overleg werden er langs allerlei kanten voorstellen gedaan om wijzigingen aan te brengen waardoor de politici elkaars voorstellen toch zouden willen steunen. Daarover gaan de komende dagen achter de schermen zeker nog gesprekken gevoerd worden en er zal het nodige bijgeschaafd worden. Hoe de definitieve voorstellen eruit komen te zien, is dus nog afwachten. Hoe het er momenteel voorstaat zijn de stemmingen dinsdag 19 maart.
Volgens PVV'er Dion Graus gaat hij pas nu met zijn fractie overleggen. Hoe hij er zelf als 'de man van de rechten van dieren in de Grondwet' in staat, is duidelijk. Op de vraag of hij zijn fractie gaat adviseren om voor het amendement Ouwehand te stemmen, zegt hij: "Laten we heel duidelijk zijn: dat amendement Vestering gaat veel verder dan de amendementen die nu voorliggen, dan moet u toch weten wat ik ga doen als ik toen heb geadviseerd om voor amendement Vestering te stemmen. Ik zal vechten als een leeuw voor alles wat er bestaat voor dieren." Of zijn fractie deze keer met hem meegaat, daar lijkt hij niet zo zeker over: "Sommige dingen kunnen nu gaan veranderen en ik kan daar niks aan doen. Ik vecht voor de dieren en desnoods moet ik het voortzetten dadelijk buiten de Kamer om, aan het einde van de termijn."