Zuivel meegetrokken in slipstream vleestaks

Als één onderwerp polariserend werkt, dan is het wel een belasting op vlees en zuivel. De reacties die sinds gisterenmiddag over het internet circuleren, zijn dan ook soms niet mals. Anderen juichen het idee juist van harte toe. Ogenschijnlijk zijn er maar weinig mensen die neutraal in de discussie staan. Ook in de coalitie is een vleestaks een gevoelig punt. In het coalitieakkoord is er met geen woord over gerept, waarschijnlijk om het geen breekpunt te laten worden. VVD en CDA voelen er niets, of niet veel voor. Christen Unie en - met name - D66 zijn wel voorstander van hogere belastingen dierlijke eiwitten met als doel om de consumptie af te remmen. Ook in de oppositie is het beeld gemengd, maar minder dan je zou verwachten. Zo was Partij van de Arbeid rondom de verkiezingen in 2021 geen voorstander, al licht dat nu misschien anders gezien het 'bondje' met GroenLinks.  

Timing rapport opvallend
Het onderwerp kwam een jaar geleden vrij onverwacht weer op tafel, toen toenmalig landbouwminister Henk Staghouwer met het voorstel kwam om een vleestaks te onderzoeken. In het kort wilde hij dat de verhouding tussen de hoeveelheid dierlijke en plantaardige eiwitten die Nederlanders eten in 2030 is verschoven van 60/40 naar 50/50. In mei 2022 werd echter een breed gesteunde motie van de PVV aangenomen tegen de vleestaks. In de afgelopen maanden raakte het onderwerp daardoor weer meer op de achtergrond, maar door het advies van de klimaatcommissie wordt er nu dus opnieuw aandacht voor gevraagd. Niet alleen voor een heffing op vlees, maar ook expliciet voor een zuiveltaks. 

De timing van het advies is opvallend, zo twee dagen voor de Provinciale Statenverkiezingen. Afgelopen week was wellicht logischer geweest. Toen was het immers de Nationale week zonder Vlees & Zuivel die dit jaar vrij stilletjes voorbijging, hoewel het rapport veel meer klimaatmaatregelen voorstelt. Tot vorig jaar was deze week overigens nog enkel op vlees gericht, maar daar kwam zuivel toen bij. 

Voer voor discussie
De effecten van een vleestaks is voer voor discussie. Greenpeace baseert zich op een onderzoek dat aangeeft dat een verhoging van de btw van 9% naar 21% de consumptie met zo'n 10% laat slinken. In het rapport staat dat een taks op vlees en zuivel jaarlijks een milieuwinst oplevert van 0,5 megaton CO2. Dit is ongeveer 0,6% van de totale CO2-uitstoot in Nederland. Sociaaleconomisch gezien zijn er echter ook gevolgen. Er zijn ook economen die waarschuwen dat een vleestaks vooral de lagere inkomensgroepen dupeert en daarmee averechts zou werken. Dit omdat zij de belastingverhoging het meest in portemonnee voelen. Ook de Centrale Organisatie van de Vleessector (COV) is hier bang voor. 

Melkkoe van overheid 
Los van eventuele belastingverhogen, zijn de staatsinkomsten op vlees en zuivel recentelijk behoorlijk toegenomen. In absolute zin dan. In het afgelopen jaar zijn de prijzen in het vlees- en zuivelschap flink opgelopen en daarmee aanjager van de voedselinflatie in ons land, die afgelopen maand volgens het CBS weer verder was opgelopen tot 14,5%. De prijs van een pakje Campina-boter (250 gram) koste vorig jaar bijvoorbeeld nog €2,99 en momenteel €3,59, zo blijkt uit data van Supermaktscanner. Met deze prijsstijging vloeit er bijna 5 cent extra per pakje naar de staatskas. Met een eventuele taks neemt de belasting per product nog eens flink toe, waarmee zuivel en vlees pas echt een melkkoe worden voor de overheid.

Overigens leiden fors hogere vleesprijzen niet automatisch tot lagere consumptiecijfers, op de korte termijn althans. In de Verenigde Staten, waar de vleesprijzen eveneens met meer dan 10% zijn gestegen, nam de vleesconsumptie vorig jaar licht toe: van gemiddeld 224,9 pounds naar 227 pounds (omgerekend 102,9 kilo per persoon). Deze stijging druiste tegen de verwachting van veel analisten in die juist rekening hielden met vraaguitval. In hoeverre de inflatie impact heeft gehad op de zuivel- en vleesconsumptie in Nederland, is nog niet bekend.