Hoe voerbedrijven omgaan met krimpende veestapel

De mengvoerafzet in Nederland toont al enkele jaren een dalende trend, zo blijkt uit cijfers van branchevereniging Nevedi. Sinds 2018 daalde de afzet met 5% tot 11,5 miljoen ton in 2021. In varkensvoer gaat de krimp het snelst, een logisch gevolg van de saneringsmaatregelen in die sector. De afzet van pluimveevoer is het meest stabiel. Varkensvoer is nog altijd de grootste afzetcategorie binnen mengvoer, maar het verschil met rundveevoeders is nog maar heel beperkt. Waarschijnlijk draaien de rollen binnenkort om.   

De krimp van de afgelopen jaren is mogelijk een voerproefje van wat de Nederlandse mengvoersector te wachten staat. Op basis van de gepresenteerde stikstofplannen van de regering dreigt de veestapel tot 2030 immers nog eens met 30% te krimpen. Bij een dergelijke kaalslag gaan er ook in voersector rake klappen vallen. Dat veevoerbedrijven bij de publieksvriendelijke boerenprotesten massaal bijspringen, is dan ook niet vreemd. Ook hun business staat op het spel.

Top-drie goed voor 60% marktaandeel
Hoe de marktaandeelverhoudingen liggen, laat zich niet exact zeggen. Sommige bedrijven publiceren de cijfers tot enkele cijfers achter de komma nauwkeurig. Bij particuliere bedrijven blijven de boeken vaak gesloten en biedt enkel het deponeerde jaarverslag bij de Kamer van Koophandel soelaas. Toch valt op basis van de beschikbare informatie de balans op te maken. Te beginnen bij de traditionele top drie met een geschat marktaandeel van ruim 60%.  

Schommelende afzetcijfers Agrifirm
Agrifirm verkocht vorig jaar 5,24 miljoen ton voer, verdeeld over de zeven landen waar de coöperatie actief is. Het leeuwendeel hiervan wordt in eigen land afgezet, maar details hierover worden niet prijsgegeven. De voerafzet ging de afgelopen jaren op en neer, maar is (ondanks diverse overnames) sinds 2018 feitelijk niet gegroeid. Gaan we verder terug in de tijd, dan is sprake van een aanzienlijke krimp. Agrifirm staat als coöperatie naar eigen zeggen ten dienste van de leden. De afzetcijfers op peil houden is volgens CEO Dick Hordijk nooit een doel op zich. "Omzet aankopen in Nederland achten wij niet per se zinvol en is daarom niet onze eerste gedachte", zo zei Hordijk hierover in maart. In het buitenland zit Agrifirm op dit punt echter niet stil. In België en de VS zijn onlangs overnames gedaan.

Thuismarkt blijft belangrijk voor De Heus
De Heus realiseerde in de afgelopen jaren een indrukwekkende groei buiten Europa. Ook in eigen land zit het bedrijf niet stil. Begin dit jaar werd Feijen Diervoeders uit het Overijsselse Dalfsen ingelijfd, goed voor 85.000 ton (voornamelijk) rundveevoer. Afgelopen jaar ging De Heus met Coppens aan de haal, waarmee 400.000 ton diervoerders werd binnen gehengeld. Ongeveer een derde van de omzet komt nog altijd uit Nederland. Dit onderstreept het belang van de thuismarkt van De Heus. Met €1,38 miljard in Nederland is De Heus in omzet iets kleiner dan ForFarmers in het cluster Nederland/België bij elkaar harkt. Daarmee lijkt De Heus marktleider te zijn, al is dit met afzetcijfers niet hard te maken. Daarbij hoort de kanttekening dat De Heus vanuit de Nederlandse fabrieken ook veehouders in het buitenland bedient.

ForFarmers compenseert krimp met overnames
Het beursgenoteerde ForFarmers heeft moeite om de afzetvolumes op peil te houden. In 2021 noteerde het afgezette voervolume in cluster Nederland/België een beperkte daling van 0,3% tot 5,068 miljoen ton. De krimp is echter opgevangen met de overname van De Hoop Mengvoeders die begin 2021 werd afgerond. Ook in de jaren daarvoor werden overnames in diverse landen gedaan, maar dat heeft niet kunnen voorkomen dat de voerafzet over de landen heen onder de 10 miljoen ton is gedoken. Twee jaar geleden kondigde ForFarmers aan om tot groeimarkten buiten Europa te willen treden om de krimp in Europa op te vangen. Door tegenvallende resultaten gingen die plannen weer in de ijskast. ForFarmers geeft later dit jaar in een update hoe de nieuwe (overname)strategie vorm gaat krijgen. Verwacht wordt dat de focus toch weer op de bestaande thuismarkten komt te liggen, waaronder Nederland.

^{(Tekst gaat verder onder tabel)}

Middelgrote bedrijven
Na de top drie volgt een aantal bedrijven met een 'beperkt' marktaandeel van circa 5%, zowel particulier als coöperatief. Tot dit rijtje horen: ABZ De Samenwerking, AgruniekRijnvallei, FranssenGerrits, Gebroeders Fuite en Voergroep Zuid.

ABZ en De Samenwerking fuseren
ABZ Diervoeding en De Samenwerking besloten eind vorig jaar de krachten te bundelen en daarmee te anticiperen op de krimp van de veestapel. Door de fusie groeide de jaarlijkse productiecapaciteit naar 700.000 ton mengvoer. Circa 150.000 ton hiervan werd ingebracht door De Samenwerking, de rest kwam van ABZ Diervoeding. De afgelopen jaren liet het fusiebedrijf een gestage groei zien tot een omzet van €287 miljoen in 2021. Beide bedrijven werkten al samen, maar besloten te fuseren. "Het zou onverstandig zijn wanneer we wachten tot het moment dat deze keuze uit kramp moet worden gemaakt", zei ABZ-directeur Marcel Roordink eind vorig jaar over de fusie. 

AgruniekRijnvallei in trek
De totale voerafzet steeg vorig jaar met 0,9%. Mengvoer groeide fors, maar dat ging ten koste van losse grondstoffen. De omzet noteerde een plus van 13% tot €322 miljoen. In het eerste half jaar van dit jaar groeide de mengvoerafzet stevig door met een volumegroei van bijna 10%. Die toename vindt de coöperatie zelf ook opmerkelijk. De productie zit intussen aan de max en wordt daarom deels bij Vitelia ondergebracht. Met de snelle afzettoename dit jaar valt enkel de conclusie te trekken dat AgruniekRijnvallei in trek is bij veehouders.  

Gebroeders Fuite investeert met Cargill 
Gebroeders Fuite is geen bedrijf dat vaak in het nieuws verschijnt, maar trok vorig jaar wel de aandacht naar zich toe. Grondstoffenconcern Cargill en Fuite slaan namelijk de handen in één en gaan gezamenlijk een nieuwe voerfabriek bouwen in Hasselt (Overijssel) die in 2023 klaar moet zijn. Een opmerkelijke stap voor het ietwat eigengereide bedrijf. "De samenwerking met Cargill biedt ons kansen in de huidige uitdagende markt", zo lichtte het bedrijf de samenwerking toe doelend op de krimp van de veestapel. Over afzetcijfers is niets bekend. Het meest recente jaarverslag dateert uit 2019. In dat jaar steeg de winst naar bijna €10 miljoen uit een omzet van bijna €370 miljoen. Het onttrokken dividend was dat jaar €1 miljoen.

FranssenGerrits op overnamepad
Familiebedrijf FranssenGerrits is met name actief in Zuid-Nederland. Het bedrijf ziet zichzelf niet als overnameprooi, maar als een jager. Afgelopen maart werd Theeuwes mengvoeders ingelijfd. Naar eigen zeggen om meer slagkracht te creëren. Met een omzet van €198 miljoen in 2020 is FransenGerrits het kleinst van de middelgrote partijen De winst dat jaar kwam uit op €4,5 miljoen. Het dividend voor de aandeelhouders verdubbelde ten opzichte van 2019 naar €7,78 miljoen. Afzetcijfers zijn niet bekend. 

Voergroep Zuid laat krimp achter zich
Voergroep Zuid had het in 2019 lastig door de teruggang in de varkenshouderij in Zuid-Nederland. Dit raakte de afzetcijfers behoorlijk. In 2020 liet liet het resultaat herstel. Ook in 2021 groeide afzet, met 2,2% tot 685.000 ton (exclusief losse grondstoffen). De financiële resultaten zijn nog niet bekend. De verkoop van mengvoer aan de pluimveehouderij steeg vorig jaar met 17%, waarmee de krimp in de varkenshouderij wordt gecompenseerd. 

^{(Tekst gaat verder onder tabel)}

Duitse nieuwkomer op de markt
Op basis van de beschikbare cijfers valt te concluderen dat de grote- en middelgrote mengvoerbedrijven tot nu toe de krimp redelijk wisten te beperkten, of dit compenseren met overnames. De gemene deler van de grote- en middelgrootte voerbedrijven is dat ze zichzelf tot de blijvers beschouwen en daarmee geen overnameprooi zijn. Bedrijven die in de komende jaren gaan worden opgekocht, zitten waarschijnlijk in de laag daaronder. De komende jaren worden uitdagend. De blijvers moeten rekening houden met verdere krimp van de veestapel door het stikstofbeleid. Ook moeten Nederlandse voerbedrijven rekening houden met toetreders vanuit Duitsland. Bedrijven als Ems Vechte, Rothkoetter en Vilomix (in mindere mate) vinden de Nederlandse voermarkt maar wat interessant. Met name de opmars van eerstgenoemde is opvallend.

Raiffeisen EmsVechte verovert 140.000 ton
Sinds 2015 heeft de Duitse coöperatie Raiffeisen Ems-Vechte in ons land een indrukwekkend marktaandeel veroverd van 140.000 ton voer. Vooral in Oost-Nederland en op de Veluwe heeft het bedrijf de laatste jaren veel veehouders als klant gekregen. De vier fabrieken staan veelal in de grensregio's en de culturele verschillen zijn niet zo groot. "In de regio zijn wij sterk, Holland hoort daarbij", zo zei directeur Albert Weersmann eind vorig jaar. Op basis van de snelle opmars lijkt extra marktaandeel mogelijk te zijn. Dit betekent voor Nederlandse voerbedrijven een extra kaper op de kust.