Interview Varkens
'Herstel varkensprijs in China in tweede halfjaar'
De ontwikkelingen in de Chinese varkenssector volgden elkaar de afgelopen jaren in hoog tempo op. Na de desastreuze uitbraak van Afrikaanse varkenspest (AVP) medio 2018 en de daaropvolgende krimp van de varkensstapel volgde er de afgelopen 2 jaar herstel. De huidige berichten zijn echter tegenstrijdig. Tijd voor een gesprek met mensen ter plaatse: Gert-Jan Gerrits van Agrifirm en Jan Cortenbach van De Heus.
Dit voorjaar berichtten verschillende media over een hoog aantal nieuwe uitbraken in het noorden van China. In sommige provincies zou 30% tot 40% van de varkensstapel zijn verdwenen. Deels door sterfte, deels door angst voor een AVP-uitbraak waardoor boeren uit voorzorg dieren slachtten. Waar deze ontwikkelingen wellicht doen vermoeden dat er weer een krimp van het varkensaanbod zit aan te komen, daalden de prijzen recent echter snel vanwege een groot aanbod zware varkens.
De overheidscijfers laten ook nog altijd een groei van de varkensstapel zien. Berichten over een forse reeks nieuwe uitbraken en krimp in dieraantallen worden dus rap opgevolgd door nieuws over een groot aanbod. Hoe vallen deze berichten te rijmen? Om een en ander beter in perspectief te kunnen plaatsen ging Boerenbusiness in gesprek met Gert-Jan Gerrits, technisch directeur van Agrifirm China, en Jan Cortenbach, CTO van De Heus.
Beiden zijn al vele jaren actief in China en kennen de varkenssector in het land van haver tot gort. Zij zijn van mening dat het huidige ruime aanbod slechts deels wordt veroorzaakt door een structureel groeiende varkensstapel. Een deel van het huidige ruime aanbod typeren zij als tijdelijk. Prijsherstel ligt in de lijn der verwachting.
Tot maart werd er continu melding gedaan van een groeiend aantal varkens in China. Daarna kwam er een fase was sprake van een opleving van het aantal AVP-uitbraken en nu zien we toch een forse daling van de varkensprijzen door een ruim aanbod. Bovendien gaan de verhalen dat ook flink meer varkensvoer wordt geproduceerd. Hoe moeten we al deze ontwikkelingen interpreteren?
Gerrits: "In het voorjaar is er inderdaad een opleving geweest van het aantal uitbraken van Afrikaanse varkenspest. Het is echter moeilijk in te schatten op welke schaal precies en hoeveel varkens daardoor zijn uitgevallen. We hebben echter wel het idee dat de varkensstapel inderdaad in een, langzaam opgaande trend, herstelt, zoals ook de Chinese overheid weergeeft in haar cijfers. De uitbraken dit voorjaar hebben dat wel enigszins vertraagd. We zien daarbij een toename in de voerproductie, alleen is deze waarschijnlijk niet helemaal te verklaren door een groei van het aantal dieren."
Gerrits vervolgt: "Allereerst worden er op het moment heel zware varkens geslacht. Bij de laatste cijfers die ik gezien heb lag het geslacht gewicht rond de 135 kilo, dit was enkele weken terug zelfs hier en daar 160 tot 180 kilo. Deze varkens vreten relatief veel voer, wat de groei in productie kan verklaren. Daarnaast zijn er heel veel vrouwelijke vleesvarkens opgezet als vermeerderingszeug. Deze dieren vreten ook een aanzienlijke hoeveel voer om van een slachtrijp varken (120 kilo) tot het gewicht van een dekrijp geltje te raken (in China om en nabij de 160 kilo). Ook vreet deze categorie weer extra voer als dragende zeug. Uiteraard zijn deze varkens minder efficiënt, dus minder productie met eenzelfde hoeveelheid voer. Dus ja: er is nu groei, hoe sterk deze precies is, is lastig in te schatten."
Cortenbach: "We hebben ook hier te maken met tegenstrijdige berichten. Enerzijds wijst de overheid op de flink gestegen dieraantallen en voert ter ondersteuning van deze cijfers hiervoor de sterk gestegen importen van maïs en soja aan. Anderzijds hoor ik in mijn netwerk ook over regio's waar dit voorjaar de varkensstapel flink afgebouwd zou zijn. Bovendien is het stijgende voerverbruik een verhaal dat nader toegelicht moet worden. In de afgelopen jaren zijn varkenshouders in China de dieren steeds zwaarder gaan afleveren. Dit werd gestimuleerd bij de extreem hoge prijzen. De gewichten zijn wel weer iets gezakt, maar liggen nog altijd op een hoog niveau."
Ook speelt mee dat biggen maar krapjes beschikbaar zijn, vervolgt Cortenbach. "Om de stallen niet leeg te hoeven laten, houden varkenshouders hun slachtrijpe dieren langer vast. Deze zware varkens hebben een hoog voerverbruik. Verder hebben veel varkenshouders vleesvarkens ingezet als fokmateriaal. Deze zeugen zijn minder productief maar vreten natuurlijk minimaal even veel. Wat ik daarmee wil zeggen: er is wel voerverbruik maar de output zal in verhouding een stuk lager liggen. Het is dus heel moeilijk om te interpreteren in hoeverre de stijgende voerproductie leidt tot een hogere varkensvleesproductie. Daarnaast hoor ik uit mijn netwerk ook andere geluiden die niet wijzen op een groei van de varkensstapel. Er zijn geregeld meldingen over nieuwe varianten van Afrikaanse varkenspest. Boeren verkopen bij symptomen nog snel de veestapel om deze in ieder geval nog ten gelde te maken, ook omdat de compensatie vanuit de overheid te laag is. In sommige provincies is mogelijk tot wel 30% van de varkensstapel verdwenen, doordat ze daadwerkelijk ziek zijn geweest of doordat boeren uit angst hun varkens verkochten. Verder hebben we nog te maken met de economische marktomstandigheden. China heeft enorm veel varkensvlees geïmporteerd de afgelopen 6 maanden wat er mede voor gezorgd heeft dat de prijzen onder druk zijn komen te staan. Daarnaast zijn de voerkosten sky-high. Voor een groep varkenshouders is dit reden geweest om te stoppen met de productie van varkens. Ook dit zorgt (tijdelijk) voor een stijgend aanbod. De afgelopen maanden is het herstel van de varkensstapel dan ook onderbroken."
Hoe kijken jullie aan tegen de huidige Chinese aanpak van Afrikaanse varkenspest?
Gerrits: "In mijn ogen moeten we hierbij vooral kijken naar de aanpak die ondernemers zelf introduceren op bedrijfsniveau. De bewustwording rondom bio-security is enorm gegroeid. Op grote bedrijven gelden hele strenge procedures voordat je de locatie kan betreden. Recent was ik op een bedrijf waarbij je eerst 2 dagen op locatie in quarantaine moest. Vervolgens moest je bij het betreden van het complex tussen de verschillende compartimenten ook nog meermaals douchen en van bedrijfskleding wisselen. Echter ook op kleine bedrijven (1000+ zeugen) is de biosecurity steeds beter op orde. Daarnaast wordt er ook veel werk gemaakt van het ontsmetten van transportmiddelen. Zo beschikken steeds meer bedrijven daarbij over een speciale unit waarin vrachtwagens een half uur lang met 70 graden gestoomd worden voordat zij het bedrijf betreden. Er zijn natuurlijk nog steeds uitbraken van AVP, maar de hele bewustwording rondom bio security heeft een groot effect gehad bij het onder controle houden van de AVP-situatie op de grote locaties. Over het algemeen besteden bedrijven veel geld en aandacht aan biosecurity, ontsmetten/stomen van bedrijven en vervoersmiddelen, virusfilters voor inkomende lucht, ongedierte bestrijding, enz."
Cortenbach: "Mijn indruk is toch wel dat de Chinese overheid in het begin van de AVP-crisis snel heeft gehandeld, maar dat juist die maatregelen toen wat averechts hebben gewerkt. In het begin sprong het virus over honderden kilometers naar nieuwe plekken. Dat gebeurt niet door zwijnen maar door menselijk handelen. Wat de overheid daarom deed is provincies afsluiten voor elkaar. Dus geen transport van varkens en varkensvlees tussen provinciegrenzen. Er zijn echter scheve verhoudingen tussen meer producerende en meer consumerende regio's. Je kreeg dus gebieden met torenhoge prijzen en gebieden met heel lage prijzen. Dit beleid mondde daardoor uit in júist veel illegale smokkel van varkensvlees en daarmee verspreiding van AVP. Vervolgens zijn er nu grotere regio's gemaakt waarbij productie en consumptie meer in balans zijn, maar het blijft voor de overheid heel moeilijk om een sluitend preventiebeleid uit te voeren. Bovendien is er geen goed registratiesysteem voor ziektes en zijn de vergoedingen voor boeren die getroffen worden te laag. Zij verkopen liever hun besmette dieren. Hierdoor zijn niet alle gevallen in beeld. Het is voor individuele varkensbedrijven gewoon heel belangrijk om de bio security goed onder controle te hebben."
Wat voor type bedrijven zijn het die de productie nu sterk uitbreiden?Gerrits: "We zien een vrij breed gedragen groei. Motor achter de groei zijn wel de grote varkensproducenten. Er stroomt geld de sector in van investeerders/beleggers. Grote partijen die voorheen in bijvoorbeeld vastgoed investeerden zien een aantrekkelijk rendementsperspectief en bouwen mee aan grote hightech varkensproductie locaties. Deze partijen worden dus getrokken door het aantrekkelijke korte termijn rendementsperspectief, maar investeren wel in grote locaties die voor de lange termijn in productie blijven. Ook de 'kleine' familiebedrijven, met 500 tot 5000 zeugen, die de technische resultaten, kosten en de hygiëne goed op orde hebben, kunnen zeker nog geld verdienen en blijven investeren in de varkenshouderij; ook als zij besmet zijn geweest. De echte backyard farms en heel kleine bedrijven geven de productie wel voorgoed op om verschillende redenen. Denk daarbij aan omstandigheden als dalende prijzen waardoor rendabel opereren voor hen onmogelijk is geworden, extra kosten als gevolg van milieumaatregelen waaraan ze niet kunnen voldoen of wanneer er geen geld is om na een AVP-besmetting opnieuw op te starten. Er zal dan ook zeker een verdere shift gaan optreden waarbij meer backyard farms de productie opgeven en waarbij tegelijkertijd grote partijen verder investeren in varkenslocaties."
Cortenbach: "De groei komt toch voornamelijk van grote partijen die eigenlijk via 2 verschillende sporen worden aangetrokken. Enerzijds hebben we partijen met geld en investeerders die simpelweg worden gelokt door het rendementsperspectief. Zij investeren in grote locaties die goed zijn uitgerust. Zelfs voor de huidige prijzen van rond de €2,10 kunnen deze bedrijven met rendement produceren. Ook worden deze partijen in sommige regio's gestimuleerd te ontwikkelen met subsidies van de overheid. De Chinese bestuurders lijken het nut van grote integraties te zien op gebied van de controle over voedselveiligheid. Éen bedrijf met een eigen voerfabriek, eigen varkens en eigen slachthuis bied voordelen ten opzichte van een systeem met allerlei verschillende schakels."
De prijzen voor varkensvlees lijken door een groot aanbod steeds verder te dalen. Wat is je verwachting voor de verdere ontwikkeling dit jaar? Kan een traditioneel versterkte vraag in het najaar de daling mogelijk opvangen?
Gerrits: "Dat denk ik persoonlijk wel. We hebben door een aantal factoren gezien dat het aanbod wat groter is maar dat dit niet volledig voortkomt uit een structureel stijgende productie. Daarom is het reëel te veronderstellen dat de prijzen binnenkort weer wat op zullen lopen. De redenen voor de huidige prijsdip zijn divers. Na de recente AVP-uitbraken in bepaalde varkensrijke regio's dit voorjaar zijn er uit voorzorg varkens geslacht om AVP voor te blijven. Ook hebben veel bedrijven de varkens zwaarder laten worden om te speculeren op hogere varkensprijzen. Deze varkens komen de laatste weken volop op de markt, omdat het zeker gezien de hoge voerprijzen, niet meer loont deze varkens nog langer vast te houden. De kostprijs is nu rond 18RMB/kg (€2,31), en de opbrengstprijs is vandaag rond 16 RMB/kg (€2,06). Daarnaast zijn er recordvolumes geïmporteerd in de maanden maart en april. Ook is de vraag traditioneel wat zwak in deze tijd van het jaar. Deze zal richting het einde van het jaar weer aantrekken."
Cortenbach: 'Wat ik zo uit mijn netwerk verneem, en net ook al noemde, zijn de AVP problemen nog niet geheel opgelost. Ik denk dat een combinatie van een hoge import en een tijdelijk stijgend aanbod als gevolg van boeren die hun veestapels verkopen hebben gezorgd voor de huidige prijsdip. Sinds het dieptepunt in 2019 tot begin van dit jaar is de varkensstapel echter ook weer gegroeid. Al met al zorgt dat nu voor een groter aanbod. Echter is een deels van het aanbod dus 'tijdelijk' doordat er een groep varkenshouders is gestopt met hun bedrijf en alle dieren voor de slacht hebben aangeboden. De structurele groei is de laatste maanden tot stilstand gekomen. Als het huidige 'tijdelijke' aanbod geabsorbeerd is verwacht ik dat we over 1 a 2 maanden al prijsherstel gaan beleven. De prijzen schommelen (afhankelijk van de regio) nu rond de €2,10 levend gewicht en ik denk dat we in de tweede helft van het jaar toch wel weer prijzen van rond de €3,00 zullen zien.'
Hoe ontwikkelt de consumptie van varkensvlees zich in China?
Gerrits: 'Voor de prijsvorming in China, en de omvang van de totale export-markt in de toekomst is dit een belangrijke om mee te nemen. De varkensvlees consumptie in China zal niet meer op het niveau komen van voor de AVP uitbraak. Dat heeft in mijn ogen meerdere oorzaken. Allereerst is er onder de jonge generatie in met name de grote steden duidelijk een trend gaande om minder (varkens)vlees te consumeren. Daar in de perceptie van jongeren het eten van minder vlees wordt gezien als teken van een gezonde leefstijl. Vlees wordt daarbij vervangen door plantaardige of vis alternatieven. Vegan winkels en restaurants schieten in grote steden als hier in Shanghai als paddenstoelen uit de grond. Verder is er nog de trend in bevolkingsontwikkeling. Ook in China zal er een vergrijzing gaan optreden. In 1979 werd er een 1 kinds politiek ingevoerd. China telt nu 1,4 miljard inwoners maar dit aantal zal gaan dalen. Het aantal inwoners zal mogelijk met zo'n 15% gaan krimpen tot een totaal van 1,2 miljard mensen in 2040. Uiteraard betekent minder mensen ook minder consumptie.'
Cortenbach: 'Het consumptiepatroon in China is aan het veranderen. Hoe langer het duurt voordat er weer voldoende varkensvlees beschikbaar is hoe meer de consumptie achter zal blijven op pre-AVP niveaus. Met name jongere generaties proeven nu aan andere soorten vlees als kip en rund of proberen vegetarische alternatieven. Daarom denk ik ook dat de consumptie van varkensvlees niet meer zal terugkeren op de oude niveaus'.
Verdwijnt China als exportbestemming van Europees varkensvlees?
Gerrits: 'Nee dat verwacht ik zeker niet. China heeft er geen belang bij om meer varkensvlees te produceren dan zij zelf nodig hebben. Chinees varkensvlees is vanwege een aantal standaard entingen die hier worden toegediend (bijvoorbeeld klassieke varkenspest/mond en klauwzeer) niet export waardig. De Chinese overheid streeft dan ook naar een zelfvoorzieningsgraad van tussen de 95% en 98%. Dat betekent dat er altijd een deel zal worden opgevuld met importen vanuit Europa of andere concurrerende markten. Ruimte blijft dan vooral bestaan voor de inmiddels bekende delen die elders in de wereld minder populair zijn als koppen, poten en staarten.'
Cortenbach: 'Nee dat denk ik zeker niet. De productie zal herstellen en China wil grotendeels zelfvoorzienend zijn. Maar de vraag naar de delen die wij in Europa niet consumeren zal blijven. Bovendien 'bijna' zelfvoorzienend betekent nog altijd een flink importvolume. Je moet als varkenshouder in Nederland echter niet investeren op de Chinese vraag. Het is een markt die op termijn belangrijk zal blijven voor de vierkants-verwaarding, maar de echte hype zoals nu zal verdwijnen.'
Stef Wissink
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.