Afrikaanse varkenspest komt nu wel heel dichtbij

Toen de uitbraak van de Afrikaanse varkenspest bij 4 dode wilde zwijnen in de Ardennen werd geconstateerd, vloog er een golf van berichten over het internet. Het is illustratief voor de ernst van de situatie. Een uitbraak tast veel zekerheden aan. Niet alleen in België, maar ook in de omliggende landen.

Allereerst tast het de bedrijfshygiëne op een individueel varkensbedrijf aan, maar ook de afzet van varkensvlees naar derde landen komt in gevaar. Daarnaast is er een kans dat er in Europa vervoersverboden gaan gelden. Dit kan de export van varkens en biggen flink verstoren. Oftewel: de dagelijkse gang van zaken staat op losse schroeven.

Geen sluitende oplossing
De uitbraak in België heeft iets definitiefs in zich, want een oplossing is er niet. Er is (nog) geen vaccin beschikbaar, al doet de Europese Commissie daar wel onderzoek naar. Het afschieten van wilde zwijnen is een oplossing, maar dit stuit echter op forse maatschappelijke weerstand. Een hek op de grens kan ook, maar ook aan die oplossing zitten vaak veel haken en ogen. De investering is groot en bovendien kan een uitbraak daarmee niet voorkomen worden. De mens zelf is namelijk een grote besmettingsbron. Het vermoeden is dat Afrikaanse varkenspest door menselijk handelen in België terecht is gekomen.

De uitbraken in Rusland, Oost-Europa en China wijzen uit dat het virus lastig uit te roeien is. In Rusland heerst het sinds 2007 in de natuur en is het vervolgens ook de varkenshouderij binnengedrongen. Sinds 2014 is het in Oost-Europa aanwezig, waar zijn enkele duizenden uitbraken gemeld. In China was het bij de eerste uitbraak begin augustus al direct raak in de varkenshouderij. Inmiddels loopt daar het aantal besmettingen op tot 20 stuks. 

Geen rekening mee gehouden
Het bovenstaande onderstreept de ernst van de situatie. De kans op een uitbraak in Noordwest-Europa was in het achterhoofd wel aanwezig, maar had tegelijkertijd iets van een 'ver-van-mijn-bed-show'. In plaats van te spreken over het dreigende gevaar, werd er geredeneerd vanuit kansen. Zo deelde Frans Stortelder, COO bij Vion, deze week nog mee dat de uitbraken in China de kans op extra afzet vergroot. Daarin was hij overigens niet de enige.

De vraag is nu: wat gaat er komen? De kans op verdere uitbraken in België is reëel. De uitbraak in Étalle is vanuit geografisch oogpunt zeer ongunstig. De regio grenst namelijk aan Frankrijk en Luxemburg, terwijl ook Duitsland niet ver weg is. De wilde zwijnen in het gebied migreren over de landsgrenzen, wat het niet onwaarschijnlijk maakt dat de dierziekte overslaat naar die landen.

Daarbij is de vraag hoe de belangrijke afzetmarkten als China, Japan en de Filipijnen gaan reageren. Zij gaven eerder aan de grens direct te sluiten bij een uitbraak en de Poolse varkenssector ondervindt hier al jaren de gevolgen van. Echter, de uitbraak in België vond plaats bij wilde zwijnen in de natuur en niet in de varkenshouderij zelf. Dit maakt de situatie wezenlijk anders. Zolang er geen uitbraken in de primaire varkenshouderij zijn, is de exportstroom van varkensvlees in principe 'vrij'.

Exporteren is een gunst  
Toch kan het zijn dat Aziatische landen het zekere voor het onzekere nemen. China heeft momenteel totaal geen grip op de uitbraken in eigen land. Dit maakt de kans groter dat de Chinese overheid elke mogelijke vorm van insleep uit wil sluiten. Het hebben van toegang tot derde markten wordt in de sector vaak als een gunst (in plaats van een zekerheid) gezien. Hoeveel krediet die gunst heeft, moet blijken. Het blijft vooralsnog bij speculeren. Wat overblijft is vooral veel onrust, onzekerheid en spanning.

Mochten de Aziatische landen onverhoopt besluiten om Belgisch varkensvlees te weren, dan kan een significant deel van de productie niet weg. In België werd in 2017 ongeveer 1 miljoen ton varkensvlees geproduceerd en daarvan werd 10% afgezet op de wereldmarkt. Het probleem wordt nog (veel) groter als de ziekte ook in landen als Duitsland, Nederland en Frankrijk opduikt. Afrikaanse varkenspest komt nu wel heel dichtbij, zo moge duidelijk zijn. Het is te hopen dat het bij een enkele uitbraak blijft. 

In Nederland ligt al jaren een draaibloek voor Afrikaanse varkenspest klaar. Klik hier om deze te bekijken.