Naar alle waarschijnlijkheid stemt de Eerste Kamer komende dinsdag zonder veel gemor of druk in met de mestplafonds voor de veehouderij die minister Wiersma heeft voorgesteld. Daarmee heeft ze procedureel een belangrijke stap gezet bij het oplossen van het mestprobleem.
In de Haagse microwereld kijken de belangen van de afgelopen jaren met argwaan en ook zorg naar het optreden van Wiersma. Daar wordt ze gerekend tot de partij van de afbraak, maar bij haar natuurlijke achterban ligt dat anders. Veel boeren vragen zich namelijk toenemend af of de BBB-minister inhoudelijk wel alles uit de kast haalt om de landbouw weer voort te helpen. "Minister Wiersma kleurt wel heel erg binnen de lijntjes", klonk het donderdagavond dan ook uit de mond van bestuurders en publiek op een Agractie-bijeenkomst in Maarsbergen.
Meer initiatief verwacht
Zij zijn niet de enigen die deze conclusie trekken. Minister Wiersma is lid van de BBB, heeft een voorgeschiedenis bij de Nederlandse Melkveehouders Vakbond en heeft een tijd lang op een boerderij gewoond. Toch komt ze volgens veel boeren niet over als iemand die initiatief toont en kijkt hoe ze de sector weer in een soort van balans kan brengen. Het is een beetje zuinigjes, wat er uit het ministerie van LNV komt, klinkt het.
Zij hebben dan ook minder te maken met de dynamiek binnen de vier partijen die de huidige regering dragen. Als het gaat om landbouw en natuur bestaat er een toenemende tegenstelling tussen enerzijds VVD en een NSC die vaak als bijwagen fungeert, en anderzijds de BBB en PVV.
Bijna 5 miljard kilo minder melk
Agractie gaf ook een toelichting op de mestreductieplannen, aangevuld met eigen berekeningen over de kosten ervan. Binnen het verband van de zogenoemde G7 wordt hierover gesproken met het ministerie van LVVN. De mestproductie moet met tientallen miljoenen kilo's terug. Opkoop van bedrijven helpt, vrijwillige reductie van de veestapel helpt ook, evenals aanpassing van oude normen aan de huidige praktijksituatie. Toch zal in 2026 nog van 4.916 bedrijven die mest niet te plaatsen zijn. Dat raakt bijna 530.000 koeien en jongvee. Ook kost het 4,7 miljard kilo melkproductie.
Het effect van de mestplafonds kan nog op diverse manieren worden beperkt, zo wordt bij Agractie en op andere organisaties gehoord, en dat op een volkomen verantwoorde manier. Daarvoor is dan wel extra inzet nodig door onder meer de minister van LVVN, die nu vaak wat onzeker leunt op ambtelijke adviezen. Innovatie, maar ook kritisch kijken naar oude cijfers helpt.
Veehouderij vangt overmaat kritiek
De veehouderij zou er volgens bestuurder Erik Luiten ook erg mee zijn geholpen als niet alle problemen in de agrarische sector werden toegeschreven aan de veehouderij. Zo is waterverontreiniging nog maar zelden een gevolg van veehouderij en mestgebruik. Meestal komt het door andere teelten, maar die profiteren van de maatschappelijke blikvernauwing richting veehouderij. Als voorbeeld werd de teelt van spinazie na granen genoemd. Daarvoor wordt eventjes 700 kilo KAS per hectare op gegooid. Geen haan die er naar kraait. Het is echter niet de veehouderij die moet worden aangesproken.
Aanpassing Nitraatrichtlijn
Europarlementariër Bert-Jan Ruissen (SGP) kon de boeren ook weinig directe steun in het vooruitzicht stellen. Wel wees hij op een lopende evaluatie van de Nitraatrichtlijn. Hij hoopt dat het Europarlement dit kan aangrijpen om de uniforme 170 kilo norm voor stikstof uit dierlijke mest uit de richtlijn te halen en te vervangen door een locatiespecifieke norm, en dan ook zonder achterstelling voor stikstof uit dierlijke mest.
Greenpeace-procedure
In de week dat ook de bodemprocedure van Greenpeace tegen de Staat diende over stikstof, kan ook dit niet ongenoemd blijven. Een uitspraak in deze zaak zal nog vele weken op zich laten wachten, maar ook voor de landbouw is deze zaak van groot belang. Is de uitkomst ongunstig en oordeelt de rechter dat de staat inderdaad niet genoeg heeft gedaan om de stikstofproblematiek aan te pakken, dan worden de problemen voor de landbouw namelijk nog groter dan ze al zijn en moet het kabinet weer extra maatregelen nemen.
Onrealistisch
Zo ver is het echter nog niet. De staat ging vol in de verdediging en schuwde daarbij, meer nog dan in het eerdere kort geding, grote woorden niet. Namens de staat noemde de verdediging de eisen van Greenpeace onrealistisch en onhaalbaar, hoewel ze Greenpeace en vrienden eerder wel allerlei instrumenten en argumenten in handen heeft gegeven om de overheid nu de duimschroeven aan te draaien.
Luis in de pels
De agrarische sector was ook vertegenwoordigd. Niet via LTO of een andere grote belangenbehartiger, maar via de Stichting Stikstofclaim (SSC). Die had zich er tussen weten te wurmen, als luis in de pels, maar toch ook als logische belanghebbende. Het was wel tot grote ergernis van de ngo's. Advocaat Valentijn Wösten van MOB, die er ook was, probeerde tot twee keer toe om SSC het zwijgen op te laten leggen. Vergeefs, de voorzitter van de rechtbank gaf geen krimp. SSC-voorman Jan Cees Vogelaar mocht na de advocaat van SSC ook een persoonlijk zegje doen over de jacht van eco-activisten op kwetsbare PAS-melders en andere makkelijk te treffen boeren.
De laatsten hebben veel te vrezen bij nog strenger beleid. Stichting Stikstofclaim kritiseerde daarbij ook het 'niet gevalideerde' en niet doelgeschikte Aerius-systeem.
Potsierlijk
En, hoe langer wordt stilgestaan bij Aerius, hoe potsierlijker de situatie overkomt. Er zijn al minstens vier gezaghebbende rapportages en tal van andere, onderbouwde kritieken verschenen waarin wordt geoordeeld dat het systeem niet doelgeschikt is en niet kan en mag worden gebruikt voor de vergunningverlening. Ook zijn de berekende uitkomsten niet na te meten. Toch blijft het systeem worden gebruikt, want het is wettelijk voorgeschreven. Klinkt als Aerius voor stikstof, Windows 365 voor bureautoepassingen en Tesla model 3 voor dienstreizen, bij wet vastgelegd.
Mislukte innovaties beoordeeld met…
Nog steeds wordt ter verdediging gezegd dat Aerius, ondanks alles, nog steeds het beste is wat we hebben. Maar wat zegt dat? In de landbouw zijn diverse innovaties afgeschoten en terzijde gegooid, ook op stikstofgebied (zie de emissie-arme vloeren). Die waren ook het beste wat er op dat moment was. Voor voormalig Stikstofminister Van der Wal waren niet-werkende luchtwassers en vloeren aanleiding om geen innovaties meer te willen toestaan. De ironie van de situatie was dat ze dit mede deed op basis van uitkomsten die werden bepaald met net zo'n innovatie (Aerius).
Een landbouworganisatie als Agractie stelt dan ook niet helemaal onterecht dat ook met eenvoudiger middelen aan de milieudoelstellingen kan worden voldaan. Bijvoorbeeld aan de hand van de staat van algehele instandhouding van de natuur. Die is vrij eenvoudig te observeren.