In heel Europa staan de media inmiddels bol van een dramatische situatie bij akkerbouwers. Na een kletsnat voorjaar, met sterk vertraagde pootdata, stak de gevreesde phytophthora-schimmel de kop op. Voor je zakje tafelaardappelen, chips of bakje patat moet straks meer betaald gaan worden. Is de situatie echt zo dramatisch als wordt geschetst?
Voor je gevoel heeft het tussen 10 oktober en 20 juni bijna onophoudelijk geregend en dat klopt zo ongeveer ook wel. Het KNMI registreerde de twaalf natste maanden ooit en de op een na natste lente ooit (gemeten in De Bilt). Gemiddeld viel de dubbele hoeveelheid regen tussen februari en mei van wat gemiddeld is voor Nederland. Het landelijk gemiddelde kwam vorig jaar op 1.153 millimeter, maar in de afgelopen twaalf maanden is dat zelfs 1.246 millimeter.
West-Europa geraakt
In veel Europese landen is de situatie vergelijkbaar, zo blijkt uit gegevens van het Europese weerbureau ECMWF. In delen van Frankrijk, België, Ierland en dus Nederland regende het records, letterlijk. Ook in Italië, West-Rusland en delen van het Iberisch schiereiland was het zeer nat. Dit weekend nog zorgde hevige regenval in Zwitserland voor overstromingen en aardverschuivingen. Schade in Zuid-Duitsland aan de aardappelen – door overstromingen in mei – worden op 30% tot 40% geschat.
Ook in Engeland laten aardappeltelers weten dat ze zwaar getroffen zijn door het weer. SOS (save our spuds) klinkt het in de media. Oost-Engeland, een van de populairste aardappelgebieden én meestal een van de droogste delen, heeft een soortgelijk voorjaar gehad als aan deze kant van de Noordzee. Telers zien hun productiekosten alsmaar stijgen en vrezen ervoor dat dit niet wordt gecompenseerd. Volgens Alastair Heath, voorzitter van de aardappelafdeling van de NFU (Engelse LTO red.) is de situatie nog niet zo prangend dat supermarktschappen leeg blijven en Britten hun geliefde fish & chips zonder die chips moeten eten.
Vrees voor phythophthora
In Duitsland maken de algemene media – net als in Nederland – melding van phythophthora die momenteel om zich heen grijpt. Biologische telers worden zwaar getroffen, maar ook gangbare gewassen zijn nauwelijks schoon te houden. Het middelenpakket in heel Europa is zo ver uitgedund dat dit gemerkt wordt. Curatief ingrijpen is bijna niet meer mogelijk.
Bij keuringsdienst NAK druppelen sinds vorige week gestaag de meldingen van phythophthora-haarden binnen, zo laat technisch coördinator Jeroen Winkelhorst weten. "Onder andere wordt melding gemaakt van besmette opslagplanten. Telers zijn vanaf 1 juli in overtreding wanneer ze aardappelopslag niet aanpakken. Zijn de opslagplanten echter besmet met phythophthora, dan ben je ook voor die tijd strafbaar."
Druk blijft hoog
Een warmer en droog weertype zorgt ervoor dat de ziektedruk niet verder toeneemt, maar Winkelhorst waarschuwt voor valse veiligheid. "De grond is nog nat en geeft vocht op. Door dauw blijft het gewas 's ochtends ook lang nat. Je hebt als het ware een apart microklimaat in het gewas. Het is daarom raadzaam om alert te blijven en je aan het spuitschema te houden."
Overigens wordt inmiddels ook gewaarschuwd voor valse meeldauw in uien. Franse wijnboeren zijn er al door getroffen en ook uienexperts vinden het in de gewassen. Normaal komt de schimmelziekte in juni tevoorschijn, maar nu is dat al eerder gebeurd. Vooral in plantuien. Ook hier geldt het advies dat telers er bovenop moeten zitten met de gewasbescherming om hun gewassen gezond te houden.
Ondertussen is het poten van de pootaardappelen in Nederland nog niet afgerond. NAK verwacht dat deze week de laatste pootgoedpercelen gepoot gaan worden. "In de Achterhoek en Zuidwest-Nederland moet nog werk worden gedaan." Vanuit Noord-Holland zijn enkele meldingen binnengekomen van pootgoedpercelen die volledig verloren zijn gegaan door hevige neerslag. Deze telers mogen volgend jaar alsnog aardappelen poten op deze percelen, zo hebben de NAK en NVWA besloten. De AM-vrij verklaring blijft geldig. "Deze schade ontstond na zeer grote hoeveelheden", licht Winkelhorst toe. "In de praktijk zien we dat de meeste percelen pleksgewijs wegval van planten laten zien door de regen, maar zelden een heel veld."
Poten nadert afronding
In België moesten aardappeltelers eind vorige week nog zo'n 5% van het areaal poten volgens insiders. Samen met bedrijven in Zuid- en Oost-Nederland gaat het om de laatste procenten die in West-Europa nog niet zijn geplant. Met mogelijk onweer- en regenbuien op komst aan het einde van deze week is de verwachting dat de meeste aardappelen deze week de grond in kunnen. Mogelijk dat enkele grote telers nog een deel van hun areaal na 1 juli moeten poten.
West-Europese aardappeltelers hebben zo de moeilijkste negen maanden achter de rug. Dat resulteert in een fors bovengemiddelde aardappelprijs, maar de groep die hiervan kan profiteren is gering. Ook van de nieuwe oogst is de top er zeker af, zo kunnen we ondertussen concluderen. Toch zijn er ook insiders die wijzen op areaaluitbreiding in Frankrijk en Duitsland, plekken waar de gewassen wel goed groeien, en de snelle gewasontwikkeling. De kaarten voor oogstjaar 2024 zijn dus nog niet geschud.