Melkprijzen zijn hard toe aan een stofbeurt

De onderhandelingspositie van melkveehouders in de productieketen wordt zienderogen beter. Niet alleen door de (verwachte) krimp van de veestapel, waardoor melk in ons land een schaars goedje dreigt te worden. Ook toezichthouders en politici maken zich sterk voor een eerlijke melkprijs. Melkverwerkers zijn aan zet om hier creatief mee om te gaan en daarmee een interessante afnemer te zijn en te blijven. 

De jacht van de verwerkende industrie op melkveehouders is al een paar jaar op gang en wordt steeds intenser, zo valt te concluderen. De leveringsvoorwaarden worden opgepoetst en de premies op topmelkstromen zijn door veel verwerkers voor 2025 verder opgehoogd. FrieslandCampina heeft een kwantumtoeslag in voorbereiding om de grotere bedrijven tegemoet te komen, iets wat een paar jaar geleden not done was vanuit de coöperatieve gedachte dat ieder lid gelijk is. Enkel kleinere verwerkers als CZ Rouveen en De Graafstroom verkeren nog in de luxe positie dat ze zich een wachtlijst kunnen permitteren. De rest probeert met alle macht melkveehouders binnen te hengelen om de productiecapaciteit in de fabrieken maximaal te kunnen blijven benutten. De vijver met vissen wordt echter steeds kleiner. Een markt als deze maakt het voor verwerkers lastig om telkens een zes te gooien.  

Hoeveel minder melk?
De grote vraag is hoeveel melk er komend jaar van de markt gaat verdwijnen. ZuivelNL houdt het voor 2025 op een krimp aan met -2,5%, wat zou neerkomen op ongeveer 290 miljoen kilo. Op het eerste oog een voorzichtige raming. Blijkbaar wil de belangenbehartiger niet te boek staan als onheilsprediker. Daar valt op zich wat voor te zeggen, want dergelijke prognoses kunnen ook gaan fungeren als self fulfilling prophecy. Ook banken zijn tamelijk gematigd in hun verwachtingen. Zo verwacht ABN Amro dat de agrarische sector volgend jaar met -2,5% en in 2026 met -3% krimpt. Voerbedrijven houden vaak rekening met meer volumekrimp. Krimppercentages tot wel 15% voor de gehele veestapel worden soms informeel genoemd. Wel gaan vermoedelijk de grootste klappen vallen in de intensieve veehouderij.

De tussenstand van de Landelijke beëindigingsregeling (LBV-plus), waarvan de inschrijving 20 december stopt, toont aan dat begin december 410 melkveehouders hun aanvraag hadden ingediend. Een slordige 3% van de bedrijven dus. Dit aantal valt misschien nog mee, maar uitgaande van een gemiddelde melkproductie van een miljoen kilo per bedrijf is dit toch aanzienlijk meer dan de volumes waar ZuivelNl op rekent. Niet alleen de kleinere bedrijven stoppen, maar juist ook de grote jongens, zo klinkt in de wandelgangen. Iedere melkveehouder die door blijft boeren, is daarmee een gewild object voor de verwerkende industrie. Een ondermaatse melkprijs kan een verwerker zich simpelweg niet meer permitteren.

ACM kijkt over schouder mee
Daarnaast is extra transparantie geboden. Een particuliere verwerker moet in de toekomst kunnen verantwoorden waarom de melkprijs omhoog en vooral omlaag beweegt. Martijn Snoep, bestuursvoorzitter van de Autoriteit Consument & Markt (ACM), hield deze week een pleidooi hoe melkveehouders de positie in de keten kunnen verbeteren. Hij roept melkveehouders op om samen te werken om hun positie te versterken en ketenafspraken te maken. De Europese mededingingsregels bieden boeren hiervoor veel ruimte, zo geeft hij aan. Ook Eurocommissaris riep deze week op tot betere contractuele afspraken tussen melkveehouders en verwerkers. Hij pleit voor meer producentenverenigingen. Ook moet volgens hem bepaald worden wat een eerlijke melkprijs precies inhoudt. De Duitse minister van Landbouw, Cem Özdemir, wil verwerkers in zijn land zelfs verplichten om minstens 80% van de te leveren melk vaste afspraken te maken over te leveren volume, prijs en contractduur. Daarmee drijft hij wel erg ver door, de Duitse zuivelindustrie sputtert dan ook flink tegen. 

Melkprijssystematiek vraagt om vernieuwing 
Toch is het wel een verouderd en eenzijdig systeem dat melkverwerkers – vaak achteraf – de melkprijs kunnen bepalen. De kans dat je het als fabrieksdirecteur dan fout doet, is niet zo groot. Zo haalt een energieleverancier ook geen klanten binnen. DOC Kaas doet nu een moedige poging om dit te veranderen door de leden een vaste melkprijs voor een deel van de aanvoer te bieden. Die zijn in de huidige gunstige markt overigens nog wat onwennig en kijken eerst de kat uit de boom. Als de markt straks weer draait, neemt de animo waarschijnlijk toe. Andere verwerkers zouden er goed aan doen om ook hun creativiteit aan te boren en melkveehouders, naast een goede melkprijs, ook meer contractuele keuzevrijheid te bieden. Net zoals je ook de voerprijs voor een langere periode kan vastklikken. Bovendien word je dan voor melkveehouders een interessantere partij. De huidige melkprijssystematiek paste prima bij een overschotmarkt, maar die bestaat intussen allang niet meer. 

Wouter Baan

Wouter Baan is hoofdredacteur van Boerenbusiness en Foodbusiness. Hij volgt daarnaast de grondstofmarkten op de voet en heeft hierbij de focus op dierlijke eiwitten als zuivel en vlees. Daarbij interviewt hij op regelmatige basis kopstukken uit de agrarische sector en de foodwereld.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.