Als de kotelettenkeizer om hulp vraagt…

Soms blijft een nieuwsbericht wat langer hangen, en proberen we het in de context van de tijd te plaatsen. Een dergelijk bericht was de oproep van Clemens Tönnies (foto) aan de Duitse overheid. Een ogenschijnlijk normale oproep in crisistijd, maar achterliggend veelzeggend over het stoïcijnse grootkapitaal en de staat van de varkenssector. Wat zegt het ons als de kotelettenkeizer, de miljardair en het vlaggenschip van de vrijemarkteconomie in de varkensketen, de overheid om hulp vraagt?

De Duitse varkensvleesketen gaat gebukt onder een 'perfect storm'. Vraag en aanbod zijn in onbalans. Hoewel er in de noodkreet van Tönnies naar meerdere incidentele factoren wordt verwezen (die zeker impact hebben), laat hij echter na om wellicht de meest wezenlijke en structurele te noemen: het veranderende consumptiepatroon in Duitsland. Duitsers eten inmiddels 18% minder varkensvlees dan in 2010, zo blijkt uit cijfers van het Duitse ministerie van landbouw.

Tegelijkertijd worden omgevings- en dierenwelzijnseisen voor bedrijven opgevoerd. Ook hebben grote supermarktketens aangegeven aanvullend op regelgeving nog meer te vragen op gebied van dierenwelzijn, dit in navolging van de veranderende consument. De impact op bedrijven in de keten is groot.

Dieraantallen lopen terug
Duitse slachthuizen verwerken inmiddels 10% à 20% minder dieren dan enkele jaren terug. Ondanks het lagere aanbod ziet de sector zich geconfronteerd met historisch lage prijzen. Dit kan op korte termijn maar één ding betekenen: de aantallen gaan nóg verder terug. En daar zit hem voor Tönnies de crux. De slachthaken worden nooit meer gevuld als voorheen.

De afgelopen decennia werd echter een vermogen verdiend dat over de hele wereld werd geherinvesteerd. Het levert de neven Clemens en Robert Tönnies een notering op in de lijst van zakenblad Forbes, met de 2.000 rijkste personen op aarde. Samen zijn de heren goed voor een vermogen van €3,3 miljard. Een schril contrast met veel familiebedrijven in de varkenshouderij.

Keizer laat zich gewillig fotograferen
Uitgerekend de man die bij uitstek profiteerde van het vrije-markt-denken vraagt nu de overheid om hulp. Gewillig laat de keizer zich in overall, gebroederlijk met een varkenshouder op de foto zetten. Daarbij een urgente tekstuele boodschap: help de sector, het kan zo niet verder. Ogenschijnlijk een sympathieke vraag, maar overheerst hier niet eigenbelang?

Het is een typisch fenomeen de laatste jaren. Bedrijven (en hun aandeelhouders) die in gloriejaren een vermogen verdienen, de loftrompet steken over de vrije markt, vragen in slechte tijden de belastingbetaler om hulp. Plotseling wordt de hand van de overheid wel op prijs gesteld. Rellen rond bijvoorbeeld Booking.com en AirFranceKLM hebben dit probleem reeds eerder blootgelegd.

Scherven bij elkaar rapen
Nu zien we hetzelfde gebeuren in onze varkenssector. Iets wat niet bij de mentaliteit van veel ondernemers in deze branche past. Veel boerenbedrijven, maar ook bedrijven verderop in de keten, worden gerund door families met een langetermijnvisie, die al zo vaak in slechte tijden zelf de scherven bij elkaar raapten en de schouders er met gezinsleden onder zetten.

Bovendien hebben reeds talloze partijen de handschoen zelf opgepakt en spelen vol enthousiasme in op de veranderende markt. Een nieuwe generatie ondernemers creëert vraaggestuurde concepten waarin dier, ondernemer, werknemer en wensen van de consument in onze eigen omgeving centraal staan. Een koers ook die op termijn gaat zorgen voor meer maatschappelijke waardering.

Shift naar nieuwe verdienmodellen
De man die jarenlang onevenredig veel profiteerde van een systeem dat berustte op productie, efficiency, export - en daarbij weinig oog had voor overige stakeholders - heeft daar zijn nek niet voor uitgestoken. Zijn oproep is dan ook hét signaal dat verouderde verdienmodellen aan vergaande erosie onderhevig zijn. Het is tegenover de nieuwe generatie ondernemers dan ook bepaald niet fair om aan de hulpvraag gehoor te geven.

Als de kotelettenkeizer om hulp vraagt… is het duidelijk dat er structureel iets scheef zit, en dat verandering gevraagd wordt. De sector staat aan de vooravond van een snellere shift naar nieuwe verdienmodellen, waarbij hopelijk iedereen een eerlijk deel van de taart toekomt.

Stef Wissink

Stef Wissink is varkenshouder in Twente en redacteur bij Boerenbusiness.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.