'Varkenshouders breek met het verleden'

De varkenshouderij in Nederland is van oudsher aanbodgericht, kostprijsgedreven en produceert niet in vaste ketens. Dat is een doodlopende weg. De productiekosten in de Nederlandse varkenshouderij lopen steeds meer uit de pas met de omringende landen zoals Duitsland, Denemarken en Spanje.

Bovendien is de maatschappelijke acceptatie voor de intensieve veehouderij gering en nemen de marktrisico’s in de productie toe. Dan moet je als ondernemer technisch en economisch wel heel sterk in de schoenen staan om dit op lange termijn vol te kunnen houden. Toegegeven, de markt is momenteel aantrekkelijk en varkenshouders houden nu geld over om gaten te dichten of te reserveren voor toekomstige slechte tijden. Dus waarom zou je je al te druk maken? Maar je moet het dak repareren als de zon schijnt en de mindere economische tijden komen gegarandeerd.

Onderscheidend zijn
De varkensproductie van de toekomst is in ketens georiënteerd, want als keten kun je sterker staan en risico’s delen. Bovendien kun je je dan onderscheiden in de afzetmarkt en de regie voeren op de balans tussen vraag en aanbod. Die onderscheidendheid en vraaggedreven productie is hard nodig om hogere consumentenprijzen te realiseren en daarmee marges te verbeteren voor alle schakels in de keten. Verder kun je faalkosten in de keten verminderen, zoals onnodige kosten door verkeerde timing van beleveren of over de productkwaliteit.

Ik stel me dat als volgt voor: varkenshouders gaan onderling sterk samenwerken in producentenverenigingen; deze producentenverenigingen gaan op basis van gelijkwaardigheid een langjarige samenwerking aan met de vleesindustrie. Dit cluster van producentenvereniging en vleesindustrie is onderscheidend in de markt en kan op basis van gelijkwaardigheid afspraken maken met supermarkten en andere afnemers. De termen 'gelijkwaardigheid', 'langjarig' en 'onderscheidend', dat zijn voor mij sleutelwoorden voor de varkensproductie van de toekomst.

Breken met het verleden 
Dit vraagt echter om een denkbreuk, een "Umdenken" zoals de Duitsers zeggen. Toen ik ruim 10 jaar geleden een rondvraag deed onder varkenshouders of ze in een integratie zouden willen produceren, was er een interessante reactie: 'Alleen als dat de enige manier is om te overleven.' Varkenshouders zit het ondernemen in het bloed en velen willen vrij zijn om te ondernemen. Maar alleen de allergrootste en meest efficiënte varkenshouders staan sterk genoeg om zo te overleven.

Voor anderen is een denkbreuk nodig: een stukje vrijheid inleveren om daarmee opgewassen te zijn voor het krachtenspel van de toekomst. Het moet geen volledige verticale integratie zijn, waarbij de zeggenschap van de hele keten in één hand is. Dan zou je het ondernemerschap van varkenshouders uit handen nemen, en daarmee de drive tot maximale prestaties ook.

Gelijkwaardigheid creëren
De denkbreuk is in Nederland in gang gezet, getuige een aantal goede samenwerkingsverbanden (zoals Good Farming Star en Keten Duurzaam Varkensvlees), waar een begin is gemaakt met toegevoegde waarde en onderscheidendheid. Maar ook hier moet de positie van de varkenshouders sterker worden, zodat ze een eigenstandige rol hebben in de productieketen en er evenwicht is in de onderhandelingen (denk aan de term gelijkwaardigheid).

Kortetermijndenken, helaas een kenmerk van de vleesindustrie, moet plaats maken voor de nieuwe benadering met, ik herhaal nog maar eens: langjarig samenwerken op basis van gelijkwaardigheid om onderscheidend te zijn in de markt. Dan komt er zonneschijn na de regen.

Robert Hoste

Robert Hoste is Econoom Varkensproductie bij Wageningen Economic Research (WUR). Hij houdt zich bezig met 3 taken: sector- en bedrijfseconomie in varkensbedrijven in Nederland, internationale analyses en de productiekolom.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.