Kansen voor bietenblad in kringlooplandbouw?

Een van de principes van kringlooplandbouw is dat de dieren zoveel mogelijk worden gevoed met de reststromen die niet geschikt zijn voor menselijke consumptie. Hierdoor zou geen concurrentie optreden met voedselproductie. Een voorbeeld dat vaak wordt genoemd, is het gebruik van bietenblad als veevoer.

Het bovenstaande klinkt logisch, want voorheen werd bietenblad samen met de bietenkoppen ingekuild en gebruikt als voer voor koeien (het kan dus blijkbaar). Het gaat daarbij om grote hoeveelheden (ongeveer 80.000 hectare suikerbieten à ongeveer 40 ton bietenblad per hectare) en hier zit relatief veel eiwit in (ongeveer 600 kilo per hectare). Dit blijft nu echter onbenut op het land achter.

Dat is zonde, toch? Echter, wanneer ideeën erg aantrekkelijk lijken, maar niet worden toegepast, dan wordt er vaak iets over het hoofd gezien. En volgens mij is dat hier ook het geval. Het is dan ook goed om deze zaken ook te benoemen.

Geschikt als veevoer?
Dat bietenblad vroeger werd gevoerd aan koeien, is geen sterk argument. Dit omdat bietenblad voor koeien geen ideaal veevoer is; zeker niet voor het huidige hoogproductieve melkvee. Maar wat zijn dan de belangrijkste nadelen? Een eerste nadeel is dat bietenblad vaak te veel grond bevat. Daarbij geeft het vaak een bijsmaak aan de melk en is het calciumgehalte voor droge koeien te hoog. Overigens is onbewerkt bietenblad sowieso ongeschikt als veevoer voor andere dieren, zoals kippen en varkens.

In circa 2 tot 3 maanden wordt ruim 80.000 hectare suikerbieten gerooid. Dat betekent dat er in een korte periode (in theorie) zo'n 2.400.000 ton bietenblad beschikbaar komt, maar dat is helaas slecht bewaarbaar. Het blad bestaat namelijk voor een heel groot gedeelte uit water (minimaal 90%).

Kortom: de beschikbare hoeveelheid kan dus niet gebruikt worden om vers aan de Nederlandse rundveestapel te voeren. Bewaren is ook niet aantrekkelijk. In het verleden werd bietenblad ingekuild (net als gras en snijmaïs), waardoor het geconserveerd wordt. Echter, dit gaat met grote verliezen gepaard (ongeveer 40% leksap). Daarbij verandert hierdoor de eiwitsamenstelling en neemt de voederwaarde fors af.

Verwerking tot veevoer is lastig en duur
Is het optie om bietenblad direct te verwerken tot veevoergrondstoffen (eiwit)? Los van de gevraagde capaciteit om binnen enkele maanden 2,4 miljoen ton te verwerken, blijkt dat bietenblad lastig te verwerken. De grootste uitdaging is namelijk om het eiwit (de belangrijkste grondstof voor veevoer) er überhaupt uit te halen in een bruikbare vorm.

Eenvoudige en goedkope technieken slagen hier niet goed in, terwijl de meer complexere technologie te duur is voor de laagwaardige toepassing als veevoergrondstof. Het is daarom begrijpelijk dat de suikerindustrie (samen met onder meer Wageningen University and Research en TNO) inzet op het winnen van hoogwaardige eiwitproducten uit bietenblad, en niet op de productie van veevoergrondstoffen.

Het slepen met een waterig product is sowieso erg onaantrekkelijk. Dat begint al op het perceel: de oogst van 80 tot 120 ton suikerbieten (15% tot 20% suiker) is al een forse aanslag op de bodemstructuur, mede door de zware machines. Als er daarbovenop nog 40 ton bietenblad geoogst moet worden, worden machines nog zwaarder of er komt een extra machine bij. Ook komt er extra transport op het perceel om het blad af te voeren.

Daar komen de kosten van het verdere proces (transport en verwerking) dan nog bovenop. Kortom: de logistiek rondom de oogst en verwerking is een kostbare bezigheid, wat allemaal terugverdiend moet worden met de opbrengst van het bietenblad als veevoer.

Bron van organische stof en mineralen
Het bietenblad dat op het land achterblijft, vormt een belangrijke bron van organische stoffen en mineralen voor de volgende teelt. Dat levert per hectare circa 900 kilo effectieve organische stof op. Ter vergelijking: uien laten 300 kilo effectieve organische stof na, aardappelen 900 kilo en tarwe (exclusief stro) 1600 kilo.

Daarnaast bevat het bietenblad veel mineralen: ongeveer 100 tot 120 kilo stikstof, 35 kilo fosfaat en 185 kilo kali. De stikstof gaat veelal verloren (via gasvormige verliezen), maar fosfaat en kali komen wel beschikbaar voor de volgende teelt. Het is dus begrijpelijk dat akkerbouwers het bietenblad graag op het land achterlaten.

Mijn conclusie
In het kader van kringlooplandbouw is het wat mij betreft geen goed idee om bietenblad te promoten als veevoer(grondstof). Er zijn goede redenen waarom bietenblad niet als veevoer wordt gebruikt (vers of bewerkt). Er is al vaker onderzoek naar gedaan, ook in het kader van biobased economy, en iedere keer is de conclusie hetzelfde. Wat mij betreft verdwijnt dit idee ook snel weer van de agenda, want het is het niet waard om er opnieuw tijd en geld aan te besteden.

Tenzij ik het helemaal verkeerd zie. Ik weet niet wie het idee weer op de agenda heeft gekregen, maar ik zou hem/haar willen vragen te reageren op de bovenstaande punten. Als ik overtuigd ben van het tegendeel, dan beloof ik dat ik een nieuwe blog schrijf met mijn nieuwe inzichten. Als ik echter gelijk blijk te hebben, gun ik de ander de eer om dat in een blog te verwoorden…

Pieter de Wolf

Pieter de Wolf is senior praktijkonderzoeker bij WUR Open Teelten in Lelystad. Hij houdt zich bezig met alle uitdagingen in de akkerbouwsector. Soms kritisch, maar altijd betrokken.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.