Fosfaatrechten: aftellen en stilzitten?

De Wet fosfaatrechten is op 9 juni 2017 in het Staatsblad bekend gemaakt. Die wet wijzigt de Meststoffenwet met de invoering van een fosfaatrechtenstelsel voor melkveebedrijven. De wet treedt op een nader te bepalen datum in werking. Daar is namelijk een koninklijk besluit voor nodig.

Dat zal pas volgen als er zicht is op het verkrijgen van een nieuwe derogatie. En daarvoor moet de fosfaatproductie dit jaar weer onder het nationale plafond uitkomen. Om dat te bereiken is onder meer de Regeling fosfaatreductieplan 2017 afgekondigd. De verbindendheid van die Regeling ligt onder een vergrootglas. Wat is momenteel de stand van zaken?

Kort geding
Direct na afkondiging van het reductieplan hebben enkele tientallen melkveebedrijven een kort geding opgestart. Voor die bedrijven is de Regeling door de rechtbank Den Haag (bij vonnis van 4 mei 2017) buiten werking gesteld. Die actie kreeg navolging. Enkele honderden bedrijven claimden bij de voorzieningenrechter van de rechtbank Den Haag ook voor hun bedrijf buitenwerkingstelling.

Dat leidde tot vonnissen van de rechter op 9 en 16 augustus. Voor die bedrijven werd de buitenwerkingstelling afhankelijk gemaakt van een, door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) uit te voeren, lichte toets. Via die toets wordt vastgesteld of de bedrijven vóór 2 juli 2015 onomkeerbare investeringsverplichtingen waren aangegaan.

Slechts enkele tientallen bedrijven doorstonden die toets niet. De uitspraak van de Rechtbank Den Haag heeft vervolgens tot een toevloed van aanvragen om een lichte toets geleid. De toegang daartoe hoefde namelijk niet meer via een kort geding te worden afgedwongen.

Hoger beroep
De buitenwerkingstelling van de Regeling is voor de betrokken melkveebedrijven nog niet definitief. De minister van Economische Zaken heeft namelijk een hoger beroep ingesteld tegen de vonnissen van de rechtbank Den Haag. Het hoger beroep tegen de vonnissen van 4 mei is op 18 september door het gerechtshof behandeld. Het gerechtshof heeft aangekondigd op 31 oktober 2017 arrest te zullen wijzen.

Het hoger beroep in de andere zaken zal later worden behandeld, maar voor de afloop daarvan is het arrest van het gerechtshof van 31 oktober vanzelfsprekend richtinggevend. De minister heeft tevens aangekondigd dat hij, als hij in het gelijk wordt gesteld, onmiddellijk opnieuw geldsommen zal opleggen aan de betrokken bedrijven.

Ruimte om alsnog melkkoeien of jongvee af te voeren, wordt niet geboden. Dat is een onderkend procesrisico. Ondertussen is het aftellen naar 31 oktober begonnen. Het arrest van het gerechtshof is cruciaal voor het vervolg, te meer omdat een eventueel cassatieberoep dit jaar niet meer tot een rechterlijk oordeel zal leiden.

Oproep minister
De minister van Economische Zaken rapporteert regelmatig aan de Tweede Kamer over de voortgang van de fosfaatreductie. Al in juli is aan de Tweede Kamer bericht dat er goede resultaten zijn behaald en dat de doelstellingen zijn bereikt. De uitdaging ligt erin om die resultaten vast te houden.

Bij de brief van 18 september doet de minister opnieuw verslag aan de Tweede Kamer. Er is inmiddels een vermindering van 9,2 miljoen kilo fosfaat bereikt. Binnen het voerspoor zijn de doelstellingen ruimschoots behaald. Vanuit de stoppersregeling was er een redelijke bijdrage. En ook met de Regeling is het gestelde doel bereikt (5,1 miljoen kilo, bij een doelstelling van 5 miljoen). 

Toch spreekt de minister zijn zorgen uit. Hij constateert in de maand september een toename in de vrouwelijke veestapel van 10.000 GVE. Hij roept de melkveehouders daarom op om de behaalde resultaten vast te houden. Anders zal het verkrijgen van derogatie vanaf 2018 ernstig in gevaar komen. Zijn oproep is dus: stilzitten.  

Gezond boerenverstand
Natuurlijk mag worden verwacht dat hij zich maximaal inzet om de doelstellingen te behalen. Te meer omdat in het Regeerakkoord 2017-2021 (pagina 44) is neergelegd dat om het 6e actieprogramma Nitraatrichtlijn te kunnen uitvoeren voor de periode 2018-2021 opnieuw derogatie moet worden verkregen. De oproep van de minister is in dit licht zonder meer begrijpelijk. 

Los van de oproep is er een serieuze aanleiding om goed na te denken of het verstandig is om weer melkvee aan te voeren. Voor melkveebedrijven die buiten de werking van de Regeling zijn gesteld, is er natuurlijk het procesrisico dat samenhangt met de hogerberoepsprocedures. Maar ondertussen werpt ook de invoering van het fosfaatrechtenstelsel zijn schaduw vooruit.

Nu melkvee aanvoeren, waarvoor volgend jaar geen fosfaatrechten worden toegekend, is niet zinvol. Overigens kan dit per bedrijf anders liggen. Het is zeker niet onverstandig om dit met de bedrijfsadviseur voor uw eigen bedrijfssituatie eens goed door te nemen.

Ondertussen blijft het aftellen. U leest in een volgende blog vanzelfsprekend hoe het oordeel van het gerechtshof uitvalt.

Peter Goumans

Peter Goumans is advocaat bij Hekkelman. Hij focust zich op de agrarische sector en volgt de ontwikkelingen in deze sector op de voet. In zijn blogs gaat hij in op juridische vraagstukken in de agrarische sector.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.