Je bedrijf draait door, ook zonder Landbouwakkoord

Er komt 'voorlopig' geen landbouwakkoord, zo werd afgelopen dinsdag duidelijk. Ook vanuit het kabinet werd dit blijkbaar al voorzien. In de brief van 12 juni waarin de stoppersregeling uitgebreid werd uitgelegd aan veehouders die dat overwegen (zowel piekbelasters als niet-piekbelasters), werd in het slot pijnlijk duidelijk dat voortzetters op zijn vroegst in najaar 2023 helderheid krijgen. Over de doelen, de weg daar naar toe en de ondersteuning van middelen en regelingen om de transitie naar die doelen te maken.

Een robuust verdienmodel voor de toekomst, zoals die wordt geschetst met natuur en klimaat eisen, ontbreekt. Buitenlandse producten die Nederland binnenkomen, hoeven niet aan die eisen te voldoen. En voor de natuur- en klimaatdiensten die agrarisch Nederland wel kan leveren, wil de overheid niet betalen. Waarbij carbon credits en biogas, de grootste plussen die de veehouderij voor klimaat en energie kan leveren, niet aan de agrarische sector worden toegerekend. Ook is de koerswijziging van het stikstofbeleid (van depositie naar emissie, verschil maken tussen ammoniak (NH3) en stikstofoxide (NOx) en innovatie inzetten voor reductie) er niet gekomen.

Een oplossing voor emissiereducerende stallen is ver weg en in heel Nederland zit het vergunningenloket voor veebedrijven tot nader orde dicht. Of er een oplossing is voor PAS-melders wordt mede bepaald door de deelname van veehouderijbedrijven aan de stoppersregeling na 3 juli. Ook is er geen perspectief op toekenning van kunstmestvervangers (renure). Een graslandnorm van 2,85 gve in 2035 en zo mogelijk 25% afroming bij handel in fosfaat/dierrechten lag wel op tafel. Net als de verplichte mestverwerking die in Kamerbrieven in het najaar 2022 al was aangekondigd.

Grotere kloof tussen overheid en de agrarische sector
Tegelijk is teleurstelling groot dat geen landbouwakkoord leidt tot een langere periode van onzekerheid en een nog grotere kloof tussen overheid en de agrarische sector, waardoor aanvullende regelgeving nog meer vanuit wantrouwen (middelvoorschriften) wordt opgebouwd. Daarbij wordt de transitie later in gang gezet, waardoor provincies nog langer de aanvraag van vergunningen voor veebedrijven op slot houden. Ook stellen banken financieringsaanvragen nog langer uit. En heel Nederland komt later van het vergunningslot af, met alle gevolgen van dien voor woningbouw en andere projecten.

Van provincies, met misschien straks overal de BoerBurgerBeweging (BBB) in de coalitie, wordt verwacht dat ze in kaart brengen hoe zij concreet en lokaal invulling willen geven aan de natuur-, klimaat- en waterdoelen. Van piekbelasters die hun bedrijf willen voortzetten, verwacht minister Christianne van der Wal ook een dergelijk 'ondernemingsplan'. Daarin moeten veehouders duidelijk maken hoe zij via welke sporen (vee, voer, mest, stal, teelt of energie) en met behoud van verdienmodel de gewenste reductie van emissies willen bereiken.

Financiële middelen voor de transitie
Van der Wal heeft aangegeven dat, ondanks het ontbreken van een landbouwakkoord, de gewenste reducties dit najaar worden vastgesteld. Ook worden dan de maatregelen gepresenteerd die de overheid erkend om de doelen te bereiken en welk deel van het budget van €25 miljard beschikbaar is voor de transitie. Belangrijk is om te beseffen dat er nu al subsidieregelingen open zijn bij diverse provincies voor investeringen, waarbij je jouw subsidiebedrag veilig stelt en de uitvoering later kunt doen (met meer duidelijkheid). Sommige voortzetters willen daarom juist weten of ze piekbelaster zijn, om financiële middelen voor de transitie van het eigen bedrijf op tijd veilig te stellen. Al is dit voor diverse provincies niet nodig. Naast datgene dat ontbreekt, zijn ook zaken helder geworden. Bijvoorbeeld dat de Actieve Stoffen Balans (het robuuste deel van het Mineralen AangifteSysteem) gebruikt gaat worden om te beslissen welk deel van de reducties met managementkeuzes te bereiken zijn. Voor sommige veehouders is dit een aanleiding om de bijlagen van de mineralenbalans weer op te zoeken en scherp te krijgen waar hun bedrijf staat.

Fosfaatrechten nog kopen of verkopen?
Ook weten we dat de prijs die de minister op 3 juli voor piekbelasters op de dier/fosfaatrechten zet, veel invloed op de markt kan hebben. Is het verstandig voor 3 juli nog te kopen of verkopen? Intussen is het reëel dat de waarde van de fosfaatrechten eruit kan lopen naar eind 2027. Wel kan je een eventueel tekort aan rechten afstemmen via een samenwerking met een stopper. Hierdoor krijg je ook langer de tijd om te betalen. Sommige voortzetters lopen hier al op vooruit.

Schrikken hoeveel mest moet worden weggewerkt
Feit is wel dat er dit voorjaar te weinig mest is afgevoerd door een nat en laat seizoen. Sommige voorzetters zijn ervan geschrokken hoeveel mest er dit jaar nog moet worden weggewerkt. Het kan voor sommige veehouders zinvol te zijn om te investeren in een mestopslag of -zak, om het overschot deels mee te kunnen nemen naar volgend jaar.

Als we kijken naar een robuust verdienmodel, blijkt dat intensivering steeds lastiger rekent. Tegelijkertijd zien we dat melk met hoge gehalten juist heel goed rekent. Dit geldt ook voor melk met lage CO2-waarde via onder andere het PlanetProof-label en het Beter Leven-keurmerk. Het is zelfs mogelijk een hoge melkproductie te bereiken met hoge gehalten. Wel zien we dat ander ruwvoer en krachtvoervervangers daarin een steeds belangrijkere rol spelen. Het gaat hier bijvoorbeeld om veldbonen en andere vlinderbloemigen. Dit heeft ook lagere voerkosten als gevolg. Toevallig is het ook een gewas waarmee je mogelijk bij de eco-regeling van het Gemeenschappelijk landbouwbeleid 'goud'behaalt. Sommige voortzetters zijn hier al druk mee bezig.

'Boeren is voeren' is een term die vaak door veehouders wordt gebruikt. En juist daarin zien we grote verschillen. Het valt op dat de top 25% aan veebedrijven zich vooral onderscheidt in een betere voerefficiëntie. Hierdoor scoren deze bedrijven vaak het beste in hoge mineralenefficiëntie en lage uitstoot van ammoniak en methaan. Vooral in droge jaren onderscheiden veehouders met hoge voerefficiëntie zich extra. Natuurlijk weet je als voortzetter exact waar je staat, maar vooral hoe je dat nog verder wilt verbeteren. Juist in de jaren waarin de maïsprijs ruim de €100 voorbij lijkt te gaan, levert dat ook harde euro's op.

Voortzetters benaderen potentiële stoppers
Ook zien we voortzetters al potentiële stoppers, die als akkerbouwer de grond willen aanhouden, benaderen om te bespreken of ze iets voor elkaar kunnen betekenen. Het is namelijk een feit dat extensiveren op de agenda komt en veehouders meer grond nodig hebben. Voortzetters benaderen akkerbouwers ook voor mest-voersamenwerkingen. Hierbij ligt de focus op krachtvoervervangers met gunstige bijeffecten voor de dieren, de bodem en bedrijfstoeslag. Ook zien we voortzetters hun areaal grondgebruik soms uitbreiden via aankoop, maar met de huidige rente het vaak eerst proberen met (erf)pacht, huur of samenwerking. Ook zijn er voortzetters met nog latente vergunningsruimte. Dan is het zaak om extra goed stil te staan bij wat nu nog WEL kan en zo mogelijk binnenkort niet meer. Waar het vergunning-loket voor stallen dicht zit, zit dat vaak voor monomestvergisters wel open. Zeker niet voor alle voortzetters, maar voor sommige is het interessant om daarin nu wel vergunning te regelen en SDE veilig te stellen. Echt besluiten of je dat wilt realiseren, kan later.

Juist bij voortzetters zijn de wensen vaak groter dan de omvang van de lopende rekening. Door alle investeringen is soms het gevoel dat er geen winst wordt gemaakt. Terwijl de jaarcijfers de winst wel laten zien. Gelukkig is er sinds dit voorjaar meer ruimte voor flexibele fiscale oplossingen met simpele hybride bv's. Als ondernemer moet je bij de start van zulke projecten door de bewolking de zon zien. Maar bovenal met elkaar zorgen dat bovenstaande initiatieven worden gerealiseerd, juist nu zonder landbouwakkoord. Nu doorpakken, de discussie als vennoten aan gaan en zorgen dat je samen besluit en er bovenal uitvoering aan geeft. De agrarische sector blijft uitdagen, maar vooral erg mooi met altijd mogelijkheden! Zorg dat je je eigen toekomstvisie helder hebt met een plan B.

Lubbert van Dellen

Senior Bedrijfsadviseur & Marktdirecteur agro bij Flynth Adviseurs en Accountants

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.