Hogere prijzen lokken lagere prijzen uit

We hebben te maken met historisch hoge graan- en melkprijzen. Tegenvallende oogsten, logistieke problemen door corona, veel vraag na twee jaar lockdowns, arbeidsmarkttekorten en nu ook nog de effecten van de oorlog in het oosten op graan-, energie- en kunstmestprijzen. Moet en kan er wat gedaan worden aan die hoge prijzen?

Economen wijzen er vaak op dat hoge prijzen de beste remedie zijn in het bestrijden van hoge prijzen. De varkenscyclus is het bekendste voorbeeld. Als de prijzen hoog zijn, wordt er uitgebreid. En als de prijzen laag zijn, worden er minder biggen opgelegd, oudere ondernemers zonder opvolger stoppen, anderen vinden het een goede tijd voor groot onderhoud. Als de investeringen in golven gaan, kan een dal in de cyclus ook lang duren. Want als de stal of de suikerrietplantage er een keer staat, dan maken die kosten niet meer uit in de beslissing om nog een ronde te produceren. Dat zijn verzonken kosten. Het saldo tussen opbrengsten en variabele kosten bepaalt de beslissing om wel of niet af te schalen.

Graanprijzen en economie
Ook op lange termijn speelt zo'n mechanisme. Ik herlas een standaardwerk uit 1960: De agrarische geschiedenis van West-Europa 500-1850 van de Wageningse hoogleraar Bernard Slicher van Bath. Hij reconstrueerde de graanprijzen door de eeuwen heen en keek hoe het met de economie ging. En dat was, voor de industrialisatie, vooral landbouweconomie. Zo zag hij vanaf het jaar 1000 een herstel van de economie die in de hoge middeleeuwen uitliep in een agrarische hausse: hoge graanprijzen, goedkope arbeid. Het was een tijd van groeiende bevolking en die maakte het aantrekkelijk om grote delen van Nederland in te polderen of de veengebieden te ontginnen door ze van bos te ontdoen en water af te laten.

Met de pandemie van de pest (begin 14de eeuw) kromp de Europese bevolking, daalden de graanprijzen en was er een ernstige agrarische depressie. Er werd veel minder ingepolderd, veengebieden werden zelfs meren door de winning van turf. Dat droeg bij aan de groei van de steden en als na 1550 de Gouden Eeuw begint te gloren, is er een agrarische hausse met veel vraag naar luxere producten en investeren de kooplieden in het droogmalen van de polders zodat er landbouwgrond bijkomt. Na 1650 gaat weer neerwaarts, na 1750 weer veel beter en de jaren na 1850 staan bij boeren bekend als de champagnejaren met veel vraag uit de opengaande Engelse markt.

Mechanisme bleef zijn werk doen
Hoewel de graanaanvoer uit de Oekraïne en Rusland al toeneemt via de spoorwegen en dan ook nog Amerikaans graan naar Europa wordt verscheept, is er weer crisis. Slicher van Bath stopte met zijn studie in 1850, als door de spoorwegen en industrialisatie de landbouw ondergeschikt raakt in de economie. Maar het mechanisme bleef: de droogmaking van de Haarlemmermeer en de Zuiderzeewerken kwamen tot stand vanwege waterveiligheid, maar hoge voedselprijzen hielpen. En de overschotten in de EU waren mede reden om de Markerwaard toch maar niet in te polderen.

Sommige studies voorspellen nog jaren veel vraag naar bio-based producten en voedsel voor een groeiende wereldbevolking. Toch kan ook net als bij de hoge prijzen van 2008 er weer snel een kentering komen. Bottlenecks kunnen omzeild, nieuwe technieken (van precisielandbouw tot insecten en vertical farming) ingevoerd en land van Rusland tot Zimbabwe beter worden benut. De economische geschiedenis leert dat hoge prijzen zelden blijvend zijn, omdat ze investeringen oproepen.

Op korte termijn kun je als samenleving die hoge prijzen dus beter voor lief nemen, en vooral de mensen met lage inkomens helpen door hun inkomen aan te vullen. De prijzen blijven dan als signaal werken voor investeerders die het aanbod vergroten, waaruit lagere prijzen volgen.

Krijn J. Poppe

Krijn Poppe werkte bijna 40 jaar als econoom bij het LEI en Wageningen UR en vervult nu een aantal advies- en bestuursfuncties. Voor Boerenbusiness duikt hij in zijn boekenkast en bespreekt actuele ontwikkelingen aan de hand van klassiek geworden studies.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.