Meer richten op onbekend risico dan varkenscyclus

Prijzen lijken vaak net zo veranderlijk als het Nederlandse weer. Op zich trouwens niet zo verwonderlijk, want de weersverwachting bepaalt ook de oogstverwachting en dus de prijzen. De beweeglijke prijzen brengen kosten met zich mee: kopers en verkopers moeten zich steeds weer opnieuw oriënteren op wat de prijs is, en achteraf gezien (ver)kopen ze wellicht op het verkeerde moment. De standaard-economische theorie is dan ook dat beweeglijke prijzen ongewenst zijn, want ze brengen kosten met zich mee.

In de wereld van de financiering en belegging hebben economen dat zelfs als een scherpe afruil gedefinieerd: risico en rendement zijn twee kanten van de medaille. Wie wat meer risico loopt, wil een hoger rendement. Wie minder risico wil lopen met een veilige investering, gaat gemiddeld ook minder rendement maken. Waarbij risico dan voor het gemak maar gemeten wordt aan de variabiliteit van de inkomsten, in de regel de beweeglijkheid van de prijs.

Veel landbouweconomen hebben de neiging die prijsbewegingen niet alleen uitgebreid te onderzoeken, maar ook al snel te pleiten dat de overheid er wat aan moet doen. Toen we onlangs twee dagen in Milaan zaten te praten over dergelijk onderzoek heb ik daar toch maar eens wat vraagtekens bijgezet. Dat komt doordat ik van huis uit gewend ben aan de wereld van de consumptieaardappelen, waar we weten dat prijzen fluctueren. Vaak in een drie tot vierjarige cyclus.

En als je weet dat er vette en magere jaren zijn, dan kan je maatregelen nemen (zoals een voldoende eigen vermogen, termijncontracten of deelname in een pool naast al of niet beregenen bij droogte). Het zijn dus met name onvoorspelbare prijsbewegingen die slecht zijn, niet degene die je kunt verwachten.

Omdat veel productie in de Europese Unie met verzadigde markten te maken heeft - de productiviteit van de rassen gaat nog steeds vooruit en de machines worden steeds groter - moeten arealen vaak inkrimpen en bedrijven groeien. Daar helpen goede en slechte prijzen bij. In goede jaren kunnen de beste telers reserveren, nieuwe technologie kopen en hun bedrijf vergroten, in slechte jaren hebben bedrijven met een slechte cashflow een excuus om te stoppen.

De lage melkprijzen in deze periode illustreren dat: de uitbreiding van de productie in landen als Nederland, Ierland en Polen gaat snel, niet alle Franse boeren kunnen dat bijbenen. Zo gaat de productie zich concentreren in die streken waar die het goedkoopst kan worden geproduceerd. Begrijpelijkerwijs protesteren ze daar in Frankrijk tegen.

De historie van de aardappelteelt leert ook dat inmenging door de overheid niet per definitie aantrekkelijk is. Zo hadden de consumptieaardappeltelers altijd een vrije markt met hoge en lage prijzen. De fabrieksaardappeltelers hadden een vaste prijs, dat was aantrekkelijk bij een grote oogst, maar een kleine oogst werd niet gecompenseerd door hogere prijzen. Zo pakte een droog jaar heel verschillend uit voor beide groepen telers. Ik denk dat veel boeren ook liever wat meer rendement dan wat minder risico hebben, terwijl beleidsmaatregelen nog wel eens het omgekeerde bereiken.

Het is dus het onverwachte wat een probleem is. Dat zag je ook in de glasgroente: tot 2007 jarenlang vrij stabiele inkomens, zodat het idee ontstond dat een bedrijf toe kon met een lage solvabiliteit. Al in 2010 waren tuinders er achter gekomen dat de wereld is veranderd en begonnen ze per saldo fors af te lossen.

Ik denk dat onderzoekers en beleidsmakers zich dan ook veel meer moeten richten op de onverwachte risico’s dan op de bekende varkenscyclus. Zeker gezien ‘zwarte zwanen’ als klimaatrisico’s, besmettelijke dier- en plantenziekten en plotselinge geopolitieke veranderingen. Dergelijke onzekerheden zijn minder goed te meten en we weten niet met welke kans ze optreden. Daarmee zijn ze niet makkelijk verzekerbaar en ook minder goed onderzoekbaar. Onvoorspelbaar maakt ook onderzoekers onzeker, maar daar zou voor mijn collega’s en de onderzoekfinanciers juist de uitdaging moeten liggen.

Krijn J. Poppe
Econoom met een analyserende blik op de landbouw

Krijn J. Poppe

Krijn Poppe werkte bijna 40 jaar als econoom bij het LEI en Wageningen UR en vervult nu een aantal advies- en bestuursfuncties. Voor Boerenbusiness duikt hij in zijn boekenkast en bespreekt actuele ontwikkelingen aan de hand van klassiek geworden studies.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.