Wordt dierlijke mest weer het bruine goud?

"Cultuur begint bij de mest, omdat met mest landbouw mogelijk wordt en landbouw weer zekerheid biedt en zekerheid een grotere toegankelijkheid schept". Dit citaat van Albert Schweitzer heb ik uit het interessante boekje Stalmest en gier uit 1967. Wijze woorden van Schweitzer die ongetwijfeld zijn geïnspireerd door zijn verblijf als arts zo'n honderd jaar geleden in Afrika.

Ook in ons land was 100 jaar geleden mest onmisbaar voor enige oogstzekerheid. Voldoende mest was de beste oogstverzekering. Mijn grootouders boerden destijds op zandgrond in de Achterhoek. In het pachtcontract uit 1923 was standaard de bepaling opgenomen dat: "er geen mest verkocht, weggegeven of afgevoerd mag worden van de bouwplaats". Bij opzegging van de pacht mocht de voorraad hooi en stro meegenomen worden. De nog aanwezige voorraad mest moest op de bouwplaats blijven liggen.  

Het besef van mest als een onmisbaar product voor een goede landbouwproductie is al jaren ver weggezakt. Mestoverschotten en de negatieve gevolgen van mest voor het milieu en natuur domineren al een halve eeuw de politiek en de publieke opinie tot op de dag vandaag. Wordt 2022 het jaar van de omslag in denken over mest? De prijzen voor kunstmest zijn geëxplodeerd. Stikstof als meststof is al drie keer zo duur geworden. Fosfaat en kali twee keer zo duur. En dat in slechts twee jaar tijd en het einde is nog niet in zicht. Het wereldvoedselvraagstuk voor 10 miljard mensen is plotseling weer een belangrijk issue geworden.

Akkerbouwers betalen weer voor mest
De waarde aan mineralen in rundvee- en varkensdrijfmest is verdrievoudigd. Deze mestsoorten vertegenwoordigen nu een NPK-waarde van respectievelijk bijna € 20,- en € 28,- per ton. De vraag naar mest is stijgende. Dit voorjaar betaalden de eerste akkerbouwers sinds jaren weer voor mest. Hiermee is een belangrijke kentering in de mestmarkt in gang gezet. De waarde van mest is weliswaar nooit weggeweest, maar wel de financiële waardering als natuurlijke meststof. Als deze verandering doorzet, waar eindigt de vraaggestuurde mestafzet? Eén zwaluw maakt nog geen zomer, maar toch, gaan we het straks nog meemaken dat mest bij veehouders gratis wordt opgehaald? En volle mestopslagen op slot gaan tegen diefstal van mest? Als de kunstmestprijzen onbetaalbaar worden, kan dit zo maar eens gebeuren. Niet op korte termijn, maar misschien gaat het wel sneller in die richting dan gedacht.

Het is eigenlijk wel een prettige gedachte dat we dan in Nederland beschikken over een flinke hoeveelheid dierlijke mest voor bemesting van onze akkers en weilanden. Van de mest die over is, maken we exporteerbare bemestingsproducten. Dat is dan ook goed voor onze nationale betalingsbalans. Ik pleit niet voor stilstand en niets doen. Een meer duurzaam producerende veehouderij in combinatie met een beter verdienmodel blijft noodzakelijk, maar wel in een aangepast tempo. Politiek: blijf af van de omvang van de veestapel. De markt reguleert dit zelf wel. De veranderingen in de mestmarkt als gevolg van de toestand in de wereld, kunnen wel eens de resetknop worden van het nieuwe mest- c.q. stikstofbeleid. Een nieuwe en op z'n minst aangepaste visie is noodzakelijk. Mest is in deze visie eindelijk het 'bruine goud' waar in ieder geval veehouders zo lang op hebben gewacht.

Jaap Uenk

Jaap Uenk is eigenaar van adviesbureau Mestem en heeft meer dan 40 jaar ervaring in diverse functies in de Nederlandse mestsector.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.