Drijfmestverwerking: leren van lessen uit het verleden

Het nieuwe mestbeleid stelt voor om op termijn alle (overschot)mest van varkens-, kippen en vleeskalveren te verwerken. Mestverwerking moet hierbij een onmisbare schakel zijn op de weg naar een toekomstbestendige, emissiearme (kringloop)veehouderij. Maar in de praktijk blijkt volledige verwerking van drijfmest een weerbarstige materie met volop technische, financiële en marktrisico's. 

Zo'n 30 jaar geleden was de druk op de veehouderij ook groot om veel drijfmest te verwerken. Vóór 1995 moest er voor 6 miljoen ton verwerkingscapaciteit beschikbaar zijn, oplopend naar 20 miljoen ton in 2000. Stok achter deur was het dreigement van inkrimping van de veestapel. Bij deze immense opgave blekende grootste knelpunten de financiering, de aanvoer van mest en de lang durende vergunningenprocedures. Met een rotsvast vertrouwen in eigen kunnen en de nodige subsidies werd de grootschalige mestfabriek Promest (capaciteit 600.000 ton) in Helmond uit de grond gestampt. Helaas bleek de fabriek op eigen kracht niet rendabel en ging failliet.

Grote vraagmarkt
De huidige situatie vertoont gelijkenissen met 30 jaar geleden. De knelpunten van toen, zijn ook nu belangrijke struikelblokken bij het verwerken van drijfmest. Met wel een heel groot verschil: er heden ten dage een grote vraagmarkt voor verschillende bemestingsproducten in het binnen- en buitenland. Deze afzetketens met en zonder bewerking en verwerking, zijn een betrouwbare basis voor de huidige mestafzet.

Bij een krimpende veestapel daalt het mestaanbod en dalen hiermee tegelijk de mestafzetkosten voor veehouders. Deze ontwikkeling is al ingezet. Hierdoor neemt het verschil in kosten tussen het volledig verwerken van drijfmest en de gangbare mestdistributie verder toe. In een vrije mestmarkt wint mestverwerking de concurrentie op kosten niet van de mestdistributie. Bij mestdistributie kunnen de prijzen bovendien snel worden aangepast aan veranderingen, in de verhouding tussen het mestaanbod en de vraag naar mest. Mestverwerking heeft deze flexibiliteit niet.

Lagere afvoerkosten
De varkenshouderijsector hoopt op lagere afvoerkosten in haar voorgestane aanpak met meer mestverwerking. Zonder bewijs van lagere afvoerkosten kan wensdenken het vertrouwen schaden in mestverwerking. Een treffend voorbeeld uit het verleden. In 1990 stelden deskundigen 10 à 15 gulden per ton aan netto kosten voor grootschalige mestverwerking in het vooruitzicht. Op langere termijn kon het zelfs kostenneutraal (Uit: Evaluatie mestbeleid, LNV). De afloop van Promest enkele jaren later liet zien dat de werkelijkheid anders was. Dat moet niet opnieuw gebeuren.

Niets geeft meer risico's en werkt zo verlammend als onzekerheid. Voor mestverwerking moet er snel duidelijkheid komen over de beoogde transitie van minder drijfmest naar meer bewerkte en verwerkte bemestingsproducten voor een termijn van 20 jaar. De al bestaande mestverwerkers zitten om duidelijkheid te springen.

Dure lessen
Een integrale en samenhangende aanpak met (gecertificeerde) mestdistributie en -export geeft meer zekerheid voor onder meer lange termijn investeringen, innovaties en opbouw van nieuwe product-marktcombinaties. De dure lessen uit het verleden gelden ook nu nog. Veehouders willen toekomstperspectief. Bij een positief perspectief willen ze zeker tegemoet komen aan de vele maatschappelijke wensen. Dit kan alleen met meer zekerheid over een haalbare en betaalbare mestafzet.

Jaap Uenk

Jaap Uenk is eigenaar van adviesbureau Mestem en heeft meer dan 40 jaar ervaring in diverse functies in de Nederlandse mestsector.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.