Supermarkten bepalen ons inkomen niet

Steeds vaker hoor en lees ik dat het de schuld van de supermarkten is dat onze inkomens te laag zijn. Scherpe inkoop, machtsconcentratie en monopolisten zijn veel gehoorde argumenten. Maar is dat ook zo?

Dat we leven in een land waar de kostprijs hoog ligt, is een waarheid als een koe. De kosten van grond en arbeid zijn hoog, evenals de teelt- en productiekosten. Gelukkig is onze productie hoog en van een uitstekende kwaliteit. Samen met een efficiënte verwerkende industrie en een uitmuntende infrastructuur, resulteert dit erin dat een groot deel van onze producten kan worden geëxporteerd. Wat wij als Nederland produceren, is zeer gewild in grote delen van de wereld. Zonder export is er geen Nederlandse landbouw in de huidige vorm, zoals wij die kennen.

Ongelofelijke prestatie
Onwaarschijnlijke exportcijfers op het gebied van zuivel, groenten, bloemen, aardappelen, uien (meer dan 90%) en tal van andere producten. Een ongelofelijke prestatie. Zeker als je beseft dat de sector de laagste milieufootprint ter wereld heeft. Het is niet de lokale markt die ons inkomen vormt, maar juist de mate van export in combinatie met het marktaanbod.

Al een relatief kleine verlaging van aanbod, bijvoorbeeld door het weer, leidt tot een aanzienlijke prijsverhoging. Ook de supermarkten hebben bij hun inkoop te maken met het spel van vraag en aanbod. En ja, ze hebben een sterke onderhandelingspositie door hun omvang en beperkte aantal. Maar het gaat veel te ver om te stellen dat de supermarkten alleen verantwoordelijk zijn voor de benarde situatie van veel boeren. Al kan dat natuurlijk individueel anders liggen.

In markt verdiepen
Ik constateer, en ik begrijp dat ik het hard stel, dat velen zich eerst maar eens in markten moeten verdiepen. Ook hoe prijzen tot stand komen door marktwerking, voordat je iedereen en alles de schuld geeft. Verdiep je hoe productstromen lopen. Wat en waar en hoeveel wordt er geproduceerd en wat doet dat met de prijs? Local-for-local is per definitie slecht voor de Nederlandse boer en tuinder. Als je daar geen kennis van hebt, kan je ook niet met de goede oplossingen komen.

Mijn voorganger Aike Maarsingh zei ooit ‘als er markt is voor 100 fietsen moet je er niet meer dan 99 maken.’ Politici doen er goed aan deze marktanalyse tot zich te nemen en zo inzicht te krijgen hoe de land- en tuinbouw werkelijk werkt. En deze kennis te gebruiken als zij weer over maatregelen spreken en deze ook willen opleggen.

Spoedcursus landbouw
Ook eurocommissaris Frans Timmermans is aan te raden een spoedcursus landbouw te nemen. Zijn immense Green Deal is een hervorming van de Europese landbouw en gaat gepaard met enorm veel maatregelen en kosten. En afgezien van de vraag wie dat allemaal gaat betalen, wat betekent het voor de concurrentiepositie van de Europese boer op de wereldmarkt? Het kan toch niet zo zijn dat straks landbouwproducten de EU binnenstromen die zijn geteeld op een voor ons niet geaccepteerde wijze en/of zijn behandeld met middelen die bij ons niet mogen worden gebruikt? Tenzij er natuurlijk een verborgen agenda is die wij niet kunnen ontrafelen.

Wat te doen als boeren? We kunnen proberen de hoeveelheid te regelen. Maar is het waarschijnlijk dat boeren dat met elkaar kunnen en willen? Wie springen er nog harder uit de kruiwagen dan kikkers? Nou, dat zijn boeren. Trouwens, het is nog maar zeer de vraag of ons die ruimte, ondanks kleine toezeggingen, werkelijk wordt gegund.

Een gelijk speelveld
Een andere mogelijkheid is weer terug naar een Europees beleid met gereguleerde markten. Dat wil zeggen: het volume reguleren samen met minimumprijzen en grensbescherming. En ja, hoe waarschijnlijk is dat? Als ze in Brussel toch majeure maatregelen nemen die alle boeren in de EU aangaan, is het wellicht de enige optie. Zeker als er in andere werelddelen op een andere wijze wordt geproduceerd dan hier. Het minimale waar we recht op hebben is toch wel een gelijk speelveld.

Jaap Haanstra

Jaap Haanstra is akkerbouwer in Luttelgeest en voorzitter van Stichting AgriFacts. Daarnaast heeft hij zich de afgelopen 30 jaar ingezet voor diverse landbouworganisaties. Haanstra schrijft zijn columns op persoonlijke titel.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.