Is kunstmesttaks ondoordacht?

Er is onlangs een motie van GroenLinks aangenomen door de Tweede Kamer met het verzoek aan minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om een heffing op stikstofkunstmest te overwegen. Maar, volgens mij hebben ze deze niet goed doordacht. Ik zal proberen wat op een rijtje te zetten.

Allereerst wil ik ingaan op de opmerking dat het kunstmestgebruik in de Nederlandse landbouwsector sinds 1990 ongeveer gehalveerd is. Echter, ondanks die halvering is er kennelijk nog steeds een mineralenoverschot. Alleen daarover is al een heel boek te schrijven, maar ik houd het hier alleen even bij stikstof.

De cijfers
De totale hoeveelheid stikstof in het Nederlandse voedselsysteem is in dit opzicht interessant. De aanvoer hiervan vindt met name plaats door krachtvoer (423 miljoen kilo), kunstmest (245 miljoen kilo), via de lucht (23 miljoen kilo) en 17 miljoen kilo wordt op andere manieren aangevoerd. Deze gegevens stammen uit 2015. 

De afvoer van de stikstof vindt vooral plaats via dierlijke productie (208 miljoen kilo), meststoffen buiten de landbouwsector (90 miljoen kilo) en via plantaardige producten (84 miljoen kilo). Daarnaast is het verlies naar de bodem zo'n 242 miljoen kilo en verdwijnt 90 miljoen kilo in de lucht. De rest (circa 370 miljoen kilo) blijft in het voedselsysteem zitten, vooral in de vorm van plantaardige producten en ruwvoer.

Wie worden de dupe van heffing?
Als we dan naar de heffing kijken, dan zijn degenen die stikstofkunstmest gebruiken de dupe van de taks. Immers, zij moeten betalen. Dat zijn niet alleen plantentelers, maar ook de meeste melkveehouders. Daarbij zal het volgende gelden: hoe minder intensief, hoe meer je moet betalen. Dit omdat je niet of minder mest afvoert en kunstmest gebruikt. Kortom, als je de maatschappelijke discussie volgt, dan wordt de meest gewenste vorm van dierhouderij het meest gestraft.

Het is bijzonder om te moeten constateren dat de intensieve veehouderij er het beste mee wegkomt. Daar wordt namelijk geen stikstofkunstmest gebruikt en vindt juist veel afvoer via mest plaats. Zelfs als die afvoer door een heffing wat minder gaat kosten, zouden zij er positief uitkomen.

Circulaire landbouw
Minister Schouten wil graag naar een circulaire landbouw toe. Afgezien van het feit dat je daar al een enorme boom over kan opzetten, is het opmerkelijk dat de grootste bron van stikstof (krachtvoer), voornamelijk uit de import, buiten schot blijft. Datzelfde geldt ook voor de sector die het minst grondgebonden is. Als je daarover nadenkt, dan is het nog opmerkelijker dat de motie van GroenLinks afkomstig is.

Wellicht is het mij ontgaan (door mijn ploegwerkzaamheden) dat men een enorme beleidszwaai heeft gemaakt en de intensieve veehouderij een warm hart is gaan toedragen. Laat in ieder geval helder zijn: ik ben niet tegen de intensieve veehouderij. Sterker nog, ik omarm deze moderne, diervriendelijke en op de maatschappij ingaande vorm van landbouw.

We moeten ons goed beseffen dat deze vorm goed past in een circulaire landbouw. Ik probeer dus slechts de effecten van de ondoordachte motie aan te geven en constateer dat er alleen maar verliezers zijn.

Zal er bij heffing veel veranderen?
Als ik naar ons bedrijf kijk, wat ik met mijn 2 zonen run, dan passen we dierlijke mest toe waar het kan en kiezen we de soort die het beste past. Dat is sterk afhankelijk van het weer en de gesteldheid van de bodem; structuurbederf moet in het zaai- en pootseizoen minimaal zijn. Kortom, de omstandigheden zijn bepalend. Ook de gedeelde giften, buiten de granen, zijn in de andere gewassen praktisch onuitvoerbaar (bijvoorbeeld vanwege bladverbranding).

De motie is een gruwel en zal louter verliezers tot gevolg hebben. Ik roep alle boeren op (van extensief tot intensief) om elkaar nu te steunen en samen op te trekken. Wanneer we dat niet doen, dan worden we tegen elkaar uitgespeeld en zal ons deel kommer en kwel zijn.

Tjonge, dan ik het nog mag aanschouwen dat GroenLinks de intensieve veehouderij omarmt. De wonderen zijn de wereld dus nog niet uit.

Jaap Haanstra

Jaap Haanstra is akkerbouwer in Luttelgeest en voorzitter van Stichting AgriFacts. Daarnaast heeft hij zich de afgelopen 30 jaar ingezet voor diverse landbouworganisaties. Haanstra schrijft zijn columns op persoonlijke titel.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.