Stand economie: licht aan het einde van de tunnel

Op veel plaatsen is het nog donker in deze coronapandemie, maar er is licht aan het eind van de tunnel. Het drama op Schiphol duurt nog voort, maar de verwachtingen voor Duitsland verbeteren. De Fed verhoogt groeiraming 2021 fors, maar krapper monetair beleid nog ver weg. En wat gaat het herstelplan voor de Nederlandse economie inhouden?

Toen de pandemie vorig jaar uitbrak stortte het internationale vliegverkeer ineen. Een jaar later is het nog steeds treurig gesteld met deze sector. Dat geldt zeker voor Schiphol. Het aantal passagiers dat in februari door Schiphol ging lag 89,3% lager dan een jaar eerder, het aantal vluchten was 69,6% lager. Overigens laten de cijfers van Schiphol wel mooi zien hoe het in de economie toegaat.

Terwijl de aantallen vluchten en passagiers veel lager zijn dan een jaar geleden, is het vrachtverkeer juist gegroeid. Dat laat zien dat we toch meer 'spullen' gebruiken. Die cijfers zijn consistent met de wereldhandel. Misschien profiteert de luchtvaart ook wel van de problemen in de zeescheepvaart. Als vuistregel kan je aanhouden dat in volume ongeveer 10% van de wereldhandel door de lucht gaat en 30% in waarde.

Het eerste plaatje hieronder gaat de komende maanden spectaculair veranderen. Want in maart en vooral april gaan we vergelijken met de maanden in 2020 waarin de hele boel inklapte. De jaar-op-jaar procentuele mutaties schieten dan omhoog. Een dergelijk effect zagen we bijvoorbeeld deze week in China. Daar bleek de industriële productie in februari 35,1% hoger te liggen dan in februari 2020. De detailhandelsomzetten waren 33,8% hoger. Maar ja, veel zegt dat allemaal niet.

Dat het buiten Europa beter gaat, blijkt uit het volgende plaatje dat het aantal commerciële vluchten wereldwijd laat zien. Daar is de laatste weken duidelijk sprake van enige verbetering. Die verbetering komt vooral door de VS en Azië.

En dat de handel tussen de VS en China aantrekt, blijkt uit de cijfers van de havenautoriteit van Long Beach, de op één na grootste containerhaven in de VS. Het aantal binnenkomende volle containers (in TEUs, 20-ft equivalent units) lag in februari ruim 50% hoger dan een jaar eerder. In de volgende grafiek staat het 3-maands voortschrijdend gemiddelde afgebeeld.

De logistieke verstoringen in de wereld zijn bekend. Containers staan niet op de plaats waar ze nodig zijn. Dat heeft geleid tot exorbitant hoge vrachtprijzen en tot problemen met leveringen. De oplossing is uiteraard het verslepen van lege containers. Het volgende plaatje suggereert dat dat proces gaande is. Het aantal lege containers dat uit de haven van Long Beach vertrok, was in februari ruim 71% hoger dan een jaar eerder. (Ook onder normale omstandigheden vertrekken er veel lege containers uit Long Beach, doordat de VS een groot handelstekort heeft met Azië).

Hier komen de effecten van de Amerikaanse steunpakketten
Het steunpakket van de nieuwe Amerikaanse regering van $1.900 miljard is inmiddels in wetgeving vastgelegd en komt spoedig tot uitvoering. Dat gaat de Amerikaanse economie een behoorlijke impuls geven. Dat doet het stimuleringspakket van december ook al.

Diverse indicatoren geven inmiddels blijk van een groeiversnelling. De zogeheten Philly Fed index, een maatstaf van het ondernemersvertrouwen in het district van de Philadelphia Fed, steeg in maart naar 51,8 van 23,1 in februari. Het maartcijfer was het hoogst in 50 jaar. De stijging werd vooral gedragen door een veel positievere blik van ondernemers op hun orderpositie.

De Europese economie is duidelijk zwakker. De EU ligt een stuk achter met de uitrol van de corona vaccinaties. Desondanks verbeterden in Duitsland in maart de 2 belangrijkste reeksen van de zogeheten ZEW-index. Deze meet het vertrouwen in de economie onder analisten. De beoordeling van de huidige situatie blijft fors negatief, maar steeg wel van -67,2 in februari naar -61,0. En de verwachtingen omtrent het herstel zijn hooggespannen. Die reeks steeg van 71,2 naar 76,6.

Powell doet zijn uiterste best, maar de markten blijven onzeker
Ik mag altijd graag kijken naar de persconferenties van Fed-voorzitter Jay Powell. Deze week was het weer zover. Uiteraard bracht de Fed geen veranderingen aan in het rentebeleid of het opkoopbeleid. Maar bij die persconferenties gaat het erom wat Powell precies zegt. Hij doet altijd geweldig zijn best om het allemaal goed uit te leggen.

Dit zijn de belangrijkste boodschappen. De vooruitzichten voor de economische groei zijn sterk verbeterd sinds december. In december voorspelden de beleidsmakers nog een groei dit jaar van 4,5%, nu is dat 6,2%. De inflatie gaat de komende tijd oplopen, maar dat is tijdelijk en het is geen reden het monetaire beleid te verkrappen. De Fed is nog ver verwijderd van de doelstellingen: 2% inflatie en maximale werkgelegenheid.

Powell hamerde erop dat nog altijd zo'n 9 miljoen mensen geen baan hebben die dat een jaar geleden wel hadden. Dat rechtvaardigt een voortzetting van het zeer ruime monetaire beleid. De Fed gaat de rente pas verhogen wanneer: a. maximale werkgelegenheid is gerealiseerd, b. inflatie daadwerkelijk 2% bedraagt en c. wanneer er een realistisch perspectief is dat de inflatie gedurende enige tijd de doelstelling van 2% in bescheiden mate overtreft.

Financiële markten weten niet helemaal goed wat ze daarmee aan moeten. Enerzijds is een ruim monetair beleid positief, maar marktparticipanten willen er ook zeker van zijn dat inflatie niet de kop op steekt als in de jaren '70. En als dat onverhoopt dreigt, dan willen zij erop kunnen vertrouwen dat de Fed niet te lang wacht met het verkrappen van het monetaire beleid. Per saldo is de Amerikaanse kapitaalmarktrente deze week weer verder opgelopen.

Herstelplan Nederland
Premier Rutte heeft geopperd om na de verkiezingen eerst een herstelplan voor de economie te formuleren. Vanuit het bedrijfsleven werd er positief op gereageerd. Maar wanneer je zoekt naar details, zoals waar zoiets uit zou moeten bestaan, vind je weinig concreets. Deels komt dat mijns inziens doordat Rutte wel een herstelplan heeft aangekondigd, maar niet heeft gedefinieerd wat het exacte doel van dat plan moet zijn.

Moet het zich richten op de korte termijn, dus op het zo soepel mogelijk omschakelen van een deels gesloten naar een vrije economie? Of moet de nadruk liggen op aandacht voor meer structurele onderliggende uitdagingen? Of gaat het misschien om allebei? In ieder geval lijkt het mij logisch dat de regering met diverse vertegenwoordigende organisaties in gesprek gaat om uit te zoeken waar de bedrijven problemen verwachten en hoe die kunnen worden aangepakt.

Het is evident dat er logistieke verstoringen zijn in de wereld. Wanneer sectoren die grotendeels stilliggen weer opengaan, kunnen daar mogelijk problemen ontstaan. Wat de overheid daar aan kan doen, is mij niet direct duidelijk.

Dat de liquiditeitspositie van veel MKB-ers zwak is, is evident. Dat is een groot probleem. Wanneer de economie weer opengaat, is er behoefte aan werkkapitaal. Doordat veel ondernemers door hun financiële reserves zijn, kan bankkrediet moeizaam worden verkregen. Een herstelplan moet hierop inspelen. Minder urgent, maar niet onbelangrijk is dat veel ondernemers hun pensioenvoorziening hebben leeggemaakt. Het zou verstandig zijn om ondernemers in staat te stellen deze de komende jaren weer op te bouwen.

Hoe dit verder gaat, valt nog niet te overzien. Een herstelplan lijkt mij een goed idee. Maar dan moet iedereen het wel eens zijn over de doelstellingen, enzovoort. Wordt vervolgd.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.