Overheid weegt grootste stikstofbron niet mee

Natuur krijgt stikstof aangevoerd vanuit de lucht (afkomstig vanuit landbouw, industrie, logistiek). De omvang van deze bron wordt tot op de gram becijferd, elk jaar opnieuw. Maar natuur krijgt óók stikstof aangevoerd vanuit de eigen bodemvoorraad. Dit is nog wel de grootste stikstofbron, die niet wordt gekwantificeerd en meegewogen in het stikstofbeleid

Verstoring van de natuurbodem, zoals wateronttrekking en ontbossing, jaagt de vrijgave van stikstof uit de bodemvoorraad aan. De omvang van deze substantiële stikstofbron wordt niet in beeld gebracht, maar juist buiten beeld gehouden. Dit is merkwaardig, aangezien deze stikstof net zo goed van invloed is op stikstofgevoelige natuur.

Farmers Defence Force wist in april een grote hoeveelheid metingen in Drentse natuurgebieden in de openbaarheid te krijgen, via een WOB-procedure. Uit deze metingen blijkt dat niet stikstofdepositie, maar de aanvoer van stikstof uit de eigen bodemvoorraad de grootste stikstofbron is.

Natuur stapelt zelf veel stikstof
Waar komt stikstof die natuur vermest en verzuurt vandaan? De natuur stapelt zelf heel veel stikstof. De totale stikstofdepositie in de afgelopen 100 jaar bedraagt 2.400 kilo per hectare. Uit metingen in 286 natuurbodems in de Provincie Drenthe blijkt dat er alleen al in de bovenste 10 cm van de grond duizenden kilo's stikstof liggen opgeslagen: 3.000 kilo per hectare  (droog bos, droge heide), 4.000 kilo/ha (vochtig bos, vochtige heide) tot 10.000 kilo/ha (hoogveen, moeras). In de laag eronder zit nog veel meer stikstof, volgens literatuur. Veel meer dus dan er in 100 jaar is neergeslagen.

Uit literatuur van de vorige generatie stikstofonderzoekers blijkt dat natuur heel veel stikstof (N2) uit de lucht bindt. In stikstofarme grond kan het gaan om wel 60 tot 80 kilo per hectare per jaar. Dit doen bodemorganismen. Zolang deze stikstof wordt opgeslagen, is er niks aan de hand. Dat wordt anders als die vrijkomt. Dat gebeurt bij bodemverstoringen, meestal het gevolg van beleidskeuzes van overheid en/of natuurbeheerder.

Wanneer komt de stikstof vrij uit de bodemvoorraad?
De bodemvoorraad stikstof ligt in principe veilig opgeslagen, vastgelegd in organische stof. En is bijna niet beschikbaar voor planten en kan dus geen kwaad voor stikstofgevoelige natuur. Door verstoringen van de bodem (in het verleden en heden), komt die stikstof vrij. De organische stof wordt dan versneld afgebroken. Het gaat in de provincie Drenthe jaarlijks om hoeveelheden stikstof van naar schatting 30 tot 250 kilo per hectare, die vrijkomen uit de bodemvoorraad.

Dit is (veel) meer stikstof dan wordt aangevoerd vanuit de emissies van landbouw, industrie en logistiek (tezamen jaarlijks 22,5 kilo per hectare). Activiteiten die de stikstofvrijgave langjarig of misschien wel permanent aanjagen zijn onder meer het wijzigen van de waterhuishouding,  waterwinning of wateronttrekking, kappen van bos of het omvormen van natuur.

Stikstofbron buiten beeld
De overheid houdt dus deze grootste stikstofbron buiten beeld. De grootste stikstofbron wordt niet gekwantificeerd en niet meegewogen in het stikstofbeleid, terwijl de omvang van deze bron relatief gemakkelijk is te meten en te monitoren. Het doel van het natuurbeleid is een goede staat van instandhouding. Als naar de invloed van stikstof wordt gekeken, moeten alle stikstofbronnen worden meegeteld die van invloed zijn. Het is niet terecht een substantiële stikstofbron buiten beeld te houden.

Het miljarden kostende maatregelenpakket om de deposities vanuit landbouw, industrie en logistiek terug te dringen, kan nooit tot een meetbaar resultaat leiden als winsten worden tenietgedaan door grotere verliezen. De stikstofwinst van de 100-kilometermaatregel voor het verkeer bedraagt jaarlijks circa 0,3 kilo per hectare. Deze winst wordt tenietgedaan door verlies van stikstof uit de bodemvoorraad van jaarlijks 30 tot 250 kilo per hectare.

Afbraak bodemvoorraad
Beleidsondersteunende instituten, NGO's en natuurorganisaties hebben buitengewoon veel haast met maatregelen die 0,3 tot 5 kilo stikstofwinst opleveren en schreeuwen hierover moord en brand. Maar zij houden zich stil over de veel grotere stikstofbron: de afbraak van de bodemvoorraad. Het verschil in aandacht correleert met het beschikbare budget. 

De transparantie op het stikstofdossier is ver te zoeken. Mijn ervaring is dat veel gegevens achter worden gehouden. Ook Provincie Drenthe had de metingen in 286 natuurbodems, die de aanvoer van stikstof uit de bodem zelf in beeld brachten, niet openbaar gemaakt. Er moest een WOB-procedure aan te pas komen om de data beschikbaar te krijgen.

Geesje Rotgers

Onderzoeksjournalist in de agrarische sector

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.