Krijgt bedrijfsopvolger nog altijd bedrijfseigendom?

In de agrarische sector was (en is) het vaak een automatisme; de bedrijfsopvolger krijgt na jaren van dienst in de maatschap of vennootschap onder firma (vof) het recht om het bedrijf met alle grond, gebouwen, vee en machines over te nemen en voort te zetten.

Het bovenstaande gaat dan wel tegen een koopsom die het hem of haar mogelijk maakt om het bedrijf op een lonende wijze voort te zetten. Dat is een andere (vaak lagere) prijs dan een koper van buiten het bedrijf en de familie voor het bedrijf moeten betalen. Echter, de broers en zussen van de bedrijfsopvolger worden hiermee benadeeld. Al berusten zij zich vaak, omdat het de wens van vader en moeder is en de bedrijfsopvolger het familiebedrijf voortzet.

Tijden veranderen
Echter, de tijden veranderen. Het tot zijn/haar pensioen voortzetten van het bedrijf door de bedrijfsopvolger is niet te garanderen. Ook heeft het bedrijf soms een zodanige omvang gekregen dat het feitelijk het niveau van een familiebedrijf is ontstegen. Dat betekent dat het automatisme, waarin de bedrijfsopvolger de eigenaar wordt en als enige de voordelen daarvan geniet, aan een heroverweging toe is.

Het gaat om een heroverweging voor zowel de familie als de adviseurs en andere erfbetreders die hun zegje op het bedrijf doen. In dit proces kan (in een individuele situatie) de uitkomst zijn dat de bedrijfsopvolger nog steeds de (enige) eigenaar moet worden. Echter, de uitkomst kan ook anders zijn. Ik noem hieronder 2 mogelijkheden waaraan gedacht kan worden.

1. Meerwaardeclausule voor onbepaalde tijd
Het is gebruikelijk (en ook vanuit fiscaal optiek wenselijk) dat er bij een bedrijfsoverdracht een meerwaardeclausule wordt opgenomen. Op basis van de clausule moet de bedrijfsopvolger met in ieder geval zijn ouders afrekenen over de meerwaarde die hij of zij realiseert boven de prijs die is betaald. De clausule is vaak beperkt in de tijd; zo is het denkbaar dat een dergelijke clausule geen beperking in de tijd krijgt. Vanzelfsprekend moet er dan rekening worden gehouden met de investeringen die de bedrijfsopvolger in de loop der jaren heeft gedaan.

2. Meerdere eigenaren
Bij de bedrijfsoverdracht is het ook denkbaar dat de bedrijfsopvolger niet alleen de eigenaar wordt, maar dat zijn broers en zussen mede-eigenaar worden van het bedrijf. Natuurlijk met afspraken over zeggenschap, de arbeidsbeloning en het investeringsbeleid. De 'echte' bedrijfsopvolger moet wel kunnen ondernemen; zo veel als mogelijk op de door hem of haar voorgestane wijze. Echter, het vermogen dat aanwezig is in het bedrijf wordt, volgens een bepaalde verdeelsleutel, verdeeld tussen de kinderen. Dit op het moment dat er sprake is van een realisatie van dit vermogen.

Complexe materie
Dit maakt het proces van de bedrijfsopvolging en onderneming nog wat complexer. Er moet een soort familiestatuut worden opgesteld waarin de afspraken worden vastgelegd en daar moet vervolgens over gesproken worden. Een dergelijk gesprek over de bedrijfsoverdracht kan meerdere emoties losmaken die de onderlinge verhoudingen onder druk kunnen zetten.

De vraag is overigens of dit laatste in de toekomst niet zou zijn gebeurd als uitsluitend de bedrijfsopvolger het gerealiseerde vermogen in zijn zak had mogen steken. Natuurlijk brengt dit kosten met zich mee, maar dat mag bij een belangrijk proces als de bedrijfsoverdracht nimmer een argument zijn om deze weg niet in te slaan.

Een belangrijk voordeel van de bovenstaande mogelijkheden is dat de ouders de kinderen een min of meer gelijk gedeelte van hun vermogen kunnen geven. Vaak doet dit meer recht aan de onderlinge verhoudingen en sluit dit beter aan bij de wens van de ouders. Overigens betekent het wel dat er tijdig moet worden voorgesorteerd op de bedrijfsoverdracht, omdat alle kinderen hierin een rol moeten krijgen.

Erik Marcus

Erik Marcus is eigenaar van Remie Fiscaal Juridisch Adviesbureau, een adviesbureau voor agrarisch ondernemers. Hij komt graag met innovatieve en grensverleggende oplossingen, zeker als daar fiscaal voordeel mee te behalen is.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.