Pas grondfinanciering aan en maak miljarden vrij

Protesterende agrarische ondernemers hebben in de maand oktober publiek en politiek hard wakker geschud over het stikstofprobleem. Een veel fundamenteler probleem blijft echter volledig onderbelicht: de huidige financieringsstructuur van de grondgebonden agrarische sector deugt niet. Die moet echt op de schop.

In juli 2017 kwam de kabinetsbrief 'Natuurinclusieve landbouw' uit. Bewust werd er in deze brief geen beleid geformuleerd, maar wel een bredere toekomst, geschetst voor natuurinclusieve landbouw. Tijdens een workshop van het Nationaal Groenfonds in dat zelfde jaar bleek dat agrarische ondernemers de omslag naar natuurinclusieve landbouw best willen maken. Vanwege de beperkte financiële mogelijkheden en middelen lukt dit vaak niet.

Het Nationaal Groenfonds en het Planbureau voor de Leefomgeving besloten daarop samen met een aantal andere stakeholders een onderzoek te doen naar de financieringsbehoefte van de natuurinclusieve landbouw. Al is de tweede fase van dit onderzoek nog niet is afgerond, durf ik al wel een voorschot te nemen op de uitkomsten.

Grond slijt niet
Veel agrarisch ondernemers hebben namelijk pittige bestaande financieringsverplichtingen, waardoor er weinig liquiditeiten overblijven om echt te verduurzamen en te extensiveren. Weliswaar zijn de rentetarieven de laatste jaren gedaald, de aflossingsverplichtingen zijn dat zeker niet. Sterker nog, Basel III heeft de banken genoodzaakt looptijden van leningen in te korten en aflossingsvrije grondfinancieringen in de ban te doen.

Grond 'slijt'niet, stelt het Nederlands burgerlijk wetboek. Boekhoudkundig afschrijven erop mag niet, aflossingen op de grondfinanciering moeten dus uit de vrije cash flow worden opgehoest. Bijna elk grondgebonden landbouwbedrijf worstelt hiermee. Tel daarbij op dat in ons dichtbevolkte land de grondprijzen torenhoog zijn en het moge duidelijk zijn dat vernieuwing, extensivering en verduurzaming nauwelijks uitvoerbaar zijn.

Snel vlottrekken probleem
Samenwerking tussen de agrarische sector, de overheid, de politiek en de pensioenfondsen moet dit probleem snel kunnen vlottrekken, maar hoe? In het Financieel Toetsingskader (FTK), onderdeel van de pensioenwet, zijn de wettelijke financiële eisen vastgelegd die gesteld worden aan pensioenfondsen. Alleen beleggingen in Nederlandse of Duitse staatobligaties worden als risicomijdend gezien. Vandaag de dag halen de pensioenfondsen een negatief rendement op deze staatsobligaties.

Pensioenfondsen en grondgebonden agrarisch ondernemers zijn enorm geholpen als de wettelijke financiële eisen in de pensioenwet worden aangepast, zodat ook financiering op landbouwgrond beschouwd wordt als risicomijdend. Grondgebonden agrarische ondernemers kunnen vervolgens verhandelbare 30-jarige hypothecair gedekte nulcouponobligaties (covered zero bonds) gaan plaatsen bij de pensioenfondsen, waarbij uiteraard de bankiers als intermediair kunnen optreden.

Landbouwgrond afsnoepen
Of de plaatsing van de 30-jarige covered zero bonds boven pari, onder pari of a pari wordt gedaan, hangt af van de situatie op de geld- en kapitaalmarkt en de hoogte van de dekking. Zo kan één covered zero bond met een nominale waarde van €50.000 worden gedekt door één hectare grond met een waarde van €75.000. Pas na 30 jaar ontstaat er voor de uitgever van de obligatie een verplichting om het gehele bedrag (kan meer of minder dan € 50.000 zijn) af te lossen of te herfinancieren.

Over de waardeontwikkeling van landbouwgrond valt overigens veel te zeggen. Feit is dat er elk jaar landbouwgrond wordt 'afgesnoept'voor andere bestemmingen, waardoor op lange termijn de prijs van landbouwgrond gegarandeerd stijgt. Uiteraard wel met tijdelijke prijscorrecties.

Mismatch verdwijnt
Gedurende de looptijd van de covered zero bond heeft de agrarisch ondernemer geen enkele financieringslast, waardoor de mismatch tussen afschrijvingen en aflossingen verdwijnt. De vrije cash flow kan zodoende volledig worden ingezet om te investeren in duurzame innovaties. Het pensioenfonds heeft tegelijkertijd een veilige haven gevonden voor een deel van de pensioengelden en heeft een beter rendement dan op Nederlandse staatsobligaties.

Als de Nederlands politiek en overheid het voortouw durft te nemen om een dergelijke grondfinanciering mogelijk te maken, dan worden jaarlijkse vele miljarden gemobiliseerd die kunnen worden ingezet voor verduurzaming en extensivering. Zonder dat daar de belastingbetaler de dupe van wordt. Tegelijkertijd wordt een grote bijdrage geleverd aan de gewenste stikstofreductie!

(Dit is deel I. Dit artikel verscheen eerder in het Financieele Dagblad op 11 november 2019. Deel II verschijnt binnenkort).

Dik Kruijthoff

Dik Kruijthoff is managing partner bij Novifarm in Numansdorp, een integraal samenwerkingsverband van akkerbouwbedrijven

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.