Laten we 'boeren' met verstand

De overheid en boerenorganisaties hebben zich de laatste decennia ingespannen om het belang van de agrosector zo groot mogelijk voor te stellen en dit hard van de daken geschreeuwd. Nederland is immers kampioen exporteur van agroproducten en dat is iets om trots op te zijn. Voor milieuorganisaties een dankbare voorzet om mistanden in de agrosector te benoemen en de boeren weg te zetten als een plaag voor de burgerij.

De stijgende voedselprijzen en dreigende schaarste aan tarwe en oliën, als gevolg van de oorlog die Rusland voert, heeft nog niet gezorgd voor een omslag in ons denken. Nederland is een rijk land en verreweg de meeste Nederlanders ondervinden hiervan geen hinder. De schappen in de supermarkten zijn gevuld, de terrassen zitten vol en we consumeren er flink op los. De economisch frisse herfst en de gasarme winter zijn nog ver weg nu de zon volop schijnt. Eten en energie is er immers genoeg, is het algemene gevoel. De autoloze zondag is geschiedenis, net zoals de lege schappen die we alleen uit de DDR-archiefbeelden kennen.

Nederland is een meester in het oppoetsen van haar landbouwimago, maar de Nederlander weet eigenlijk niet dat dit pure verfraaiing is om ons kleine land wat groter voor te stellen in de wereld. Jaarlijks verschijnt van de hand van Wageningen Economic Research en het CBS het rapport over de ontwikkeling van de Nederlandse handel in landbouwgoederen. Steevast verschijnen dan berichten in de media waarbij ons wordt ingeprent dat Nederland, na de VS, de tweede landbouwexporteur is in de wereld!

Wie iets dieper graaft in de cijfers, ziet al snel dat dit plaatje niet klopt. We zijn niet eens zelfvoorzienend!

Bijna 30% van onze landbouwexport komt Rotterdam binnen en gaat direct door naar de omliggende landen. Zonder deze wederuitvoer van sierteeltproducten, machines en dergelijke blijft nog de helft van de exportwaarde over, oftewel €49 miljard. We importeren echter veel meer agroproducten, namelijk voor ruim €67 miljard. Dat is niet vreemd wanneer iemand eens goed kijkt naar zijn eigen boodschappenlijstje. Ruim 60% van het eten dat we dagelijks nuttigen komt uit het buitenland. Rijst, spaghetti, avocado, sinaasappelen, koffie, thee, specerijen en vele andere producten waar ons klimaat niet geschikt voor is om die te verbouwen in de volumes die dagelijks nodig zijn.

Verantwoordelijkheid in wereldwijd voedselsysteem
Wie dit beziet, kan niet anders dan concluderen dat we deel uitmaken van een wereldwijd voedselsysteem waarin wij ook een bredere verantwoordelijkheid hebben. Niet alleen ten faveure van onszelf maar ook ten aanzien van de medebewoners van deze planeet. Door onze unieke ligging aan het einde van de Rijndelta beschikken we nu eenmaal over uitstekende omstandigheden om landbouw te beoefenen. Door de eeuwen heen heeft dit geleid tot een productieniveau dat tot het hoogste ter wereld behoort en tot bedrijven die door de best geschoolde boeren worden geleid.

De organische ontwikkeling die de agrosector heeft doorgemaakt, wordt bedreigd door interventies met een kortetermijndoel, namelijk stikstofreductie om andere economische sectoren niet te laten vastlopen. De politieke bril dwingt tot een puur nationale blik, terwijl de afspraken in het Klimaatakkoord van Parijs en de Europese Greendeal een grensoverschrijdend karakter hebben. Niemand zal nog kunnen ontkennen dat er een klimaatprobleem is en dat we de uitstoot van CO2 moeten reduceren, net zoals de hoeveelheid stikstof en fijnstof. Er zijn echter meer problemen die vragen om een oplossing, zoals de voedseltekorten die in rap tempo toenemen.

Zero Hunger-doel in geding
In haar recente rapportage wijst de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OECD) erop dat wereldwijd de landbouwproductie de laatste tien jaar is gedaald en dat hierdoor het Zero Hunger-doel (SDG2) ernstig in het geding is. Alleen indien die productie met 28% groeit het komende decennium zijn ernstige tekorten voor grote groepen mensen te voorkomen. De productie van plantaardige en dierlijke eiwitten moet volgens de OECD met respectievelijk 24% en 31% toenemen om het Zero Hunger-doel te bereiken. Dit is driemaal zoveel vergeleken met het afgelopen decennium. De uitstoot van broeikasgassen moet volgens de OECD met 6% afnemen. In november bespreken de landbouwministers van de OECD-lidstaten hoe hier invulling aan moet worden gegeven. Nederland kan - en is dat aan zichzelf verplicht - een bijdrage leveren.

Indien we onze eigen politiek en belangen over de grenzen heen tillen, dan moeten we meervoudige doelen bereiken op een niveau dat er ook werkelijk toe doet. Voor ons Nederlanders is dat op Europees niveau. Het optimale op Europees niveau zal altijd nog het maximale op de Nederlandse schaal ver overstijgen. De politiek zal hier eerlijk over moeten zijn en kleur bekennen.

Innovatiegelden inzetten
In dat licht zijn er volop kansen voor Nederland en zeker voor de beste boeren die in staat zijn om te werken aan meerdere doelen tegelijk. Die hun bedrijfsvoering weten te verbeteren en gelijktijdig een flinke bijdrage leveren aan het bereiken van de klimaatdoelen. Dat vereist wel dat de politiek, overheid, kennis- en belangenorganisaties de kennis vergaren om hierop vooruit te denken en tijdig middelen (innovatiegelden) inzetten om de landbouwsector te faciliteren. Daarmee kan de omslag worden gemaakt. Uitgangspunt moet zijn om zo veel mogelijk mensen mee te nemen in de transitie en de sector kwalitatief koploper te maken in de wereld. Boeren die niet meekunnen, moeten omdenken en hun kennis op een andere manier te gelde maken. Ook de burgers moeten zich bewust zijn dat een organische transformatie een steviger fundament biedt voor de toekomst dan een interventie via de wetgever. Laten we 'boeren' met verstand!

Ton Otten is director international bij de Jaarbeurs

Boerenbusiness

Onder Boerenbusiness worden opinies geplaatst van auteurs die in principe eenmalig hun mening op Boerenbusiness.nl ventileren of van personen die liever anoniem willen blijven. Naam en woonplaats zijn altijd bij de redactie bekend.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.