Analyse Verkiezingen
Stikstofbeleid met PVV op schop, veehouderij vaag
De kiezer heeft met de stembusgang van 21 november het hele politieke landschap op de kop gezet. De PVV is met afstand de grootste partij gemaakt, terwijl nu ook een coalitie over rechts het meest voor de hand ligt. Wat dit voor de landbouw betekent, is moeilijk precies te voorspellen, maar er gaan heilige huisjes sneuvelen en wellicht worden ook (spaar)potjes opengebroken.
Het stikstofbeleid van de afgelopen jaren zal namelijk bijna zeker ingrijpend gaan veranderen. Al was het maar omdat er zo veel miljarden aan zijn gekoppeld. Geert Wilders en zijn partijgenoten zien geen stikstofprobleem. Ook het klimaatprobleem staat bij hem niet zo hoog op de prioriteitenlijst.
Veehouderij en dierenliefde
Daarmee is niet gezegd dat er geen wolkje aan de lucht meer zal zijn voor met name de veehouderij. Wilders langjarige partijgenoot en mede-Limburger Dion Graus zit qua visie op de veehouderij en dierenwelzijn namelijk vaak verrassend dicht aan tegen de PvdD, en de wolf heeft een speciaal plekje in zijn hart. Graus kan – ook al staat hij nu iets lager op de ranglijst dan in voorgaande jaren (plaats 14) en staat collega Edgar Mulder hoger (plaats 8) – nog voor aardig wat verrassingen zorgen. Graus heeft een zekere reputatie, om het zomaar te zeggen, en kan nogal onvoorspelbaar zijn.
Naast de PVV willen ook de VVD, NSC en BBB – de meest logische kandidaten voor een coalitie over rechts – de stikstofproblematiek anders aanvliegen. Net als de andere opgaves die Nederland 'van Brussel' moet oppakken op gebied van water en klimaat. Maar tussen willen en kunnen ligt vaak nog een hele afstand. Wat ze samen met de veehouderij zouden willen, is nog niet helemaal helder.
Veiligheidskordon doorbroken
Het is ook nog niet zeker dat er een coalitie over rechts komt. Het zogenoemde 'veiligheidscordon' rondom de PVV heet doorbroken, want diverse partijen willen de partij niet meer uitsluiten als samenwerkingspartner. Toch is daarmee niet alles gezegd. Er zijn vaker partijen geweest die de verkiezingen hebben gewonnen, maar toch de formatie verloren.
Een volgende 'middencoalitie' of coalitie over links lijken nu toch niet voor de hand te liggen. Daarmee is de kans op een voortzetting in grote lijnen van de voorbije Rutte-kabinetten het grootst, en dat lijkt de kiezer nu toch echt niet te willen. Een echt links blok kan bovendien helemaal geen meerderheid meer halen in de Tweede Kamer.
Zelfonderzoek en vingerwijzen
De dag van gisteren is bovendien niet allesbepalend. Het is heel goed mogelijk dat er nu, na de verkiezingen, eerst nog een paar rekeningen worden vereffend. Sinds de eerste aanwijzingen gisteren dat er een grote verschuiving in het politieke krachtenveld aankwam, is bij de verliezers het zelfonderzoek op gang gekomen, en het vingerwijzen. Dat kan nog leiden tot ongelukken. Het gemakkelijkst (en veiligst) is om te wijzen naar andere partijen of politici. Zo waren D66 en GroenLinks/PvdA er als de kippen bij om te zeggen dat de VVD de deur had opengezet voor Wilders.
Het hart van Wilders
Ook wordt er nu vanuit links op gehamerd dat Wilders de laatste tijd weliswaar gematigder klinkt, maar dat in zijn hart echt niet is. Terwijl anderzijds linkse voorlieden volgens sommige media nu, na de stemmingen, opeens veel meer naturel zouden klinken dan ze eerst deden. En dat met de suggestie: hadden ze dit maar eerder gedaan.
BBB gaat voor LNV-bonus
Hoe het verder ook gaat, de landbouw krijgt te maken met veel nieuwe gezichten en plannen. De BBB is kleiner geworden dan eerst verwacht, maar komt toch met 7 zetels in de Tweede Kamer, zo is de verwachting. Caroline van der Plas rekent er bovendien op dat de partij deel gaat uitmaken van een nieuwe coalitie. Ook omdat ze een groot machtsblok heeft in de Eerste Kamer. Als bonus voor haar inbreng claimt ze alvast het ministerie van LNV. Naast Van der Plas zal oud-CBS'er Cor Pierik het meest bekende landbouwgezicht zijn.
Niet iedereen veilig
Bij Nieuw Sociaal Contract lijkt Harm Holman met plek nummer 20 op de lijst op het nippertje verkozen. Bij de SGP komt André Flach nieuw binnen op plek 3 als landbouwwoordvoerder, bij de ChristenUnie blijft Pieter Grinwis (nummer 2 op de lijst) binnenboord, ondanks een halvering van het zeteltal. Het CDA moet het ook doen met een sterk uitgedunde club (van 15 naar 5), maar landbouwwoordvoerder Eline Vedder staat veilig op plek nummer 2.
Van Tjeerd de Groot valt hetzelfde niet helemaal te zeggen bij D66. Hij lijkt terug te komen in de Tweede Kamer, maar kan ook nog buiten de boot vallen. De van GroenLinks/PvdA bekende landbouwgezichten Laura Bromet en Joris Thijssen staan wel weer op een veilige plek, evenals demissionair stikstofminister Christianne van der Wal en landbouwwoordvoerder Thom van Campen bij de VVD.
Klaas van der Horst
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.