Tjeerd de Groot: groot kind, grootmeester of verliezer?

Je kan van alles zeggen van Tjeerd de Groot, maar hij is duidelijk over zijn doel. En hij doet er alles aan om zijn doel te bereiken. Of het nu gaat om groei van de veestapel, waar hij als directeur van NZO voor pleitte. Of juist halvering van de veestapel waar hij zich in 2019 als Kamerlid van D66 mee in de kijker speelde. Voor Tjeerd de Groot lijkt het allemaal één groot schaakspel te zijn, dat hij maar al te graag wil winnen.

In maart 2017 verliet Tjeerd de Groot na zeven jaar de Nederlandse Zuivel Organisatie. Als directeur pleitte hij steevast voor de groei van de Nederlandse zuivelsector, zo blijkt uit de archieven van onder andere 2011 en 2015. Ook was hij als directeur verantwoordelijk voor het project Duurzame Zuivelketen, waarmee naar eigen zeggen "de Nederlandse zuivelsector wereldwijd tot de top behoort op het gebied van duurzaamheid".

Dubbelspel of grootspraak?
In maart 2017 werd Tjeerd de Groot lid van de Tweede Kamerfractie van D66. Na twee jaar Kamerlidmaatschap verraste hij vriend en vijand door in september 2019 te pleitten voor halvering van de veestapel. Toen ging het hem overigens nog om halvering van het aantal kippen, varkens en geiten vanwege de stikstof. De grondgebonden veehouderij bleef toen nog buiten schot. Toen hem later duidelijk werd, dat de ammoniakuitstoot van de Nederlandse veestapel voor circa 55% procent van rundvee afkomstig is (en slechts voor circa 10%, 15% en 2% van kippen, varkens en geiten) kon hij echter niet meer terug. Hij ontpopte zich hoogstpersoonlijk tot beul van de Nederlandse zuivelsector. Wie een grote broek aantrekt, moet hem daarna ophouden zal Tjeerd grootspraak gedacht hebben.  

Grootmeester
Sinds zijn uitspraak speelt Tjeerd de Groot het strategisch spel om zijn politieke doel te bereiken als een ware grootmeester. Hij is de 'eerste minister' in een hedendaagse variant op het verhaal 'de nieuwe kleren van de keizer'. Net als de eerste minister in dit verhaal, maakt hij sluw gebruik van de trots en groepsdruk van de keizer (politiek) en zijn hofhouding (ministeries), die de kleermakers (adviesdiensten) hebben gevraagd om kleding (beleid) van een unieke stof (AERIUS en KDW) te maken. De kleermakers in de hedendaagse variant van dit verhaal zijn de adviesdiensten, die onder de politieke druk geen nee wilden verkopen en een stof hebben geproduceerd "die je alleen kunt zien als je heel intelligent bent".

In de periode 2010 - 2014 werden unieke modellen ontwikkeld waarmee je buiten geen onderzoek meer hoefde te doen, maar met een druk op de knop informatie tot op een ongelofelijk detailniveau kon berekenen. Nog nooit vertoond, van de buitencategorie, internationaal uniek in zijn soort. U begrijpt het al: Nederland had unieke rekenmodellen ontwikkeld, waarvan de prestaties 'te mooi' waren om waar te zijn. Commissie Hordijk en TNO verwezen de toepassing van deze modellen wat betreft detailniveau en rekenregels al naar het land der fabelen: niet doelgeschikt, niet wetenschappelijk. De "hofhouding" in Den Haag besloot echter anders. Nu terugkrabbelen was geen optie meer en met besloot het advies van de landsadvocaat te volgen: ronduit pal achter het instrument Calculator blijven staan en daarin vertrouwen blijven uitstralen.

Trots en groepsdruk
Tjeerd de Groot is een intelligente man en als voormalig politiek assistent van landbouwminister Brinkhorst en later plaatsvervangend directeur Internationale Zaken bij het Ministerie van LNV zeer goed ingevoerd in Haagse kringen. En hoewel hij donders goed weet, dat huidige toepassing van de instrumenten 'AERIUS' en 'KDW' niet houdbaar is, voert hij de druk op in Den Haag op daar vooralsnog toch aan vast te houden. Ook laat hij geen gelegenheid onbenut om te verkondigen, dat innovaties pseudo-oplossingen zijn, dat de afspraken uit het coalitieakkoord over reductie van de veestapel één op één moeten worden uitgevoerd en dat de minister daartoe verplichtend instrumentarium (gedwongen opkoop en intrekken van vergunningen) moet inzetten. Iedereen die in alle redelijkheid alternatieven aandraagt voor reductie van de veestapel, wordt als 'stikstof- of wetenschapsontkenner' belachelijk gemaakt en met de nek aangekeken. Zoals de leden van de D66-Focusgroep stikstof aan den lijve hebben ondervonden.

Voor een Kamerlid van een partij, die zich laat voorstaan op zijn liberale en wetenschappelijke kijk op zaken, laat het heilige geloof in halvering veestapel en het negeren van wetenschappelijke adviezen zich lastig rationeel verklaren. Bekend is, dat hij gevoelens van rancune koestert richting zijn voormalige broodheer NZO, wapenbroeder Nevedi en "bad-bank Rabobank". Hij vindt dat eerst alle partijen die verdient hebben aan de uitbreiding van de veestapel de financieel pijn moeten lijden, alvorens hij concreet met de transitie naar kringlooplandbouw aan de slag wil. Dat individuele boeren hiervan het slachtoffer worden is niet zijn doel, maar is een jammerlijk gevolg van de verkeerde keuze die boeren uiteindelijk zelf hebben gemaakt om uit te breiden.

Zijn doel om de veestapel te halveren heeft via een doelstelling om 40 kiloton ammoniak uit de landbouw vrij te spelen via de begroting bij het coalitieakkoord zijn weg gevonden in de coalitieafspraken: in totaal wordt in het coalitieakkoord €20 miljard uitgetrokken voor het opkopen van boeren, €2,1 miljard voor de ambtelijke apparaatskosten en €2,7 miljard voor innovatie, die pas later beschikbaar worden gesteld. De harde afspraken hierover waar Tjeerd elke keer naar teruggrijpt, zijn via een indicatieve berekening onderdeel geworden van het coalitieakkoord met VVD, CDA en CU.

Inmiddels weten deze partijen, dat Tjeerd en zijn Haagse netwerk 'indicatief' toch anders interpreteren. Zo heeft Tjeerd met zijn netwerk een web gesponnen van AERIUS en KDW om de veestapel nog vóór de verkiezingen in 2025 met minimaal 30% te reduceren en liefst te  halveren. Opkoop kan nog vrijwillig in 2023. Daarna volgt het opleggen van hoge reductiepercentages, handhaving en/of het intrekken van vergunningen, waarna opkoop uit faillissement volgt.

Grootmeester, groot kind, of groot verliezer?
Tjeerd de Groot heeft met zijn Haagse netwerk een sluw web gesponnen van ingewikkeld klinkende modellen van KDW en AERIUS, dat voor niets vermoedende boeren, burgers en bestuurders lastig waar te nemen is. Naarmate het moment van 'do or die' dichterbij komt, begint Tjeerd met zijn opmerkelijke gedrag steeds meer door de mand te vallen. Hij wekt inmiddels niet alleen meer bij boeren en Johan Remkes irritatie met zijn heilig geloof in de halvering van de veestapel. Ook is er steeds meer irritatie bij zijn coalitiepartners VVD, CDA en CU over de drammerigheid en vasthoudendheid waarmee hij zijn partners klemzet met de gemaakte coalitieafspraken.

Hij laat geen gelegenheid onbenut om te roepen dat de minister verplichtend instrumentarium moet inzetten om boeren aan te pakken en maar snel over moet gaan tot het intrekken van vergunningen voor de bouw van huizen, zoals GroenLinks, PvdA, PvdD ook bepleiten. Over het te bereiken doel is Tjeerd de Groot helder: sanering van de veestapel met minimaal 30% en liefst 50% nog in deze kabinetsperiode. Je kan hem dus niet verwijten, daar niet eerlijk over te zijn. Wat hem wel te verwijten valt, is dat hij om dit doel te bereiken zeer selectief omgaat met 'wetenschappelijke waarheden' en conclusies van adviezen verdraaid in een poging zijn doel te bereiken. Adviezen, rapporten en wetenschappers met een boodschap, die hem even niet goed uitkomen, worden door hem genegeerd of geridiculiseerd.

Voor Tjeerd de Groot is het één groot strategisch politiek schaakspel, dat hij blijkbaar kosten wat kost wil winnen. Hij is daarbij moreel het punt voorbij, waarop hij beseft dat hij boeren moet slachtofferen, die ter goeder trouw hebben gehandeld en in zijn eigen woorden "wereldwijde tot de top horen op het gebied van duurzaamheid". En dit op basis van beleidsinstrumenten, waarvan hij weet dat ze verkeerd worden toegepast. De 'wedstrijd' met Tjeerd kan nog omgedraaid worden. Dan moet wel vóór 1 juli 2023 hard gemaakt worden, dat emissies via management en innovatie nog met minimaal 50% teruggebracht kunnen worden. Op dat moment kunnen provincies deze emissiereductie namelijk meenemen in de reductieplannen, die de provincies per 1 juli 2023 moeten indienen. Dan kan de indicatieve verdeling van middelen hierop aangepast worden, kunnen de benodigde middelen voor innovatie ontsloten worden en is er zicht op het onontkoombare reductiepad, waartoe Nederland zich heeft verplicht in de Wet stikstofreductie en natuurherstel.

Tjeerd de Groot diende bij het begrotingsdebat landbouw samen met VVD en CDA een motie in om afspraken hierover te maken in het landbouwakkoord en nog in 2023 met een 'stoffenbalans 1.0' van start te gaan. Met een stoffenbalans kunnen de resultaten van managementmaatregelen en innovaties inzichtelijk gemaakt worden. Als deze motie op tijd wordt uitgevoerd en emissiereductie via management en innovatie onderdeel is van de plannen die provincies per 1 juli 2023 indienen, dan is de sanering van de veestapel in 2024 niet meer aan de orde. Per 1 juli 2023 zal de uitslag van de schaakwedstrijd met Tjeerd de Groot dus bekend zijn en zullen we hopelijk meemaken of grootmeester Tjeerd zich ook een groot verliezer toont. 

Arnold van Dorp

Arnold van Dorp (46) is melkveehouder in Hazerswoude-Dorp met een eigen kijk op zaken.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.