In november werd bekend dat TerraMass failliet is verklaard. Dat operationele installaties failliet gaan, is bepaald niet voor het eerst. Daarnaast blijven verschillende initiatieven aanhoudend worstelen met vergunningverlening. Toch zal de verwerkingscapaciteit in het komende jaar waarschijnlijk met 15% tot 20% groeien.
Er zijn 6 initiatieven die verwachten in 2020 operationeel te worden. Inclusief Greenferm te Apeldoorn, dat nog dit jaar operationeel wordt, rekent NCM met een extra verwerkingscapaciteit van 8,4 miljoen kilo fosfaat. Het NCM gaat er dan ook vanuit dat Nederland ondanks de voortdurende aanpassingen van de fosfaatnormen (per 1 januari 2020 gaat de fosfaatgebruiksnorm voor gronden met een hoge toestand naar beneden), ook de komende jaren kan voldoen aan de wettelijke verplichtingen.
De laatste jaren groeide de mestverwerkingscapaciteit, terwijl het fosfaatoverschot (productie minus plaatsingsruimte) daalde. In het tijdvak 2015-2018 zelfs met 37%. Daardoor waren fosfaatoverschot en verwerkte en geëxporteerde hoeveelheden fosfaat in 2018 al in evenwicht en zal dat naar verwachting zowel dit jaar als volgend jaar zo blijven. Ook in de jaren daarna zal de mestverwerkingscapaciteit waarschijnlijk voldoende zijn, als de verplichte mestverwerkingspercentages verder worden opgeschroefd maar de fosfaatproductie verder daalt.
Adders onder het gras
Ondanks de naderende warme sanering van de varkenshouderij is 70% van alle varkensmest verwerken in 2022 echter een te hoog gegrepen doel, luidt de inschatting van het NCM. En de belangrijkste exportmarkt voor verwerkte mest, West Duitsland, krimpt vanwege aangescherpte mestwetgeving en handhaving van deze regelgeving. Al is de gevreesde nieuwe onbalans op de Nederlandse mestmarkt, vanwege die krimpende Duitse afzetmarkt en dankzij de toegenomen hoogwaardige mestverwerkingscapaciteit en krimp van de (melk) veestapel uitgebleven, mede door groei van de afzet in Frankrijk.
Er zitten nog meer adders onder het gras. Weliswaar zijn fosfaatoverschot en fosfaatverwerking in evenwicht, maar uitgedrukt in kilogrammen stikstof is de mestmarkt minder in balans. Dat terwijl de Europese richtlijn Nitraat niet op fosfaat maar op stikstofoverschot focust. Gestegen eiwitrijk krachtvoerverbruik in de melkveehouderij is een oorzaak van de scheefgegroeide verhouding tussen fosfaat en stikstof in krachtvoer. Terwijl de hoeveelheid fosfaat in mengvoer werd verlaagd, kon de hoeveelheid stikstof in het voer met de groei van de melkveehouderij juist stijgen, hoewel er in 2018 een kentering is ontstaan die zich in 2019 heeft doorgezet. Seizoenseffecten op gehaltes in gras en mais spelen hier overigens ook doorheen.
Mestverwerking niet kostendekkend
Bovendien betekent het geschetste evenwicht niet dat de kosten van mestafzet zullen gaan dalen. Mestverwerking kost meer dan het opbrengt. Zonder langjarige contracten en hoge tarieven per kuub mest zouden veel installaties niet in staat zijn kostendekkend te werken. Daarom zijn in 2018 en 2019 de mestafzetkosten nauwelijks gedaald, hoewel de onbalans op de mestmarkt is verdwenen. Niet voor niets gebruikt het NCM de term mestverwaarding in plaats van mestverwerking in haar naamgeving. Mestverwerking in Nederland zou moeten zorgen voor mestverwaarding, zegt directeur Jan Roefs. Maar de praktijk is dat het grootste deel van de mest slechts een eenvoudige bewerking ondergaat. Een kwart van de mest wordt niet alleen verwerkt maar ook verwaard tot een hoogwaardig product met meer dan 70% drogestof, zoals mestkorrels.
EU wetgeving hoopgevend
In Europees verband zijn er 2 ontwikkelingen die de afzet van organische meststoffen kunnen bevorderen. Roefs: "De ene ontwikkeling is de onlangs gepubliceerde Europese meststoffenverordening. Deze maakt vrijhandel in de Europese Unie volledig mogelijk, via een CE-markering. Dit vermindert handelsbelemmeringen. De andere ontwikkeling betreft de kunstmestvervangers, die nog in de onderzoeksfase verkeren."
Hierbij is het de vraag in hoeverre meststoffen die uit dierlijke mest zijn gemaakt als kunstmestvervanger mogen worden gebruikt. Deze dierlijke mestproducten zou een teler in zijn gebruiksruimte kunnen gebruiken als kunstmest, dus bovenop de 170 kilo (of 230 of 250 bij derogatiebedrijven) die hij met dierlijke mest mag bemesten. Roefs: "De Europese Unie en Nederland werken gestaag richting kringlopen waarbij dierlijke mest beter kan concurreren met kunstmest, maar dat mag niet ten kosten gaan van de milieubelasting. De eerste onderzoeksresultaten uit het onderzoeksproject Safemanure genaamd, zijn recent naar buiten gekomen en zien er niet ongunstig uit."