Illegale kalveren en afromen
Zes dingen die u moet weten over fosfaatrechten
De superheffing voor het laatste quotumjaar is nog niet betaald aan Brussel of Nederland heeft de melkveehouderij alweer een nieuwe uitdaging gegeven: fosfaatrechten. Boerenbusiness zet op een rij wat u moet weten over fosfaatrechten. Aan bod komen onder meer onderwerpen als illegale koeien, afroming en de emoties die fosfaatrechten oproepen.
Op 2 juli maakte staatssecretaris Sharon Dijksma bekend te kiezen voor fosfaatrechten. Hoewel de reacties vanuit de hoek van melkveehouders de eerste dagen relatief tam waren, begint het onderwerp nu wel te leven. Het heeft dan ook grote consequenties voor de sector. Boerenbusiness vat de opmerkingen samen en geeft antwoord op een aantal pragende vragen. Dat wil zeggen, in zoverre er al antwoorden zijn. Met haar besluit bezorgt Dijksma de Nederlandse melkveehouderij deze zomervakantie weer een roerige en onzekere periode.
1. Sinds het einde van het melkquotum kwam er een gestage stroom van melkkoeien naar Nederland op gang. Die instroom bleek uiteindelijk zo omvangrijk dat de politiek zich genoodzaakt zag om in te grijpen en een verdere overschrijding van het fosfaatplafond te voorkomen, maar klopt dit beeld wel?
'Vooral de laatste maand, juni, schoten de dieraantallen omhoog. Naar schatting zijn er 10 procent meer dieren bijgekomen. Een deel komt voor rekening van kalveren en koeien die voor het eerst een kalfje kregen. Een ander deel is geïmporteerd uit bijvoorbeeld Polen en Denemarken. Concrete cijfers volgen nog. Zo is er een geval bekend waar meer dan 300 koeien zijn ingevoerd en iemand die dieren uit Denemarken heeft laten komen. In de laatste situatie ging het om een jonge veehouder, die aangeeft nog heel wat jaren mee te moeten en er rekening mee hield dat de politiek een grens ging stellen aan de groei. Het levert een hele lastige situatie op vergelijkbaar met de invoering van het melkquotum. Toen waren er ook situaties waarin melkveehouders zoveel mogelijk koeien in de stal wisten te plaatsen om maar zoveel mogelijk melkquotum binnen te halen.'
2. Er wordt gesproken van een lastige situatie, maar is het niet gewoon slim ondernemerschap dat diverse melkveehouders actie ondernomen hebben naar aanleiding van de signalen uit de politiek?
'Ja en nee. Deze melkveehouders hebben gelijk gekregen en zo op de valreep ervoor gezorgd dat de stal niet voor een deel leeg blijft staan. De consequentie is echter wel dat het fosfaatplafond, die toch al doorbroken was, nog verder overschreden gaat worden. Meer koeien betekent immers meer fosfaat. Dijksma greep in met fosfaatrechten om juist dit te voorkomen en de fosfaatproductie terug te brengen naar de norm van 84,9 miljoen kg. Lukt haar dat niet, dan komt de derogatie in gevaar. Brussel heeft bij de afgifte van de vorige derogatie immers bewezen dat het menens is. Dijksma moet daarom al een pijnlijk ingreep doen en rechten uitdelen die meteen moeten worden afgeroomd, een mooi term voor korten in de gebruiksruimte. Dit kan door bijvoorbeeld niet 1 recht per kg fosfaat uit te delen, maar te kiezen voor 0,985 recht. Het lijkt niet veel, maar het houdt in dat er meer rechten nodig zijn voor het houden van 1 koe en bedrijven beginnen met een tekort. Een ander scenario, waar diverse melkveehouders op basis van emotie de voorkeur aangeven, is kijken waar de fosfaatoverschotten zitten en die melkveehouders minder rechten geven. De consequentie is dan rechten aankopen of koeien wegdoen. Links of rechtsom daalt daardoor de fosfaatproductie, wat er kunnen alleen rechten van andere melkveehouders of andere bedrijven met melkgerelateerde runderen worden gekocht. Maar of dit eerlijk is? Want ook de intensieve bedrijven zijn immers binnen de kaders van de wet gegroeid. Zij hebben daarom niets fout gedaan, maar worden dan wel gestraft voor de keuze die ze hebben gemaakt. Tegelijk is het ook niet eerlijk als melkveehouders die beschikken over extra mestruimte, omdat ze ingezet hebben op grondaankopen die ruimte kwijt raken. Een duivels dilemma.'
3. Hier wordt een beeld geschetst van een uiterst onzekere situatie. Wat zijn de gevolgen daarvan op de toekomstplannen van melkveehouders en dus op het boerenerf?
'Die zijn voor elk bedrijf anders en nog onzeker, omdat de regelgeving er nog niet is. LTO geeft aan te hopen dat er over drie maanden meer duidelijkheid is, maar de praktijk en de melkveewet leren dat dit te kort dag is. Een jaar lijkt realistischer om alles duidelijk te krijgen, waaronder de boete voor het veroorzaken van een overschot. Het is te hopen dat de hoogte van de boete niet de waarde van de rechten gaat bepalen, maar ook hier wijst de praktijk vaak anders uit. Iets wat veel melkveehouders zich terecht afvragen: zijn de kalveren die nu worden geboren de nieuwe illegale inwoners van Nederland? Voor melkveehouders vertegenwoordigen die kalveren een kostbare nieuwe generatie. Hierbij ook de vraag: krijgen kalvermesters ook rechten? LTO rekent er op dat afvoer van oudere dieren de nieuwe kalveren compenseert, maar of de praktijk ook zo uitpakt moet blijken. Uit cijfers van CBS kon namelijk al eerder worden opgemaakt dat heel veel nieuwe aanwas klaar staat om melk te gaan produceren en dat gaat niet zonder eerst te kalveren.'
4. Dit zijn de doorsnee bedrijven, maar hoe zit het met de nieuwbouw in de melkveehouderij?
'Nog donkerder is de situatie voor de ondernemers die nog bezig zijn met de bouw van een stal of net een stal af hebben. Hoe nu verder en kan ik de rente aan de bank nog betalen? Is er nog wel geld om fosfaatrechten te kopen? Wellicht komt er een knelgevallenregeling, maar het gaat hier om zeer grote bedragen. De melkprijs maakt de situatie nog penibeler en nu is het maar te hopen dat dit niet de bedrijven zijn die ook nog superheffing in een jaar terug moeten betalen. Brussel geeft wel de mogelijkheid om deze in drie jaar te betalen, maar daar doet Nederland niet aan mee.'
5. De agrarische sector kampt met vergrijzing en ook in de melkveehouderij is de gemiddelde leeftijd van ondernemers hoog. Is de sector door alle regelgeving nog interessant voor jongeren?
'Ook hierop kan niet antwoord op worden gegeven. In Nederland is bedrijfsovername door de belastingregels voor een buitenstaander al bijzonder lastig. Een systeem als in Nieuw-Zeeland met share-milkers kan daardoor in Nederland niet. Het merendeel van de overnames vindt daardoor binnen families plaats. Nu krijgen degene die een bedrijf willen overnemen ook nog te maken met fosfaatrechten en grondgebondenheid. Aan de andere kant: ook tijdens het tijdperk van het melkquotum waren er altijd nog jongeren te vinden die een bedrijf wilden overnemen. Maar het wordt er niet makkelijker op.'
6. Kan de melkproductie in Nederland nog groeien?
'Ja er is nog voldoende ruimte. De fosfaatrechten maken het echter noodzakelijk om kritisch naar het economische plaatje te kijken. Bijvoorbeeld vee wat geen melk geeft in Duitsland of België huisvesten en melkgevend vee in Nederland houden. Ook wordt voeren en efficiency belangrijker. Deze kostprijsstrategie is meteen een val, waar bijvoorbeeld de varkenssector nu zwaar onder gebukt gaat. Nu zijn de vooruitzichten voor de melkprijs aanzienlijk beter dan de prognoses voor de vleesprijs, maar toch. Het is misschien nog een kwestie van dagen voor de Dutch Dairy Board (DDB) komt met een berekening van de kostprijs van melk in Nederland in de nieuwe situatie. Benieuwd wat die gaat doen.'
Herma van den Pol
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
