Minder mest is ook minder melk, maar hoeveel dan?

In 2025 dreigt de aanvoer te dalen naar 12 of zelfs 11 miljard kilo. Dit is afhankelijk van de precieze mestkrimp, want veel factoren zijn nog niet bekend. Sinds 2008 is de melkveehouderij niet meer onder dat cijfer uitgekomen. Oorzaak van de daling is de verplichte vermindering van de mestproductie.

Productie en verdienvermogen
Als BBB-landbouwminister Femke Wiersma een beetje haar best doet voor de veehouderij, kan het nog meevallen met de schade voor de melkveehouderij. Als ze echter blijft optreden zoals ze nu doet, komt het donkerste van de bovengeschetste scenario's uit.

Het gaat daarbij natuurlijk niet alleen om de melkaanvoer, maar vooral ook om het verdienvermogen van de melkveehouders; onder welke omstandigheden bijvoorbeeld wordt doorgeproduceerd. Ook bij een lagere melkaanvoer blijft de druk op de mestmarkt bestaan en blijft een groot deel van het inkomen van melkveehouders wegstromen naar de kosten van mestafzet. Dit legt een extra druk op de melkprijs in de komende jaren. 

Ketensanering
De lagere melkaanvoer zal ook een verdere reorganisatie en sanering noodzakelijk maken in de zuivelketen. FrieslandCampina is daar de laatste jaren het drukst mee bezig geweest. In november maakte het bedrijf bekend dat het nog twee fabrieken gaat sluiten: een in het Limburgse Born, de andere in Leeuwarden, waar de helft van het enorme fabrieksterrein in de komende jaren afgestoten zal worden. Er blijven dan nog wel zestien productielocaties over in Nederland, maar in delen van het land wordt het een lange(re) weg van het boerenbedrijf naar de fabriek. Ook bij de andere elf grotere verwerkers van koemelk in Nederland wordt het moeilijker om de productielijnen goed bezet te houden. 

Domino-effect
De afname van de melkproductie en het verdwijnen van melkveebedrijven leidt niet alleen in directe zin tot het sluiten van fabrieken, ook indirect komt er druk te staan op de bezetting. Er ontstaat een domino-effect en meer fabrieken moeten dicht. Dat komt omdat verwerkers in de voorbije jaren volop gebruik maakten van elkaars capaciteit. Er werd en wordt over en weer aardig wat loonproductie verricht. Ook dat zal met een afnemende melkproductie verminderen en daarmee komt de kritische kostprijs in gevaar. 

Import ook moeilijker
Het aanvoergat dat de Nederlandse melkveehouderij laat vallen, kan niet zomaar worden aangevuld met bijkoop van melk vanuit het buitenland. Ook in de buurlanden staat de melkproductie onder druk. Niet zo erg als in Nederland, maar de Europese landbouwpolitiek van de laatste jaren heeft ook in andere EU-landen gezorgd voor een lagere productie.
Het hoeft daarom niet te verbazen als er in het komende jaar nog meer sluitingen van zuivelfabrieken in Nederland worden aangekondigd. Sterker nog, het is vrij logisch dat er nog meer fabrieken dicht gaan. Bij wie en waar, dat hangt af van het beleid en de positie van de verschillende ondernemingen. Fusies en overnames zijn in dit krachtenveld ook zeker niet uit te sluiten.