Hoe het hoge krediet van Cono verwaterde

Wachtlijsten om lid te worden van de coöperatie zijn er inmiddels niet meer. De barrières die er altijd waren om toe te treden, zijn recent weggenomen. Dit als poging om de aanvoervolumes op peil te houden, hoewel deze beslissing bij de leden gevoelig ligt. De trotse zuivelcoöperatie uit de Beemster heeft het momentum in de markt even niet aan haar zij. 

Klad in de melkprijs
De mindere prestaties van Cono zijn niet van gisteren of eergisteren. Halverwege 2021 verloor ze haar koppositie in de Melkprijsvergelijker van Boerenbusiness om het jaar daarop zelfs terug te zakken tot de laatste positie. De melkprijs van Cono steeg niet mee tot de door andere verwerkers bereikte niveaus van boven €60 per 100 kilo, hoewel de nabetaling de pijn wel wat verzachtte. Medio 2024 is de koppositie nog steeds niet weer in beeld en is de coöperatie een middenmotor te noemen. Wel betalen ze, terugkijkend over de voorbije tien jaar, gemiddeld nog steeds de hoogste melkprijs.

Markt werkt niet mee
Cono is een coöperatie met sterke kaasmerken, waarvan Beemster verreweg de bekendste is. De hele strategie van de onderneming is erop gericht om te floreren met merkkaas. Dat lukte in het verleden altijd erg goed, maar de laatste jaren is de uitvoering minder succesvol. Of eigenlijk is het vooral de markt die niet meewerkt. Sinds de oorlog in Oekraïne liggen de kaasprijzen structureel op een hoger niveau. Kaas zonder merk is voor veel consumenten vaak al duur genoeg. Niet alleen kaas overigens, maar zuivel in het algemeen is een aanjager van de voedselinflatie die maar moeilijk wil afzwakken. 

Consumenten kiezen in toenemende mate voor huismerken en doen hun boodschappen steeds vaker bij prijsvechters, zo wijzen diverse onderzoeken uit. En daar ligt Beemster-kaas niet altijd in het schap. Uiteindelijk wordt zo'n 70% van de omzet op de Nederlandse markt verdiend. In Duitsland, eveneens een belangrijke afzetmarkt, is de situatie min of meer hetzelfde. 

Werkelijk betaalde melkprijs
Naar eigen zeggen kan Cono de afzetvolumes op peil houden, maar de meerprijs is wel in verdrukking gekomen. Dit wordt ook door Cono zelf aangegeven in het jaarverslag, waarbij ze zeggen dat in het premiumsegment de ruimte voor prijsverhogingen beperkt is. Cono beschikt over de luxe positie om twee derde van de aanvoer tot melkpoeder te kunnen verwerken, maar dat is op dit moment ook geen oplossing. De melkpoedermarkt blijft de laatste tijd immers ver achter bij de hoge waarderingen voor boter en kaas. Eigenlijk is verpoederen zelden een echte oplossing, behalve om tijdelijke onbalansen het hoofd te bieden.

Een keuze die onlangs werd gemaakt, is om alleen nog de werkelijk betaalde melkprijs - het fabrieksgemiddelde - bekend te maken. Nu is daar op zich niets mis mee, want dat doen andere verwerkers ook in toenemende mate. Maar daarnaast werd ook gekozen om de vet- en eiwitprijzen niet meer publiekelijk te delen, waarmee het vergelijken van de Cono-melkprijs lastiger is geworden. Dit is een opvallende keuze van CEO Jerry Griep, want bij zijn aantreden vorig jaar zomer zei hij nog terug te willen keren tot de top van de Melkprijsvergelijker. Klaarblijkelijk gaat dat toch lastiger dan gedacht. Daarbij past een defensieve houding eigenlijk ook niet als je zelf op zoek bent naar extra melk; potentiële toetreders tekenen nu eenmaal niet blind bij het kruisje en willen melkprijzen die ze zelf kunnen ontvangen zuiver kunnen vergelijken. De gemiddelde fabrieksprestatie helpt hen daarbij niet veel.  

Ontevreden leden
Ondertussen morrelt het ook nog in de achterban van de coöperatie. Een groepje leden van Cono oriënteert zich op een overstap naar een andere verwerker, zo werd vorige maand bekend. Reden is dat ze de melkprijs vinden achterblijven en dat ze te veel 'kunstjes' moeten verrichten om alle toeslagen te verdienen. De groep ontevreden leden is niet heel groot, ongeveer tien leden van de ruim vierhonderd, maar wel met een flinke plas melk van zo'n 50 miljoen kilo op jaarbasis. Dit vertegenwoordigt ruim 11% van de melkplas die Cono vorig jaar had. Mede daarom ligt een eventueel vertrek gevoelig, want in de huidige krimpende markt krijg je dit volume niet zomaar weer aangevuld. De consequentie is dan waarschijnlijk dat er minder kaas kan worden geproduceerd. 

Ook de melkveehouders die niet tot het clubje behoren, volgen de prestaties van de coöperatie kritisch. Bij andere verwerkers ligt de rode loper uit om melkveehouders te ontvangen. Tegelijkertijd is een grote exodus van leden ook niet waarschijnlijk. Bij veel leden heeft Cono de nodige krediet door de goede prestaties in het verleden. Bovendien zijn de leden vaak trots op hun coöperatie en de merkkazen. Cono is met een eigen vermogen van 55% in 2023 ook een uiterst solide coöperatie. Maar de financiële waardering mag natuurlijk niet ontbreken. Waarschijnlijk is dit ook de reden dat Cono de duurzaamheidspremie binnen het Caring Dairy-programma volgend jaar met €1,50 verhoogt tot €6 per 100 kilo.

Genoeg gespreksstof
Op de ledenvergaderingen die deze week (12 en 13 november) plaatsvinden, is er al met al genoeg gespreksstof. De leden die vanuit het verleden de beste melkprijs gewend zijn, worden nu al ruim drie jaar op hun geduld beproefd. En in de huidige marktomstandigheden met hoge waarderingen voor bulkzuivel zou dit voorlopig weleens de nieuwe werkelijkheid kunnen zijn. Cono zal hoe dan ook blijven vasthouden aan de merkenstrategie en versterkt de positie in supermarktschap vast ook wel weer, maar de kaasmaker zal ook een manier moeten vinden om weer te scoren met de melkprijs. Dit om het hoge krediet niet verder te laten verwateren en zo de aanvoervolumes en de plek in het zuivellandschap veilig te stellen.