Zuivel poetst tafelzilver op voor schaarse boer

Het is dan ook niet niks wat de zuivelindustrie voor de kiezen krijgt. De opkoopregelingen van vorige kabinet hebben misschien wel vooral varkenshouders getrokken, maar ook enkele honderden, vooral grotere en modernere melkveebedrijven, met dus een fors volume melk. Bovenop het verlies van deze bedrijven komen nog nieuwe aderlatingen. Een voorgezette opkoop van bedrijven, zoals de Tweede Kamer wil, zal op zichzelf niet heel veel effect hebben, zo is de verwachting. In combinatie met de gedwongen krimp van de mestproductie zullen naar verwachting nog wel veel melkveehouders er de brui aangeven. Dat kan nog wel 10% tot 15% melk kosten.

Niemand blijft ongeschonden
Zo'n verlies aan melk kan voor de verwerkende industrie niet zonder gevolgen blijven, ook niet als de invoer van melk vanuit België en Duitsland wordt opgevoerd. Het is dan ook logisch om te verwachten dat nog locaties zullen sluiten. Maar bij wie? Niemand lijkt geheel ongeschonden uit de strijd te gaan komen.

Voor 's lands grootste verwerker FrieslandCampina is het vooral zaak om voldoende kritische massa te behouden, of die nu bij 9 of 8,5 miljard kilo melk per jaar ligt of niet. De zuivelcoöperatie heeft een aantal uitdagingen het hoofd te bieden, met name omdat de coöperatie ook een heel aantal oudere en kleinere leden-bedrijven heeft en de krimp vooral hard gevoeld zal worden bij de intensieve bedrijven in het zuiden en oosten van het land, zo wordt verwacht.

Tonnen voordeel
FrieslandCampina heeft met de garantieprijs echter een sterke troef in handen en zet de kracht van het melkgeld extra aan met de introductie van de 'integrale melkprijs'. Deze is vooral bedoeld om de concurrenten met veel toeslagen een aantal argumenten uit handen te slaan. FrieslandCampina wil deze acties aantonen dat het ook weer nabetalingen kan leveren en weer stabieler presteert. Maar de entreegelden zijn nog altijd een stevige hobbel.

Het bedrijf gaat nu echter met uitgebreide rekensommen de boer op, om aan te tonen hoeveel tienduizenden en zelfs honderdduizenden euro's melkveehouders beter uit waren geweest als ze de afgelopen tien jaar bij FrieslandCampina hadden gezeten.

Plus-stromen open
Grootste concurrent Royal A-ware komt met een aanpassing van het premiestelsel voor het nieuwe jaar, waarmee het melkgeldpakket wordt versterkt. Ook zet het bedrijf de toegang tot de Beter voor-melkstroom en de Koe Bewust-stroom weer open. De onderneming noemt geen aantallen, maar stelt dat ze er in het afgelopen jaar ook weer nieuwe leveranciers hebben gekregen en dat er per begin 2025 nog weer meer bij komen. Er zullen echter ook bij A-ware stoppers zijn.

'Low carbon' en hoog vijfjarig gemiddelde
Vreugdenhil Dairy Foods heeft de afgelopen jaren gewerkt aan uitbreiding van het duurzaamheidsprogramma en heeft in samenwerking met Nestlé een regeling opgezet om investeringen daarin te stimuleren. Met ingang van het nieuwe jaar komt er een nieuwe stimulerigsregeling voor 'low carbon farming', waarbij melkveehouders ook tot €5 toeslag per 100 kilo kunnen bijverdienen. Vreugdenhil Dairy Foods deed het de afgelopen jaren overigens niet slecht qua uitbetaling, al had het toen geen echte topsegment-toeslagen. Het bedrijf betaalde over de voorbije vijf jaren gemiddeld wel de hoogste kale melkprijs en weidemelkprijs.

DOC Kaas komt per volgend jaar niet met een heel nieuw melkgeldpakket, maar introduceerde dit jaar wil een topsegment-toeslag naar voorbeeld van PlanetProof en Beter voor. Bij DOC heet dit het Tuurlijk-programma, in samenwerking met Jumbo. Er was veel belangstelling voor, maar er is nog ruimte in, meldt DOC. Ook start DOC per 1 januari met een nieuw 'Haltungsstufe-programma' voor de Duitse markt, dat lijkt op Koe Bewust van A-ware. Daarin is ook nog ruimte voor toetreders.

Bij Lactalis Leerdammer en Hochwald Foods lijken er niet veel veranderingen te verwachten. Lactalis Leerdammer heeft de afgelopen jaren nogal wat leden verloren en probeert nu met name leveranciers vast te houden en bij te winnen met hoge toeslagen voor extra grote volumes melk. Coöperatie DeltaMilk heeft zijn eigen niche, waarbij een deel van de leden ook profiteert van deelname aan het Beter voor-programma van Albert Heijn en A-ware.

Wachtlijst weg, deur open
Coöperatie Cono breidt per begin 2025 het bestaande Caring Dairy-programma uit en verhoogt de toeslag daarvoor met €1,50 tot een maximum van €6,00 per 100 kilo. Eerder dit jaar besloot Cono al om de entreepremie op nul te zetten, want er is ook geen wachtlijst meer. Met deze maatregelen probeert de Noord-Hollands/Overijsselse coöperatie weer positie terug te winnen. In de voorbije jaren kon het niet meer steeds de hoogste melkprijs betalen doordat de marktpositie van de eigen Cono-merken verzwakt raakte ten opzichte van private label. Er is wel weer sprake van herstel, maar Cono heeft zich nog niet helemaal teruggevochten. Jarenlang verloor Cono ook geen leden, maar dat lijkt te veranderen.

FrieslandCampina's grootste concurrent Arla tenslotte zal met ingang van het nieuwe jaar niet meer heel veel veranderen. De Scandinavische coöperatie heeft het melkprijsgebouw juist in de loop van dit jaar nog aangepast, met extra beloningen voor duurzaamheid en klimaat. Qua betaling voor melkgeld lijkt Arla een onopvallende speler, maar wel een die goed meekomt en ook elk jaar een nabetaling uitkeert die echt doortikt.